Wentylacja mechaniczna - fakty i mity

Stosunkowo niewiele osób zdaje sobie sprawę, jak duży wpływ na nasze samopoczucie i stan zdrowia ma jakość powietrza, którym oddychamy. Tymczasem jego podstawowe parametry - takie jak temperatura, prędkość przepływu, a także wilgotność i czystość - decydują o naszym komforcie termicznym, czyli o tym, czy w danym pomieszczeniu dobrze się nam pracuje i wypoczywa. Ponieważ człowiek większość czasu spędza we własnym domu, zapewnienie w nim dobrej wentylacji jest bardzo ważne.

W budownictwie jednorodzinnym standardowo stosuje się wentylację grawitacyjną, która - jak sama nazwa wskazuje - wykorzystuje naturalne zjawisko różnicy ciśnień powietrza wewnątrz i na zewnątrz budynku. O jej skuteczności decyduje wiele czynników, między innymi: odpowiednie wykonanie i rozmieszczenie punktów wyciągowych, właściwa organizacja napływu powietrza zewnętrznego, aktualne warunki pogodowe itd. Nie jest to więc wbrew pozorom proste i niezawodne rozwiązanie, a brak precyzyjnych przepisów oraz niska świadomość inwestorów powodują, że często wentylacja grawitacyjna nie spełnia pokładanych w niej oczekiwań. Ciekawym i zdobywającym coraz więcej zwolenników rozwiązaniem alternatywnym jest wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła, czyli z rekuperacją. Ponieważ nie jest to jeszcze system popularny, na jego temat często są wypowiadane opinie nie całkiem potwierdzone faktami, prowadzące do błędnych wniosków. Warto się z nimi rozprawić.

Wentylacja z odzyskiem ciepła nadaje się głównie do domów energooszczędnych

Prawda. Trzeba jednak pamiętać, że dzisiaj żaden rozsądny inwestor raczej nie zdecyduje się na wybudowanie domu o słabej izolacyjności, kosztownego w utrzymaniu.

Wzrosła też świadomość stosowania efektywnych, energooszczędnych, a więc i proekologicznych rozwiązań technicznych. W tym kontekście wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła jest rozwiązaniem, które śmiało można polecić do powszechnego stosowania.

We współczesnych, szczelnych domach to jedyny skuteczny system wentylacji

Prawda/Nieprawda. W przypadku wentylacji grawitacyjnej wszystko zależy od właściwego zaprojektowania i wybudowania domu. Jeśli zapewni się stały napływ powietrza zewnętrznego do domu, na przykład przez nawiewniki okienne lub ścienne, oraz poprawnie wykona się system wentylacji grawitacyjnej (np. odpowiednio dobierze się przekroje kanałów, wysokość kominów, zapewni drożność wlotów powietrza), przy sprzyjających warunkach atmosferycznych będzie ona skuteczna. Problemy z taką wentylacją mogą się jednak pojawiać w okresie letnim, gdy na zewnątrz jest ciepło i bezwietrznie.

W takich warunkach wilgoć i nieprzyjemne zapachy nie będą usuwane. Z tego względu wentylacja mechaniczna jest rozwiązaniem bardziej skutecznym - zapewnia wymianę powietrza niezależnie od warunków atmosferycznych.

Układ z rekuperatorem wymaga drogiego projektu i fachowego wykonawcy

Nieprawda. Każda gotowa instalacja wentylacyjna podlega zatwierdzeniu przez kominiarza i chociażby z tego względu potrzebny jest jej projekt techniczny podpisany przez inżyniera z uprawnieniami budowlanymi. W projekcie wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła ważny jest właściwy dobór sieci przewodów, elementów nawiewnych i wyciągowych oraz parametrów centrali z wymiennikiem. Gwarantuje to niezawodne i ciche działanie instalacji oraz właściwą organizację przepływu powietrza wewnątrz domu. Projekt powinien też uwzględniać rozmieszczenie mebli w pomieszczeniach mieszkalnych domu czy też ustawienie wanny i prysznica w łazience. Nie znaczy to jednak, że jest bardzo skomplikowany i drogi. Nie można się również zgodzić z opinią, że wykonanie takiej instalacji jest trudne i musi się tym zająć specjalista. System z rekuperatorem jest prosty w montażu, a do jego prawidłowego zainstalowania wystarczy minimalna wiedza techniczna i przestrzeganie zaleceń zawartych w projekcie.

