Zdrowe zioła prosto z ogrodu. Które chwasty są jadalne?

Jadalne chwasty - pokrzywa, mniszek, brzoza, babka lancetowata, krwawnik i podbiał

Mało urozmaicone zimowe posiłki, brak ruchu i słońca powodują, że w lutym i marcu dosięga nas tzw. zmęczenie wiosenne. Jesteśmy rozdrażnieni, osłabieni, nie cieszą nas ani pierwsze kwiaty, ani ptasie trele. Jak się przed tym bronić?

Remedium na to są sałatki z wiosennych ziółek. Szczęśliwie się składa, że najskuteczniej działają popularne "chwasty" - pokrzywa i mniszek. Warto też korzystać z dobroczynnych właściwości brzozy, babki lancetowatej, krwawnika i podbiału.

Zebraną zieleninę dodajmy do sałatki, ziemniaków lub zupy. To prawdziwa kopalnia cennych substancji, także tych, których nie ma w aptecznych pigułkach. Oczyszczają one organizm, uzupełniają braki witamin i minerałów, zapobiegają chorobom.

Gdy zioła podrosną, też warto je zbierać i ze świeżych lub suszonych parzyć wzmacniające herbatki.

Podbiał lekarski

Rośnie na wilgotnych gliniastych glebach. W marcu rozwija kwiaty,
które można dodawać do sałatek. Nieco później tworzy sercowate, omszone od spodu liście. Zawierają one śluzy, inulinę, garbniki i flawonoidy.

Liście oraz kwiaty podbiału (Tussilago farfara) pomagają przy suchym kaszlu, działają też ochronnie na jelita, wątrobę i nerki./ Fot. emberiza shutterstock

Młode listki podbiału je się na surowo. Starsze, zrywane do sierpnia, można dusić
jak szpinak lub robić z nich gołąbki. Warto je jednak najpierw sparzyć, a potem opłukać, by usunąć gorzkie substancje. Dla niektórych mogą być ciężkostrawne.

Babka lancentowata

Nazywana jest też wąskolistną (Plantago lanceolata). Rośnie na łąkach
i trawnikach. Ma wąskie, równolegle unerwione liście. Młode jedzone na surowo są chrupiące i łagodne w smaku. Ich związki czynne to m.in. glikozydy, garbniki, śluzy i flawonoidy oraz enzymy pomagające trawić białka. Zawierają też cynk. Starsze liście zbierane w okresie kwitnienia służą jako lecznicze zioła.

Liście babki lancetowatej (także suszone) usuwają toksyny i działają osłaniająco na przewód pokarmowy./YamabikaY shutterstock

Brzoza brodawkowata

Wiosną z ran grubych pni brzozy (Betula pendula) obficie wydziela się sok, który jest świetnym antidotum na wiosenne osłabienie. Warto go pić do 2 szklanek dziennie przez 2-3 tygodnie. W tym celu
do otworu o głębokości 4 cm, zrobionego w grubym pniu na wysokości ponad 0,5 m, wkładamy rurkę, a pod nią stawiamy naczynie (przeznaczone do kontaktu z żywnością). Potem ranę zalepiamy, np. plasteliną.

Pączki i liście brzozy nadają się na napary. Działają moczopędnie, napotnie i odtruwająco./ Fot. Heike Rau shutterstock

Pokrzywa zwyczajna

Dotknięcie pokrzywy (Urtica dioica) jest przykre - tylko
jej nie w pełni rozwinięte z pąka jasnozielone liście słabo parzą i można je zrywać bez rękawiczek. Najwartościowsze są świeże listki. Doskonale smakują np. z posiekanym jajkiem. Nieco starsze, zwiędłe, zgniecione lub opłukane wrzątkiem też przestają parzyć, a uduszone są łatwiej strawne. Zawierają wyjątkowo wiele cennych substancji organicznych i łatwo przyswajalne magnez, żelazo oraz krzem. Pobudzają krążenie krwi, przemianę materii, działają odtruwająco i krwiotwórczo.

Pokrzywa zwyczajna przed kwitnieniem dorasta do metra. Nadaje się na ziołowe herbatki./Fot. Melica shutterstock

Mniszek lekarski

Zwany też dmuchawcem lub mleczem (Taraxacum officinale) rozwija
listki nawet pod śniegiem. Zawierają one m.in. cenne związki organiczne.
Im liście są starsze, tym bardziej gorzki mają smak. Można go złagodzić, mocząc je przez 30 min w zimnej wodzie, ale wówczas stracą część wartościowych substancji. Zagęszczony syrop z kwiatów używany jest jak miód.

Liście mniszka działają m.in. odtruwająco, przeciwwirusowo i pobudzają wydzielanie soków trawiennych./ Fot. zoryanchik shutterstock

Krwawnik pospolity

Bylina ta (Achillea millefolium) latem zdobi łąki i nieużytki białymi kwiatostanami o wysokości do 0,5 m, natomiast wiosną tworzy rozety pierzastych liści o pikantno-gorzkim smaku. Dawniej dodawano je do pasz dla młodego drobiu, by zdrowo się chował, teraz używane są jako przyprawa. Zawierają m.in. azulen, cyneol, pinen i dużo manganu. Starsze rośliny, o ostrym zapachu i bardzo gorzkie, w medycynie ludowej były cenione m.in. za właściwości przeciwkrwotoczne i bakteriostatyczne.

Młody krwawnik działa odtruwająco i pobudza wydzielanie soków trawiennych./Fot. Anton Kozyrev shutterstock

Warto pamiętać

Zioła zbierajmy z dala od dróg, unikajmy też miejsc, gdzie biegają psy. Na sałatki nadają się wyłącznie młode delikatne rośliny, jeszcze przed kwitnieniem. Są wyjątkowo bogate w związki odżywcze i mają niewielką ilość trudnego do strawienia błonnika.