Ikony designu: drewniane zabawki Kaya Bojesena

Kay Bojesen to słynny duński projektant, którego drewniane zabawki zna niemal każde duńskie dziecko i niemal każdy wielbiciel skandynawskiego wzornictwa, nawet jeśli nie potrafi wskazać nazwiska projektanta. I choć Bojesen w swoim twórczym życiu zaprojektował wiele innych przedmiotów, to w historii designu zapisał się dzięki... drewnianej małpce oraz kilku innym drewnianym zabawkom.

Ale zacznijmy od początku. Opowieść zaczyna się pod koniec XIX wieku, w 1886 roku, kiedy Kay Bojesen przyszedł na świat. Działo się to w Kopenhadze, w rodzinie z klasy średniej - jego ojciec był księgarzem, a później wydawcą. Kay uczył się by zostać sprzedawcą, ale zmienił zdanie i w 1906 roku rozpoczął praktykę u słynnego duńskiego złotnika Georga Jensena. W 1910 rozpoczął samodzielną pracę jako złotnik, ale pomimo sukcesów jakie odnosił, czas pokazał, że to zupełnie inny materiał miał zdominować jego twórcze plany. Było nim drewno.

W 1920 roku Bojesen postanowił stworzyć serię zabawek dla swojego syna. Nie był zadowolony z tego co oferowały sklepy, dlatego sam wykonał różne drewniane zabawki: samochody, pociągi, ludziki i zwierzęta - co spotkało się to z wielkim entuzjazmem.

Dziesięć lat później, w 1930 roku, Bojesen był już coraz bliżej celu. Wiedział, że produkt powinien być okrągły, ciepły, miękki, miły w dotyku, pasować do ręki. Idealnym materiałem było drewno. W 1932 roku projektant otworzył własne studio na Bredgade 47 i oddał się swojej pasji tworzenia. Zaczęły powstawać pierwsze drewniane zabawki, mniejsze, takie jak jamnik, i większe, jak konik na biegunach.

Rok 1951 przyniósł zabawkę, która podbiła świat i na stałe wpisała się w historię duńskiego i światowego designu. Była to małpka. Zabawkę wykonano z drewna tekowego oraz sosny limby. To właśnia ona najlepiej oddaje ideę Bojesena, który powiedział: „Lines have to smile. There have to be life, blood and heart in thing you let go. They have to be human, warm and alive”. „Linie powinny się uśmiechać. W tym co wysyłasz w świat powinno być życie, krew, serce. Rzeczy powinny być ludzkie, ciepłe i żywe”. I taka jest też słynna małpka, optymistyczna, radosna. Swoją popularność zyskała po części dzięki duńskiemu programowi telewizyjnemu Pladeparade, odniosła też wielki sukces w Stanach Zjednoczonych.

Projektant chciał aby jego małpka stała się popularną pamiątką z Danii, jednak jego prośbę odrzucono tłumacząc ją faktem, że małpy w Danii nie żyją. Bojesen odparł, że mógły kilka duńskich małp wymienić z nazwiska i dodał, że on z kolei nigdy nie spotkał żadnej syrenki w duńskich wodach. Niezależnie od sporu jaki się wywiązał, dzisiaj drewniana małpka jest ikoną duńskiego designu i jedną z najsłynniejszych zabawek w historii. Ale dodać trzeba, że niestety, nie jest zabawką dla każdego dziecka, bo dziś wydać na nią trzeba blisko sto dolarów. Sława kosztuje.

Oprócz małpki powstały także niedźwiedź, zając, słoń, ptaki, pingwin, hipopotam. Materiałem zawsze było drewno, czy był to orzech czy dąb czy tek. Postaci ptaków i pingwina pokryto farbą, pozostałe przedmioty są naturalnej barwy drewna. Zwierzątka nigdy nie były dokładnymi replikami żywych stworzeń, miały swój charakter, osobowość. Zabawki mają ruchome kończyny, zapraszają do zabawy, wymyślania opowieści i przygód. To kawałki drewna, które ożywają w rękach dzieci.

W swoich projektach Bojesen mistrzowsko łączył formę i funkcję, powagę i zabawę. Zabawki, rzecz wydawałoby się niezbyt poważną, traktował jak najbardziej serio. Ich odbiorca był zawsze bardzo wymagający, bo jeśli zabawka nie spodobała się po prostu lądowała w kącie.

Oprócz zabawek, Kay Bojesen zaprojektował także meble dla dzieci, zajmował się tworzeniem biżuterii i nakryć stołowych. Co ciekawe, zaprojektowany przez niego w 1938 zestaw sztućców ze stali otrzymał Grand Prix na Triennale w Mediolanie w... 1951 roku. Dziś ten zestaw sztućców, noszący nazwę Grand Prix właśnie, używany jest w każdej duńskiej ambasadzie na świecie.

Kay Bojesen odszedł w 1958, mając 72 lata. Jego spadkobiercy przejęli spuściznę, a od 1990 roku prawa do produkcji i dystrybucji projektów Bojesena ma firma Rosendahl Design Group.