Taka instalacja to kosztowna inwestycja

Nieprawda. Koszty nie będą wysokie - zwłaszcza wtedy, gdy system wentylacji z rekuperatorem zostanie przewidziany w projekcie domu, a instalację wentylacyjną wykona się na tym samym etapie budowy co instalację grzewczą i wodno-kanalizacyjną. Korzystnie jest też wykonać otwory na przewody na etapie wylewania stropów. Ponadto warto wziąć pod uwagę to, że decydując się na wentylację mechaniczną, nie ponosi się kosztów budowy licznych kanałów potrzebnych do wentylacji grawitacyjnej, a koszty przewodów wentylacyjnych są kilkakrotnie niższe od tych, jakie trzeba ponieść na wykonanie kanałów murowanych. Niektóre szacunki mówią, że oszczędności tylko z tego tytułu pozwalają pokryć ponad 60% kosztów wykonania instalacji wentylacji mechanicznej. Przy zastosowaniu wentylacji mechanicznej możliwe jest maksymalne skrócenie sieci przewodów, a także zalanie ich w stropie. To ostatnie rozwiązanie powinno być jednak dobrze przemyślane, ponieważ kanałów nie da się już przesunąć, co w przyszłości może ograniczać ewentualne zmiany w aranżacji wnętrza. Ponieważ podłączenie centrali i rozprowadzenie przewodów jest zadaniem stosunkowo prostym, można je wykonać we własnym zakresie, co pozwala na dalsze oszczędności rzędu nawet kilku tysięcy złotych.

Koszt wykonania wentylacji mechanicznej amortyzuje się bardzo wolno

Prawda. Trzeba jednak pamiętać, że podstawowym zadaniem wentylacji jest dostarczenie do domu świeżego powietrza w takiej ilości i o takich parametrach, aby zapewnione było prawidłowe funkcjonowanie mieszkających tam ludzi i ich komfort cieplny.

Dodatkowym zadaniem układu wentylacji jest usunięcie z pomieszczeń wilgoci czy różnych związków chemicznych (np. dwutlenku węgla). Nie jest to więc inwestycja, która powinna się zamortyzować, tak jak na przykład kolektory słoneczne, kocioł kondensacyjny lub ocieplenie ścian budynku. Oszczędności uzyskuje się jedynie dzięki dodatkowej funkcji odzyskiwania ciepła w wymienniku centrali.

Wentylacja mechaniczna jest droga w eksploatacji

Nieprawda. Wiele osób uważa, że wentylacja grawitacyjna nic nie kosztuje, jest więc bardziej opłacalna od zużywającej energię elektryczną wentylacji mechanicznej. To błędne rozumowanie, ponieważ nie bierze się w nim pod uwagę, że napływ zimnego powietrza z zewnątrz, niezbędny dla prawidłowego przewietrzania budynku, powoduje duże straty ciepła, a więc podwyższa koszty ogrzewania domu. Idea systemów rekuperatorowych polega natomiast na odzyskaniu znacznej ilości ciepła traconego przy naturalnej wentylacji. Gdy odpowiednio dobierze się centralę wentylacyjną i fachowo wykona instalację z rekuperacją, oszczędności z tego tytułu mogą znacznie przewyższyć koszty zużytej energii.

Prawdą jest, że instalacja wentylacji mechanicznej powinna pracować bez przerwy, a więc wymaga stałego dostarczenia energii elektrycznej. Nie są to jednak duże ilości. Najpopularniejsze centrale do typowych domów jednorodzinnych o wydajności około 300 m3/h zużywają w ciągu godziny pracy z maksymalną wydajnością około 200 W (czyli tyle, co dwie żarówki po 100 W). Przeważnie urządzenia te pracują jednak na znacznie niższym biegu, a wówczas zużycie energii spada o 50, a nawet 70%.

