Szambo czy własna oczyszczalnia?

Na terenach nieskanalizowanych ścieki wciąż jeszcze najczęściej odprowadza się do zbiornika zwanego powszechnie szambem. Jeśli - tak jak być powinno - jest szczelny, całość ścieków trzeba zeń wywozić do najbliższej komunalnej oczyszczalni ścieków.

Uwaga! Niedopuszczalne jest budowanie i eksploatowanie zbiorników nieszczelnych, z których ścieki wypływają do gruntu. Każdy, kto to robi, przyczynia się do skażenia gleby i wód gruntowych, a więc stwarza w ten sposób zagrożenie dla siebie i swoich sąsiadów, w tym przede wszystkim dla małych dzieci i niemowląt (u nich picie skażonej wody może nawet spowodować śmierć).

Alternatywą dla szamba jest przydomowa oczyszczalnia ścieków, czyli zespół urządzeń, w którym znaczna część ścieków jest oczyszczana do tego stopnia, że można je odprowadzać do gruntu lub pobliskich wód powierzchniowych bez zagrożenia skażeniem gleby i wód. Oczyszczalnię można budować jednak tylko w następujących warunkach:

- gdy grunt jest dostatecznie przepuszczalny, by wchłonął oczyszczone ścieki lub ścieki te można odprowadzić do pobliskiego zbiornika lub cieku wodnego;

- woda gruntowa znajduje się dostatecznie nisko;

- można zachować wymagane minimalne odległości od ujęć wody, granicy działki, budynku mieszkalnego, krzewów i drzew.

Użytkownicy przydomowej oczyszczalni muszą przestrzegać zasad właściwej jej eksploatacji i stosować w domu specjalne środki czyszczące nieszkodliwe dla żyjącej w niej pożytecznej flory bakteryjnej.

Kiedy szambo...

Bezodpływowy zbiornik na ścieki zwany szambem można budować na działce niemal w każdej sytuacji, pod warunkiem, że zachowane są minimalne odległości od ujęcia wody, budynku i granicy działki.

Szambo jest czasem jedynym możliwym rozwiązaniem, na przykład gdy:

w poziom wód gruntowych jest tak wysoki, że oczyszczonych ścieków nie można bezpośrednio rozsączać do gruntu, zaś dodatkowe rozwiązania są zbyt kosztowne;

- ścieków jest zbyt mało, by budowa oczyszczalni się opłacała;

- działka jest zbyt mała, by pomieścić oczyszczalnię rozsączającą ścieki do gruntu na terenie posesji, a w pobliżu nie ma innego odbiornika.

Wielkość zbiornika, a dokładniej jego pojemność użytkowa V, czyli część, w której można gromadzić ścieki, powinna być taka, aby szambo opróżniać co 10-14 dni. Przyjmując, że jedna osoba zużywa dziennie 150 l wody, zbiornik dla czteroosobowej rodziny powinien mieć następującą pojemność:

V = 4×150 l/dzień×14 dni = 8400 l (8,4 m3)

Jeśli w sprzedaży nie ma zbiornika o takiej pojemności, należy kupić taki, którego pojemność będzie zbliżona, ale większa (zwykle 10 m3).

Zbiorniki mogą być z tworzyw sztucznych, laminatów, betonowe i żelbetowe. Zawsze warto kupować takie, które mają Aprobatę Techniczną Instytutu Ochrony Środowiska (IOŚ) lub COBRTI INSTAL albo atest PZH lub inny dokument potwierdzający jakość i szczelność produktu. Lepiej też nie wykonywać zbiorników betonowych samodzielnie, chyba że mieszanka betonowa (klasy B20) będzie zawierała uszczelniacze, zostanie zagęszczona odpowiednim sprzętem i że zbiornik zostanie po wykonaniu solidnie uszczelniony z obu stron.

Koszty. Budowa szamba jest zwykle tańsza od budowy przydomowej oczyszczalni, ale jego właściwa eksploatacja - znacznie droższa od eksploatacji oczyszczalni. Szambo jest rozwiązaniem bardziej ekonomicznym tylko wtedy, jeśli w nieodległej przyszłości (około półtora roku) będzie prowadzona w okolicy kanalizacja komunalna.

...a kiedy własna oczyszczalnia

Przydomowe oczyszczalnie ścieków wciąż nie są w Polsce tak popularne, jak na to zasługują ze względu na swe zalety. Ich budowa obwarowana jest jednak licznymi warunkami. Zajmują więcej miejsca niż szambo, a więc potrzeba na nie sporej działki. Wymagają sprawdzenia przepuszczalności gruntu i poziomu wód gruntowych, a ponadto - zachowania minimalnych odległości od ujęć wody (a więc zarówno od studni własnej, jak i sąsiedzkiej), od domu i od granicy działk. Do tego wszystkiego trzeba załatwić nieco bardziej skomplikowane formalności. Jeśli oczyszczone ścieki mają być odprowadzane do gruntu, to urządzenia rozsączające (np. drenaż) powinny się znaleźć co najmniej 1,5 m ponad poziomem wód gruntowych. Na terenach, na których nie ma wodociągu działka musi być duża.

