Eko-basen

Stawy kąpielowe

Stawy kąpielowe oczyszczane naturalnie to połączenie stawu i basenu, oferujące kąpiel w czystej wodzie w otoczeniu roślin, żab i traszek. W przeciwieństwie do basenów kąpielowych nie używa się w nich chloru zabijającego wodne życie. Takie stawy przyciągają ptaki, ważki i inne drobne zwierzęta. Te sztucznie tworzone zbiorniki, odizolowane od gruntu nieprzepuszczalnym materiałem, buduje się według ściśle określonych norm dotyczących jakości wody. W procesie filtracji dużą rolę odgrywają filtry biologiczne i bagienne, złoża sorpcyjnych minerałów, zooplankton i oczywiście posadzone w stawie rośliny. Kąpielowe akweny coraz częściej widujemy w ogrodach (niekoniecznie dużych), m.in. dzięki działalności Polskiego Stowarzyszenia Naturalnych Wód Kąpielowych, które promuje budowę takich zbiorników, wprowadza światowe standardy jakości, propaguje i wdraża nowe technologie. Budowa stawu to skomplikowana inwestycja, którą trudno wykonać samodzielnie. Zadanie to należy zlecić doświadczonej firmie.

Na zdjęciu powyżej: W nowoczesnym ogrodzie staw kąpielowy często ma prostą formę i wyraźny podział na część kąpielową i regeneracyjną.

Dwie strefy - kąpielowa i regeneracyjna

Najlepsze miejsce na staw kąpielowy to nasłoneczniona część ogrodu (woda szybko się tam nagrzewa i można wcześnie rozpoczynać sezon pływacki), z dala od drzew liściastych i iglastych. Zbiornik składa się z dwóch stref: kąpielowej i regeneracyjnej - w tej drugiej, w złożu mineralnym sadzi się rośliny. Obszary te oddzielone są przegrodami wzniesionymi z betonu lub kamienia. Woda w stawie wprawiana jest w ciągły ruch przez pompy filtracyjne, dzięki czemu ma stały kontakt ze strefą regeneracyjną i nie tworzą się zastoiny. Basen czyści się samoistnie, tak jak naturalne zbiorniki wodne. Proces ten zachodzi w strefie regeneracyjnej dzięki roślinom i mikroorganizmom znajdującym się w wodzie i na błonie filtracyjnej (tzw. biofilmie) oraz dzięki właściwościom sorpcyjnym użytych w złożu minerałów. Dlatego tak istotna jest odpowiednia wielkość strefy regeneracyjnej, proporcjonalna do powierzchni stawu. Jej filtrujące funkcje mogą być wspierane przez nowoczesną technologię basenową: pompy obiegowe, skimmery, spusty denne i złoża mineralne, w których skład wchodzą m.in. zeolit, tufy, grysy wapienne, piaski filtracyjne, biozamonit, żwiry. Woda jest zasysana w strefie kąpielowej, następnie przepływa przez złoża oczyszczające i dopływa do miejsca, gdzie z powrotem wpada do zbiornika. Można tam zaprojektować kamienne źródła, ściany wodne czy wodotryski - napowietrzające wodę i bardzo malownicze.

Na zdjęciu powyżej: Dzięki stałej cyrkulacji wody i zastosowaniu zaawansowanych technicznie filtrów woda w stawie kąpielowym zachowuje nieskazitelną czystość.

Jaki staw wybrać?

W wyniku wieloletnich doświadczeń obecnie realizowanych jest 5 typów stawów, różniących się m.in. techniką oczyszczania wody i stosunkiem powierzchni strefy kąpielowej do regeneracyjnej. W stawach ekstensywnych strefa kąpielowa zajmuje 30% powierzchni zbiornika, w akwenie z wymuszonym przepływem wody - ok. 40%, w zbiornikach wyposażonych w odpływ denny oraz skimmer - ok. 50%, a w stawie z filtrem bagiennym - ok. 63%. Natomiast amatorom sportu z pewnością najbardziej przypadnie do gustu staw, w którym strefa, gdzie będą mogli pływać, zajmuje aż 80% powierzchni akwenu!

Na zdjęciu powyżej: Brzegi akwenu formujemy tak, by wyglądały naturalnie, maskujemy je kamieniami i żwirem.