Najbardziej opłacalne są drogie centrale z wysokosprawnymi wymiennikami

Nieprawda. Sprawność odzysku ciepła przez rekuperator nie jest parametrem o pierwszorzędnym znaczeniu, o czym niestety nie wie wielu inwestorów. Często poszukują oni rekuperatorów o najwyższej sprawności, a skutek tego jest taki, że zawyżanie sprawności przez sprzedawców stało się prawdziwą plagą - parametr ten jest bowiem trudny do sprawdzenia. Tymczasem wyższa cena centrali i wyższa sprawność nie zawsze oznaczają korzystniejsze rozwiązanie. Przykładowo: droższe rekuperatory z wymiennikami obrotowymi pozwalają na odzysk ciepła ze sprawnością o 5-10% wyższą niż te z wymiennikami krzyżowymi, ale jednocześnie koszty stałe związane z ich eksploatacją (zużycie prądu, wymiana filtrów) znacznie przekraczają uzyskane w ten sposób oszczędności.

Trzeba również wiedzieć, że podawana przez producentów sprawność odzysku ciepła to wartość maksymalna ustalona w warunkach laboratoryjnych - przy 100-procentowej szczelności, braku strat ciepła, minimalnym przepływie powietrza przez wymiennik lub przy nieproporcjonalnych strumieniach przepływającego powietrza. Warunki te tak się mają do rzeczywistości, jak bolidy F1 do samochodów osobowych; w ciągu roku podobne mogą wystąpić zaledwie przez kilka dni. Dlatego trzeba się pytać sprzedawców nie o sprawność maksymalną, ale o sprawność w innych, najczęściej występujących trybach pracy centrali.

Wybierając centralę, warto przede wszystkim zainwestować w lepsze (a więc i droższe) filtry oraz nowocześniejsze wentylatory wyposażone w silnik z wirującym stojanem i łożyska kulowe. Dobre filtry zapewniają mniejsze opory przepływu powietrza, co przekłada się na mniejsze zużycie energii przez wentylatory, a to rekompensuje wyższą cenę filtrów. Wysokiej klasy wentylatory przedłużają czas bezawaryjnej pracy układu, zużywają o 20-30% mniej energii od zwykłych blaszanych wentylatorów łopatkowych i są od nich znacznie cichsze.

Wentylacja mechaniczna wymaga stałej kontroli

Nieprawda. Dostawcy urządzeń oferują rozmaite systemy sterowania i nadzoru pracy central rekuperatorowych, które mogą do minimum ograniczać ich obsługę.

W najprostszych rozwiązaniach obsługa sprowadza się do włączenia-wyłączenia centrali i bardzo łatwej okresowej wymiany filtrów oraz kaset: letniej na zimową i odwrotnie. W bardziej zaawansowanych - przy zastosowaniu programowania dobowego - możliwe jest dostosowanie trybu pracy centrali do stopnia wykorzystania pomieszczeń i aktywności ich użytkowników. W systemach tych automatycznie pojawia się sygnał o konieczności wymiany filtrów. Najbardziej zaawansowane systemy pozwalają na podłączenie do centrali czujników wilgotności, temperatury i dwutlenku węgla, co dodatkowo optymalizuje pracę systemu wentylacji mechanicznej.

Wentylacja mechaniczna utrudnia normalne wietrzenie

Prawda/Nieprawda. Okna można otworzyć, tylko po co? Centrala rekuperatorowa, szczególnie w okresach zimowym i przejściowych, zapewnia znacznie lepsze przewietrzanie i osuszanie pomieszczeń, jednocześnie nie powodując ich wychłodzenia. Ponadto do wnętrz nie przedostają się zanieczyszczenia zewnętrzne i hałas z otoczenia. Nie ma jednak żadnych przeciwwskazań, aby przy pięknej, letniej pogodzie wyłączyć system wentylacji i korzystać z uroków dnia przy szeroko otwartych oknach.

