Woda w ogrodzie. Rodzaje stawów ogrodowych.

Staw nieregularny

Ten rodzaj stawu pasuje do ogrodów w stylu wiejskim, dworkowym, naturalistycznym, angielskim, nieformalnym. W zależności od naszego wyboru zdecydujemy się na różne komponenty: fontanny, rzeźby, pergole, mostki, murki, kwiaty, które nadadzą mu ostateczny szlif.

Staw w ogrodzie angielskim

W ogrodzie angielskim zbiornik otoczony będzie przez park z dużymi rabatami kwiatowymi z miękkimi liniami i feerią barw. Idealnie byłoby, gdyby przebiegał nad nim murowany, drewniany lub żeliwny pomost, przez który przechodziłaby ścieżka prowadząca do altany, różanej pergoli, albo innej zacisznej enklawy. W tym typie założenia ogrodowego spodziewamy się również fontanny, albo wody tryskającej ze ściany. Nasz staw będzie więc łączył w sobie naturalny wygląd nieregularnych brzegów z troskliwie przemyślaną architekturą ogrodową, starannie dobraną kwitnącą roślinnością wodną i urządzeniami wodnymi zasilającymi fontanny i strumienie. W stylu angielskim staw, jak cały ogród, powinien być zaprojektowany z rozmachem. Jeśli możemy sobie na to pozwolić powinien być dość duży, by mogły na jego brzegach zamieszkać ptaki wodne (najlepiej na małej wysepce). Porastać powinny go przede wszystkim okazałe grzybienie, najlepiej o dużych kwiatach. Polecamy odmiany: Marliacea Chromatella (kwiaty żółte, głębokość wody do 100 cm), Wilfron Gonnere (kwiaty różowe, głębokość wody do 80 cm), Alba (kwiat biały, głębokość wody do jednego metra), Newton (czerwona, głębokość wody do 80 cm). W lustrze wody powinny zanurzać się gałęzie wierzby płaczącej.

Staw w ogrodzie rustykalnym

W stylu rustykalnym i naturalistycznym będziemy starać się, by staw przypominał naturalne zbiorniki wodne, porośnięte tatarakiem, pałkami wodnymi, kaczeńcami, kosaćcami i grążelami. Mile widziane w takim stawie będą oczywiście ryby. Nad oczkiem w wiejskim ogrodzie może znajdować się proste drewniane molo. Jeśli marzymy o sąsiedztwie kaczek, możemy zdecydować się na budowę drewnianych budek stawianych bezpośrednio nad lustrem wodnym. Marzymy o fontannie, lub kaskadzie? Nie jest to niemożliwe. Możemy skonstruować mały strumień wpuszczający do zbiornika przefiltrowaną wodę, lub kaskadę z wielkich głazów, po których leniwie będzie spływać woda w otoczeniu niezapominajek i paproci. Najważniejsze przy tym stylu zbiornika wodnego jest to, by, tak jak jego otoczenie, współgrał z elewacją domu i miejscem, w którym został zbudowany. To wybór idealny do wiejskiej rezydencji, ale nie do małego ogródka w mieście. Na małej przestrzeni i w małych zbiornikach trzeba zwracać szczególną uwagę na wybór takich roślin wodnych, które nie są zbyt ekspansywne, co raczej wyklucza rośliny naturalnie rosnące w Polsce.

Staw w ogrodzie japońskim

Woda w ogrodzie nawiązującym do japońskiej stylistyki odgrywa kluczową rolę. Jest ona jednym z pięciu żywiołów filozofii taoistycznej i po prostu nie możemy tworzyć ogrodu inspirowanego myślą dalekowschodnią bez wody.

W ogrodzie w stylu japońskim szczególnie powinniśmy dążyć do harmonii (zgodnie z zasadą jin i jang), ponieważ wygląd naszej działki jest odzwierciedleniem naszej życiowej filozofii i drogi. Wszystkie elementy muszą do siebie pasować, zatem także woda powinna współgrać z otoczeniem. Przecież w jej  lustrze będą odbijać się rośliny ją otaczające. Ich wybór nie jest przypadkowy. Staramy się odtworzyć (w miarę naszych rodzimych możliwości klimatycznych) bogactwo przyrody “Kraju Kwitnącej Wiśni”.