Ważna hydroizolacja

Niezależnie od typu stawu bardzo istotny jest wybór materiału uszczelniającego jego nieckę. Tylko w dobrze izolowanym od podłoża zbiorniku można bowiem zapanować nad jakością wody. W przeciwnym razie do niecki będą się przesączać wody gruntowe, często zanieczyszczone fosforanami. Trzeba też pamiętać o wykonaniu zapory kapilarnej, zabezpieczającej staw przed wpływaniem wód opadowych z gruntu przylegającego do zbiornika. W roli uszczelniacza świetnie sprawdza się tworzywo EPDM (patrz tekst poniżej) - mocne, rozciągliwe i trwałe. Przy urządzaniu stawu bardzo istotny jest ponadto dobór gatunków i ilości roślin wodnych (patrz ramka na s. 41), a także sposób ich posadzenia.

Na zdjęciu powyżej: Staw kąpielowy to doskonały przykład symbiozy natury i technologii - często tak mało widocznej, że zbiornik do złudzenia przypomina naturalny akwen.

Pomocna technologia

Równowagę pomiędzy roślinami, bakteriami i glonami pomagają również zachować dostępne na rynku specjalne preparaty (tzw. szczepionki). Jednak zawarte w nich mikroorganizmy - oprócz składników odżywczych - wymagają też do życia tlenu. Dlatego w stawie przez kilka godzin dziennie powinna pracować pompa natleniająca wodę. Warto także zainstalować w zbiorniku urządzenia przeciwdziałające nadmiernemu zanieczyszczaniu wody, np. skimmer wyławiający spadające liście i inne większe odpadki. Konserwacja prawidłowo wykonanego stawu kąpielowego nie jest uciążliwa; polega przede wszystkim na okresowym (2-3 razy w roku) badaniu podstawowych parametrów wody (pH i twardości). Co roku trzeba oczyścić pompę, filtr i inne urządzenia, sprawdzić, czy prawidłowo pracują, co kilka lat zaś staw "odkurzyć" specjalnym odkurzaczem i zrobić gruntowne porządki.

Na zdjęciu powyżej: W razie potrzeby lustro można oczyścić z większych zanieczyszczeń sitem na wysięgniku.

Dobór roślin ma wpływ nie tylko na urodę stawu, ale przede wszystkim na czystość wody, która, przepływając przez ich zielony filtr, jest oczyszczana z niepożądanych związków czy bakterii. Rośliny konkurują też z glonami o pokarm, ograniczając ich rozwój. W strefie płytkiej wody sadzimy tataraki, łączenie baldaszkowate, kosaćce żółte, krwawnice, przęstki, a w strefie głębokiej wody - grzybienie. Im większy staw, tym skuteczniejszy proces samooczyszczania i łatwiejsza konserwacja. Minimalna powierzchnia zbiornika to 100 m˛, głębokość - 2 m, a długość - 10 m. Jeśli planujemy zawracać w czasie pływania, powinien mieć on co najmniej 3,5 m szerokości

Zakładamy staw - najważniejsze etapy pracy

1. Przed budową stawu badamy wodę, którą wypełnimy zbiornik, posługując się specjalnym zestawem. Na podstawie wyników badań planujemy optymalny dla danego stawu sposób oczyszczania wody, dobieramy złoża filtracyjne, pompy, filtry.

2. Kopiemy nieckę przyszłego stawu, dbając o zachowanie odpowiednich proporcji między kąpieliskiem a strefą regeneracyjną. Obie części oddzielamy od siebie przegrodą, którą później zastąpi betonowy murek.

3. Izolujemy nieckę od podłoża, by uniemożliwić przenikanie do niej zanieczyszczonych wód gruntowych. W roli szczelnej bariery świetnie spisuje się elastyczne tworzywo EPDM Pond Gard marki Firestone.

Fot. Gardenarium

4. Uzbrajamy nieckę, montując pompy, rury, skimmery i wszelkie niezbędne urządzenia. Wznosimy murki (będą pełnić funkcję przegród między strefami stawu), układamy złoża mineralne.

5. Zaizolowaną nieckę stawu wykładamy agrowłókniną, sypiemy na nią żwir i kamienie. Obsadzamy strefę regeneracyjną. To również odpowiedni czas na budowę pomostów.

6. Wykańczamy brzegi materiałem harmonizującym z otoczeniem, np. żwirem, głazami, drewnem, płytami. Teraz pora na rozruch stawu: regulację pomp, zastosowanie szczepionek itp.