Taka wentylacja hałasuje, lepiej więc mieć naturalną

Nieprawda. Źródłem hałasu w instalacji wentylacji mechanicznej mogą być: wentylator w centrali, zaburzenia przepływu na sieci przewodów oraz źle dobrane elementy nawiewne i wyciągowe. Jeżeli instalacja zostanie wykonana poprawnie, na podstawie porządnie opracowanego projektu technicznego, a centrala będzie wyposażona w nowoczesny, cichobieżny wentylator oraz odpowiednio skonstruowaną obudowę, to mieszkańcy domu mają zagwarantowany wysoki komfort akustyczny. Co więcej - dzięki zastosowaniu wentylacji mechanicznej możliwe jest znaczne ograniczenie hałasów zewnętrznych, co ma duże znaczenie przy niekorzystnej lokalizacji budynku (w pobliżu ruchliwej ulicy, warsztatu, boiska itp.).

Nie jest to rozwiązanie dobre dla alergików

Nieprawda. Wentylacja mechaniczna może być szczególnie polecana alergikom. Nowoczesne centrale domowe są wyposażane w dwustopniowy system filtracji pozwalający na oczyszczenie wprowadzanego do pomieszczeń powietrza z pyłu, pyłków kwiatów, roztoczy, zarodników grzybów czy cząstek stałych. Dzięki temu dom staje się bezpiecznym miejscem dla osób cierpiących na alergię lub schorzenia dróg oddechowych, szczególnie w niekorzystnych okresach kwitnienia lub pylenia roślin. Bardzo ważne jest jednak, aby pamiętać o okresowej wymianie filtrów powietrza - jeśli system automatyki sterującej pracą centrali nie informuje o konieczności ich wymiany. Filtry wymienia się przeciętnie co pół roku.

Można też, choć nie jest to konieczne, co jakiś czas umyć wymiennik - pod strumieniem ciepłej bieżącej wody lub korzystając z wody z dodatkiem łagodnych środków czyszczących. Każda centrala dobrego producenta umożliwia jego łatwe wyciągnięcie i następnie włożenie. Po tym zabiegu wymiennik jest jak nowy.

Nie ma natomiast potrzeby czyszczenia przewodów jak w układach klimatyzacyjnych, ponieważ w przewodach wentylacyjnych nie utrzymuje się wilgoć i nie ma ryzyka rozwoju w nich mikroorganizmów. Jeśli chce się mieć dodatkowe zabezpieczenie przed mikroorganizmami, można zastosować przewody z antybakteryjną warstwą wewnętrzną, lecz rozwiązanie takie jest dość kosztowne.

Stosowanie wymienników gruntowych jest nieopłacalne

Prawda/Nieprawda. W kontekście ekonomicznym wymiennik gruntowy zastosowany w układzie wentylacji mechanicznej z rekuperacją faktycznie nie przynosi znaczących korzyści, jednak daje inne pożytki. Zimą zapewnia wstępne ogrzanie powietrza czerpanego z zewnątrz do celów wentylacji, co zwiększa komfort termiczny, obniża koszty eksploatacyjne oraz optymalizuje pracę rekuperatorów podczas ostrych mrozów. Latem umożliwia schłodzenie i osuszenie powietrza zewnętrznego, dzięki czemu w domu utrzymuje się przyjemny chłód.

Zasada działania wymiennika gruntowego jest niezwykle prosta i polega na wykorzystaniu gruntu jako naturalnego zasobnika ciepła. Przewód dostarczający powietrze zewnętrzne do centrali rekuperatorowej zostaje zakopany na głębokości poniżej 1,3 m, na której panuje stała w ciągu roku temperatura około 8°C. Zastosowanie wymiennika oznacza nieco wyższe zużycie energii elektrycznej, ponieważ przetłoczenie powietrza wymaga zastosowania w centrali silniejszego wentylatora.

Zapisz się na NEWSLETTER. Co tydzień najnowsze wiadomości o budowie, remoncie i wykańczaniu wnętrz w Twojej poczcie e-mail: Zobacz przykład

>