Wybieramy przede wszystkim rośliny zimozielone i jak najbardziej podobne do tych rosnących w tropikach. Jeśli przyszły właściciel takiego ogrodu mieszka na zachodzie naszego kraju, może wybierać w roślinach mniej odpornych jak mróz - np. w całym bogactwie odmian hibiskusa. Dla pozostałych twórców takiego założenia bezpieczniej jest zdecydować się na pięknie kwitnące rododendrony, różne odmiany barwinka, bluszcze, bukszpany, ostrokrzewy (żółte i czerwone odmiany korali). Poza tym warto postawić na różne odmiany drzew iglastych (jak na przykład jodła płacząca) oraz sosnę symbolizującą wytrwałość i niezłomność charakteru. Jak najbliżej lustra wody posadźmy rośliny o pięknych kwiatach ( magnolia, migdałek, głóg) oraz pięknie wybarwionych liściach (różne odmiany klonu palmowego, derenie, bordową pęcherznicę i żółtolistną tawułę).

Dobrze, wiemy jak powinno wyglądać najbliższe otoczenie naszego stawu, ale co z samym zbiornikiem wodnym? Idealnie by było, gdyby woda w naszym oczku była w nieustającym ruchu. Płynąca woda w filozofii taoistycznej symbolizuje podróż przez życie, aż do  połączenia z nieskończonością. Główny zbiornik wodny powinien mieć nieregularny kształt i być otoczony przez kamienne formacje (może po nich spływać woda). Skała ma bowiem szczególne znaczenie dla japońskich ogrodów. Zbiornik może być połączony ze strumieniem lub korytem doprowadzającym wodę. Jeśli nie mamy miejsca na wielopoziomowe oczko wodne, możemy w innym miejscu ogrodu postawić małe poidełko lub kamienną misę, do której leniwym strumieniem będzie płynąć woda z bambusowej lub drewnianej rynny.

Takie detale, jak ten powyżej (łatwy do samodzielnego wykonania) sprowadzają nas do dbałości o szczegóły. Zawsze warto być wiernym wytyczonemu stylowi ogrodu, ale w przypadku inspiracji kulturą wschodnią, trzeba szczególnie zwrócić na to uwagę. Nie zapomnijmy o ozdobach.  Postawmy nad brzegiem oczka wodnego latarnie, w najwęższym miejscu przerzućmy nad nim kolorowy mostek. Niech ta tajemnicza ścieżka prowadzi nas do ukrytego zakątka ogrodu, gdzie będzie stała ławka, z której będziemy mogli podziwiać nasz staw.

Staw geometryczny

Taki rodzaj stawu wybiorą właściciele ogrodów czasem bardzo od siebie odległych pod względem stylistyki: śródziemnomorskich, romantycznych, francuskich, minimalistycznych.

Dzieli je wiele, ale łączy geometryczna forma niecki, która w jednym przypadku ograniczać się będzie do okrągłej fontanny, a w innym do prostej, ale eleganckiej prostokątnej konstrukcji.

Staw w ogrodzie śródziemnomorskim

Woda w ogrodzie śródziemnomorskim służyła ochłodzie w upalne dni. Była to przeważnie geometryczna sadzawka z wodotryskiem pośrodku. Bardzo często otoczona przez zamknięte, prywatne podwórko. Projektując ogród z sadzawką w takim stylu powinniśmy pamiętać o materiałach wykończeniowych jak najbardziej zbliżonych do pierwowzoru. Nie możemy zapewnić sobie w naszym klimacie wszystkich roślin śródziemnomorskich, a wybór tych, które przetrwają zimę pod osłonami jest znikomy. Z naszym zbiornikiem wodnym powinny jednak sąsiadować oliwniki i glicynie, pnące róże, lawenda i ketmia syryjska, wszelkie trawy ozdobne i zioła, rośliny iglaste podobne tym, które rosną w basenie Morza Śródziemnego i w końcu rośliny zimozielone. Umieścić je możemy w specjalnych stylizowanych pojemnikach (przewróconych amforach, starych donicach i pojemnikach z terakoty), które łatwo kupić w sklepach ogrodniczych. Sam zbiornik wodny bardzo często wyniesiony jest ponad poziom gruntu. Wykończenie powinno być naturalne, jak najbardziej zbliżone kolorystycznie do skał w rejonie śródziemnomorskim. Spotyka się także zbiorniki wodne wyłożone kolorową terakotą (tak ukochaną w Portugalii), ale nie jest to ogólny dyktat dla wszystkich ogrodów śródziemnomorskich.  Zbiornik wodny w tym stylu powinna otaczać utwardzona przestrzeń wyłożona piaskowcem, lub posypką żwirową.