Budowa oczyszczalni jest nieco droższa niż budowa szamba, ale jeśli wszystkie warunki umożliwiają wybudowanie najtańszego rodzaju oczyszczalni - z drenażem rozsączającym, to inwestycja zwraca się przeciętnie po półtora roku, a jej dalsza eksploatacja będzie niemal darmowa.

Rodzaje oczyszczalni

- Z drenażem rozsączającym. Są najtańsze i najczęściej stosowane. Ścieki po wstępnym oczyszczeniu w osadniku gnilnym przepływają do drenażu ułożonego na warstwie żwiru, a następnie - po doczyszczeniu w warstwie żwiru i ewentualnie piasku pod nim - spływają do gruntu. Oczyszczalnie te można jednak budować tylko na gruntach przepuszczalnych, na których uda się zachować minimum 1,5-metrową odległość rur drenarskich od poziomu wód gruntowych i inne minimalne odległości (w2).

Jeśli poziom wód gruntowych jest wysoki, to drenaż można ułożyć na wzniesieniu usypanym z piasku i zastosować dodatkowo pompę tłoczącą ścieki do drenażu, ale takie rozwiązanie znacznie podnosi koszt oczyszczalni.

- Z filtrem piaskowym. Można je stosować na gruntach nieprzepuszczalnych - gliniastych lub ilastych. Działanie jest podobne jak tych z drenażem rozsączającym, z tym że ścieki po przefiltrowaniu i oczyszczeniu w warstwach żwiru i piasku spływają do drenażu zbierającego, a następnie są odprowadzane do wód powierzchniowych lub do gruntu (np. przez tzw. studnię chłonną) - poniżej warstwy nieprzepuszczalnej.

- Z filtrem gruntowo-roślinnym, zwane też oczyszczalniami korzeniowymi lub hydrobotanicznymi. Stosuje się je najczęściej na terenach gliniastych lub ilastych. Podczyszczone ścieki są w nich rozsączane albo w żwirze i piasku, albo w ziemi, a całość obsadza się roślinnością występującą na terenach podmokłych: trzciną, pałką wodną, wierzbą krzewiastą lub żonkilami. Działanie oczyszczalni oparte jest na symbiozie roślin i mikroorganizmów rozwijających się w złożu filtra. Oczyszczalnia korzeniowa jest bardziej efektywna niż filtr piaskowy (zwłaszcza latem), zimą zaś jej efektywność jest porównywalna do złoża piaskowego.

- Ze złożem biologicznym lub reaktorem osadu czynnego. Zajmują bardzo mało miejsca (a więc można je stosować na małych posesjach, gdzie trudno zachować wymagane odległości od ujęć wody). Zwykle stosowane na działkach, na których nie można rozsączać ścieków do gruntu, ale w pobliżu znajdują sie wody powierzchniowe. Są znacznie droższe od drenażu rozsączającego i bardziej wrażliwe na niewłaściwą eksploatację. Podobnie jak pozostałe rodzaje oczyszczalni mają osadnik gnilny, a oprócz niego - zbiornik wypełniony albo specjalnie dobranym materiałem, zwanym złożem biologicznym (na którym po wprowadzeniu ścieków rozwijają się mikroorganizmy), albo wodą (w której mikroorganizmy, czyli osad czynny, pływają zaczepione czasami na jakimś nośniku). Kolejnym elementem takiej oczyszczalni jest osadnik wtórny, często w tej samej obudowie co złoże biologiczne lub osad czynny.

Opisane oczyszczalnie wymagają zwykle zasilania napięciem 230 V i dozoru serwisu. Oczyszczone w nich ścieki można odprowadzać do wód powierzchniowych lub gruntu.

Niezbędne formalności

- Budowa szamba nie wymaga zezwolenia na budowę, ale 30 dni przed planowanym rozpoczęciem robót trzeba ten zamiar zgłosić w wydziale architektury lokalnego starostwa powiatowego lub urzędu gminy i wraz z wnioskiem zgłoszenia przedstawić projekt zbiornika i jego planowane usytuowanie na działce. Jeśli urząd nie będzie miał uwag do zgłoszenia, po upływie 30 dni od daty złożenia wniosku (lub od daty stempla pocztowego, jeśli zgłoszenie było wysłane pocztą) można rozpocząć budowę. Wszystkie te formalności można też (i warto) załatwiać równocześnie z ubieganiem się o pozwolenie na budowę domu.

