Kto mieszka w ziemi? Pożyteczne organizmy żyjące w glebie

Podziemna brygada

Prawie połowa organizmów żywych na naszej planecie bytuje pod powierzchnią gleby. Oprócz bakterii i grzybów są to także drobne zwierzęta, najczęściej pożyteczne, a nawet wręcz niezastąpione w przyrodzie. Kiedy ich brakuje, gleba zaczyna umierać, a wraz z nią roślinność.

Uzdrawiają rośliny

Wiele z tych organizmów to naturalni lekarze podziemnych części roślin. Przede wszystkim usuwają zamierające korzenie, nie dopuszczając do rozwoju chorób, takich jak zgnilizna lub zgorzel korzeni. Ale nigdy nie atakują zdrowych części. Dodatkowo enzymy trawienne tych żyjątek zawierają substancje, które działają podobnie do antybiotyków. Gdy wszelkie bakterie pasożytujące na podziemnych częściach roślin zostaną pochłonięte przez dżdżownice lub wije, roś-liny powrócą do zdrowia.

Poprawiają warunki życia

Wszędzie tam, gdzie znajdujemy takie organizmy, wzrost roślin jest szybszy, a ich kondycja zdecydowanie lepsza. Dzieje się tak za sprawą stałego procesu przerabiania gleby w łatwo dostępne dla roślin substancje bogate w azot oraz liczne mikroelementy. I tak na przykład zbadano, że ziemia, w której żyją dżdżownice, zapewnia roślinom 12 razy więcej mikroelementów niż gleba pozbawiona tych organizmów. Dzięki temu system korzeniowy roślin może rozwijać się lepiej i sięgać głębiej.

Sprzyjają środowisku

Pożyteczne organizmy glebowe również usuwają ze środowiska zanieczyszczenia, w głównej mierze metale ciężkie. Wije i krocionogi mają umiejętność przerabiania takich związków chemicznych na całkowicie nieszkodliwe dla ludzi.

Bogactwo życia w glebie sprzyja roślinom o płytkim systemie korzeniowym, szczególnie bylinom. Wokół ich korzeni może bowiem powstawać niesprzyjająca warstwa o niskim odczynie, co utrudnia roślinom pobieranie składników odżywczych.

Wszelkiego rodzaju żyjątka glebowe powodują zmniejszenie, a nawet zlikwidowanie tej warstwy. W rezultacie odczyn gleby jest wyregulowany, a rośliny lepiej kwitną.

Ponadto dżdżownice i wije będące w bliskim kontakcie z korzeniami od razu dostarczają roślinom naturalnego nawozu.

Fot. SHUTTERSTOCK

Warto wiedzieć

Pożyteczne organizmy glebowe w ciągu jednego roku na powierzchni 1 ha potrafią przerobić do 30 ton martwej materii. Dżdżownice codziennie pokonują kilka, a krocionogi dziesiątki metrów, wyrównując i regulując właściwości chemiczne ziemi.

Pożyteczne organizmy glebowe wymagają ochrony. Jak im pomóc?

Przede wszystkim nie lubią zbyt dużej ilości środków ochrony roślin. Stosowanie ich w umiarkowany sposób nie zaburza życia pożytecznych organizmów. Mając na uwadze ochronę tych stworzeń, nie powinniśmy również zbyt dokładnie sprzątać w ogrodzie. W czasie jesiennych porządków warto pozostawić trochę opadłych liści. Będą one dla podziemnych żyjątek, które nie lubią zimna, naturalną ochroną przed mrozem. Zapewnią im nie tylko schronienie, ale także pokarm. Nie osuszajmy też całego ogrodu, bo organizmy te potrzebują wilgoci. I uważajmy podczas prac w ziemi, by nie uszkodzić dżdżownic - pogląd, że pocięte w kawałki szybko się zregenerują, jest błędny.

Natomiast kiedy po deszczu zobaczymy dżdżownice na powierzchni gleby, świadczy to o zbyt dużej ilości trujących gazów pod powierzchnią - w takich miejscach nie należy uprawiać roślin jadalnych.

Jak poprawić jakość gleby?

W Polsce możemy zaobserwować aż 450 gatunków pożytecznych organizmów glebowych. Do najczęściej spotykanych zaliczamy różne gatunki dżdżownic, wijów oraz krocionogów. Występują one zawsze tam, gdzie ziemia jest chociaż trochę wilgotna i gdzie znajdą rozkładające się pozostałości roślin. Znaczenie tych stworzeń dla prawidłowego funkcjonowania gleby trudno przecenić. Drążąc kanały pod ziemią, spulchniają ją, mieszają głębsze warstwy z płytszymi, przyczyniając się w ten sposób do wyrównania ilości składników próchnicznych w glebie.

Dodatkowo w tych kanałach zawarte jest powietrze, które służy korzeniom roślin do oddychania. Pożyteczne organizmy glebowe przyczyniają się również do regulowania ilości wody. Aktywnie poruszając się pod powierzchnią, przemieszczają ze sobą ziemię i przenoszą wilgoć glebową.

Fot. SHUTTERSTOCK

Te grudki ziemi wypchnięte na powierzchnię świadczą o dużej aktywności małych podziemnych stworzeń.

Szkodniki w glebie

Lista drobnych szkodników żyjących w glebie obejmuje ok. 100 gatunków. Jest ich więc o wiele mniej niż pożytecznych. Pojedyncze osobniki (np. larwy chrząszczy lub skoczogonki) odżywiają się martwą materią roślinną, a dopiero kiedy bardzo się rozmnożą, zaczynają podgryzać korzenie roślin. Do podziemnych szkodników należą m.in. larwy chrabąszcza, guniaka, ogrodnicy niszczy listki i rolnic, a także drutowce oraz nicienie.

Fot. WIKIMEDIA COMMONS

Larwy opuchlaka niszczące korzenie roślin.

Pożyteczne gatunki podziemnej fauny

Fot. WIKIMEDIA COMMONS

STRZĘPNICA ZAJĄCOWATA należy do krocionogów; ma długość 2 mm i pokryta jest szczecinkami.

Fot. WIKIMEDIA COMMONS

KROCIONÓG KRWAWOPLAMY osiąga długość 7-14 mm. Obok żuk z rodziny biegaczowatych.

Fot. SHUTTERSTOCK

STONOGA MUROWA ma szerokie szare ciało długości ok. 1 cm. Występuje bardzo licznie.

Fot. WIKIMEDIA COMMONS

WIJE - ich ciało ma długość kilku centymetrów i składa się z segmentów z odnóżami.