Czujny jak zając

Szarak - z wyjątkiem okresu rui - jest samotnikiem. Odznacza się świetnym słuchem. Wzrok ma niezbyt ostry; jego lekko wypukłe oczy dostrzegają to, co się dzieje tuż za jego kitką, a jednocześnie patrzą przed siebie. Na widok zbliżającego się intruza zając ucieka dopiero wtedy, gdy już nie widzi szans na przeczekanie zagrożenia.

NIE DA SIĘ OSWOIĆ

Młode zajączki rodzą się w marcu, zaraz po roztopach. Po przyjściu na świat są pokryte futerkiem i od razu mają otwarte oczy. Ważą około 150 g i są rozmiarów piąstki kilkuletniego dziecka. Bywają, niestety, zabierane do domu przez spacerowiczów, niepomnych, że dzikiemu zwierzęciu najlepiej jest na łonie dzikiej przyrody. Zając nie znosi niewoli i jest bardzo trudnym podopiecznym. Dlatego - w przeciwieństwie do królika - nie został udomowiony.

Jeżeli więc zobaczymy małe zajączki, ukryte w trawie lub młodym zbożu, pamiętajmy, że nie są przez matkę porzucone! Ona odwiedza je wieczorami i karmi swym mlekiem. Odbywa się to szybko i skrycie. Nic dziwnego, gdyż zające mają mnóstwo wrogów rozsmakowanych w ich apetycznym mięsie. Dość wymienić lisy, kruki i jastrzębie, by zajęcza matka miała powody, żeby bać się o swe pociechy. Dlatego gdy zauważymy młode, przycupnięte w dołku zajączki, niezwłocznie oddalmy się, żeby ich nie niepokoić. Jeśli się rozbiegną, będą narażone na wiele niebezpieczeństw i mogą mieć kłopoty z powrotem do swego rodzinnego gniazda, zwanego kotlinką. To w gnieździe odbywa się wieczorne karmienie, niezwykle ważne w pierwszych dniach życia zajączków.

Czy wiesz, że... Zające to nie gryzonie - zalicza się je do odrębnego rzędu zającowatych. O tym, że zając jest Europejczykiem, mówi jego naukowa nazwa - Lepus europaeus. Dorosły może ważyć 4-6 kg. Długość jego ciała sięga 60-70 cm.

ZAJĘCZE GODY

Tygodniowe zające już pojadają zielonki, a miesięczne są porzucane przez matkę, która przygotowuje się do nowego porodu. W sezonie samica może mieć nawet cztery mioty, ostatni pod koniec lata. W jej układzie rozrodczym dochodzi do niezwykłego zjawiska zwanego nadpłodnieniem. Polega ono na tym, że w jej macicy mogą się jednocześnie rozwijać dwa mioty. Pod koniec jednej ciąży zachodzi w następną i jest wtedy ciężarna podwójnie. W efekcie druga ciąża jest pozornie krótsza od pierwszej i samica może zdążyć wydać na świat nawet cztery mioty w sezonie. Czasem zające żyją do 12 lat, chociaż zdarza się to tylko wyjątkowym szczęściarzom.

Młode zające dojrzewają płciowo już następnego przedwiośnia. W lutym zaczyna się okres rui, u zajęcy zwany parkotami. W tym czasie gachy, czyli dorosłe samce, ubiegają się o względy samic. Gonitwom i skokom nie ma końca, jest więc na co popatrzeć. Parkoty to rzadka okazja oglądania zajęcy w grupie. Poza tym okresem żyją w pojedynkę.

SIEDZI ZAJĄC POD MIEDZĄ

Zające lubią wygrzewać się w słońcu. Wolne chwile spędzają na pielęgnacji futra. Przy okazji wcierają w nie wydzielinę gruczołów zapachowych rozmieszczonych w kątach warg. Odpoczywający zając ucina sobie krótkie drzemki i wbrew obiegowej opinii ma wtedy zamknięte oczy. Przesąd o spaniu z otwartymi oczyma wziął się z obserwacji, że zając przyczajony w swej kotlince kontroluje wszystko dookoła siebie.

KŁOPOTLIWY GOŚĆ

Menu zająca obejmuje ok. 70 gatunków roślin. Gustuje on zwłaszcza w koniczynie i mniszku. Zimą musi obgryzać korę drzew i krzewów, zwłaszcza gdy wszystko przykryje śnieg. Z głodu potrafi nieźle narozrabiać, nie wszyscy więc cieszą się z jego wizyt w ogrodzie lub sadzie. Drzewa owocowe można przed nim chronić, zakładając plastikowe osłony na pnie. Warto jednak zachęcić zajączka do rezygnacji z kory i zaproponować mu w zamian siano, kapustę, buraki lub marchew. Na pewno skorzysta z takiej oferty.