- Budowa oczyszczalni o wydajności do 7,5 m3/dobę (a taką mają przydomowe oczyszczalnie) wymaga zgłoszenia planowanej budowy w urzędzie gminy lub starostwie powiatowym przynajmniej na 30 dni przed planowanym rozpoczęciem montażu. Cała procedura składa sie z kilku etapów.

1. W urzędzie gminy lub starostwie powiatowym należy sprawdzić, czy w warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dopuszcza się budowę oczyszczalni na danym terenie.

2. Uprawnionemu specjaliście należy zlecić wykonanie projektu oczyszczalni odpowiednio dobranej do uprzednio sprawdzonych warunków gruntowo-wodnych. Warunki można sprawdzić samemu wykonując tzw. test perkolacyjny (pisaliśmy o nim w numerze 06/2002, s. 81, zwykle też instrukcję podają producenci oczyszczalni) albo czynność tę powierzyć specjaliście.

3. W wydziale architektury lokalnego starostwa powiatowego lub urzędu gminy należy złożyć wniosek zgłoszenia budowy, a z nim: a) projekt oczyszczalni, b) mapę działki z naniesionym usytuowaniem planowanej oczyszczalni, c) dokument stwierdzający prawo do dysponowania nieruchomością, d) w niektórych urzędach - opinię lub potwierdzenie przyjęcia zgłoszenia oczyszczalni wydane przez wydział ochrony środowiska.

Jeśli oczyszczone ścieki będą odprowadzane do wód powierzchniowych, to do wniosku należy dołączyć również: e) zgodę właściciela tych wód na wpuszczenie ścieków, f) zgodę właścicieli gruntów na przeprowadzenie rur przez ich teren, g) operat wodno-prawny.

Jeśli oczyszczalnia ma obsługiwać obiekt usługowy lub produkcyjny, to do wniosku trzeba dołączyć uzyskane wcześniej pozwolenie wodno-prawne ze starostwa powiatowego.

4. Jeśli po upływie 30 dni od daty zgłoszenia budowy urząd nie będzie miał zastrzeżeń lub wyda potwierdzenie przyjęcia zgłoszenia, można rozpocząć budowę oczyszczalni.

5. Niekiedy na żądanie urzędu trzeba dołączyć do wniosku dodatkowe dokumenty lub uzgodnienia.

6. Zakończenie budowy należy zgłosić w tym samym urzędzie, w którym zgłaszano budowę.

Uwaga! Wiele gmin przydziela dotacje na budowę przydomowych oczyszczalni ścieków. Warto się o nie zapytać zgłaszając budowę.

Jeśli w przyszłości do posesji zostanie doprowadzona kanalizacja, to właściciele domu mają prawo starać się o podłączenie do niej domu. Mogą jednak - jeśli chcą - nadal odprowadzać ścieki do szamba lub przydomowej oczyszczalni.

Zalety i wady bezodpływowych zbiorników na ścieki:

Ciężkich: betonowych i żelbetowych:

+ odporność na uszkodzenia mechaniczne, zgniatanie pod wpływem dużego ciężaru, wypieranie przez wody gruntowe,

+ stosunkowo nieduża cena,

- duży ciężar (transport i montaż tylko specjalistycznym sprzętem),

- większe rozmiary w porównaniu ze zbiornikami lekkimi o takiej samej pojemności,

- niepewna szczelność (im mniej mają połączeń, tym lepiej; powinny być wykonane ze specjalnie zagęszczanego żelbetu klasy B20 i dobrze uszczelnione od zewnątrz i wewnątrz),

- niecałkowita odporność na korozję i rozszczelnianie wskutek działania ścieków.

Lekkich: z tworzyw sztucznych i laminatów:

+ lekkość, która ułatwia transport i montaż,

+ szczelność,

+ odporność na rozszczelnianie wskutek działania agresywnych ścieków,

- nieodporność na uszkodzenia mechaniczne (pod drogą lub parkingiem muszą być osłonięte płytą żelbetową chroniącą przed zgnieceniem),

- problemy ze stablinością na terenach o wysokim poziomie wód gruntowych (zbiornik trzeba zakotwić lub dociążyć, aby nie wypchnął go z gruntu wypór wody,

- wysoki koszt (średnio dwa razy większy niż żelbetowych).

Zapisz się na NEWSLETTER. Co tydzień najnowsze wiadomości o budowie, remoncie i wykańczaniu wnętrz w Twojej poczcie e-mail: Zobacz przykład

</>