Staw w ogrodzie minimalistycznym

To wybór dla tych, którzy cenią sobie prostotę, czystą przestrzeń i elegancję formy. Nie oznacza to wcale, że w takim zbiorniku wodnym nie może być nic przykuwającego uwagę, ale jeśli przyszły właściciel zdecyduje się np.  na wprowadzenie koloru, będzie to zapewne jeden wybrany dominujący akcent, przełamujący spokój i monochromatyczność barw. Wprowadzając jakąś rzeźbę, jako dekorację oczka wodnego, pozostanie przy tej formie i kolorystyce, podkreślając ją okalającą roślinnością. Dla przykładu - wybór koloru białego na elewacji budynku będzie korespondował z roślinami w tym kolorze (dereń o biało-zielonych liściach, Hortensją Grandiflora, białymi tulipanami i biało zieloną funkią posadzoną w pobliżu wody). Z kolei dodając kolor turkusowy, współgrający z kolorem nieskazitelnie czystej wody w zbiorniku wodnym, powtarzamy go na meblach, markizie, lub specjalnie pomalowanej betonowej ścianie. Jest to przestrzeń dla bardzo odważnych i niestandardowych rozwiązań. Nie ogranicza nas bowiem wybór tego, co naturalne. Możemy eksperymentować ze szkłem, plastikiem, materiałami z recyklingu i przede wszystkim z betonem, od lat królującym w moderniźmie. Dopasowanie wody w ogrodzie jako elementu kompozycji wymaga wyczucia i dogłębnego przemyślenia od strony technicznej, więc jeśli nie czujemy się na siłach, by samodzielnie zaprojektować miejsce na wodę w ogrodzie modernistycznym, lepiej zostawmy to specjalistom.

Staw w ogrodzie francuskim

Większość ogródków frontalnych, geometrycznie zorganizowanych, nawiązuje do francuskiej szkoły ogrodniczej, w której człowiek panuje nad przyrodą i decyduje o jej kształcie i barwie. Dzisiaj nie jesteśmy posiadaczami ogrodów w tym stylu na taką skalę, jak to miało miejsce w niegdysiejszych pałacach, ale mimowolnie każdy styl ogrodniczy zapożyczył coś z francuskich ogrodów regularnych. Ich głównym wyznacznikiem jest symetria i regularność kompozycji. Woda w ogrodzie francuskim zlokalizowana jest w dwojaki sposób: w postaci umieszczonej pośrodku założenia efektownej fontanny na planie koła lub wielokąta, albo w postaci większych zbiorników wodnych optycznie poszerzających lub wydłużających ogród. Jeśli chcemy urządzić ogródek z wodą, który będzie nawiązywał do tego stylu postarajmy się otoczyć fontannę symetrycznymi, obrzeżonymi bukszpanem rabatami. Niech prowadzą od niej żwirowe ścieżki wzdłuż i w poprzek posesji. Postarajmy się o rzeźby i posągi nawiązujące do stylu klasycznego. W większym zbiorniku będzie oczywiście miejsce na ozdobne rośliny wodne, możemy też posadzić wokół niecki rośliny - albo symetrycznie rozmieszczone finezyjnie ostrzyżone drzewka, albo żywopłot formowany. Niech dopełnieniem całości będzie klasyczna ławka (z drewna albo żeliwa pomalowanego na biało).

Każdy przyszły właściciel oczka wodnego może wiernie podążać ścieżką, którą wyznaczyli wielcy projektanci krajobrazu, ale nie znaczy to, że musi być jej więźniem. Powinniśmy szukać inspiracji w otaczającym nas świecie, a w swoim własnym domu wykorzystywać te, które zapewniają nam największy komfort psychiczny. Jeśli boimy się, że popadniemy w przesadę, zmieniajmy ogród powoli, dodawajmy po kolei zaprojektowane elementy krajobrazu, sprawdźmy, jak poradzą sobie na wybranych stanowiskach nowo zakupione rośliny i czy nie zaśmiecają nadmiernie stawu. Lepiej zachować umiar, by w ogrodzie nad sadzawką nie być przytłoczonym, szczególnie jeśli działka jest niewielkich rozmiarów. To, jak będzie ona wyglądała ostatecznie, powinno zależeć jedynie od naszych marzeń.