Rzodkiewka, rzodkiew, rzepa
Schrupać by rzepkę z kawałkiem chlebka - marzył dziadek w znanym wierszu Tuwima. A może też rzodkiewkę i rzodkiew? Im ostrzejszy warzywa te mają smak, tym lepiej chronią nasze zdrowie.
Popularna rzodkiewka, rzodkiew nie do końca jeszcze odkryta w naszej kuchni i ponownie przywracana do łask rzepa należą do rodziny kapustowatych, dawniej nazywanej krzyżowymi. Cenimy je za smaczne zgrubienia korzeniowe, niektóre w kształcie kuli, inne długie niczym sople.
Samo zdrowie
Charakterystyczny ostry smak roślinom tym nadają związki siarki, które wzmagają wydzielanie soków trawiennych i działają przeciwbakteryjnie. Najwięcej zawiera ich korzeń czarnej rzodkwi (wyciąg z niego jest podstawowym składnikiem preparatu raphacholin). Dzięki zawartości witaminy C i soli mineralnych działa także wzmacniająco. Wyciśnięty z korzenia sok (można to zrobić w sokowirówce) pity z miodem leczy suchy kaszel i ból gardła, a wcierany w skórę głowy poprawia stan włosów.
Uprawa bez kłopotów
Warzywa te nie wymagają ciepła, potrzebują jednak dużo wody i światła. Najlepiej służy im podłoże średnio zwięzłe i żyzne (dla sopli 30-40 cm grubości). W lekkiej ziemi rośliny szybko zaczynają kwitnąć i parcieją, w ciężkiej tworzą niekształtne korzenie. Nasiona sieje się w rzędach w rozstawie: dla rzodkiewki - 15-20 cm (można wysiewać ją z nasionami marchwi lub pietruszki), dla odmian wczesnych rzodkwi i rzepy - 20-30 cm, a dla późnych - 30-40 cm. Nie wysiewajmy ich na grządce po kapustowatych, ponieważ to sprzyja chorobom.
Po wzejściu siewki trzeba przerwać: rzodkiewkę co 2,5 cm, wczesne odmiany rzodkwi i rzepy 5-10 cm, późne zaś co 10-15 cm. Szybko zbierane odmiany (tzw. wczesne) uprawia się jako przedplon, np. przed ogórkami czy pomidorami lub jako poplon - po letnich warzywach. Zbieramy je sukcesywnie w miarę dorastania. Natomiast tzw. odmiany późne lepiej udają się wysiewane latem na zbiór jesienny.
Różne odmiany
Rzodkiewka
Może być siana od końca marca do początku września z krótką letnią przerwą. Większość odmian ma kulisty kształt:
bardzo wczesne: 'Marabelle' (karminowa), 'Śnieżka' (biało-kremowa);
wczesne, które stosunkowo długo nie parcieją: 'Carmen' (czerwono-biała), Lidka (karminowoczerwona), 'Szkarłatna z Białym Końcem' (ostra w smaku), 'Tetra Iłówiecka' (szkarłatno-biała), 'Jutrzenka' (walcowata, różowa);
późne: 'Sopel Lodu' (wrzecionowata, biała, ostra w smaku); 'Zlata' (żółtawa, ostra).
Rzodkiew
Wymaga dłuższego okresu wegetacji:
odmiany wczesne zbiera się po 40-60 dniach. Tworzą klinowate zgrubienia długości do 20 cm o barwie białej ('Agata', 'Milno Early'), biało-zielonej lub czerwonej.
odmiany późne (zbierane po 90-110 dniach wegetacji) zwykle ostre w smaku. Kształt owalny lub kulisty, białe lub czarne ('Murzynka'). Te ostatnie błędnie nazywane są czarną rzepą.
rzodkiew japońska, inaczej daikon, stanowi odrębną grupę odmian. Tworzy białe długie zgrubienia (do 50 cm), łagodne w smaku. Do siewu w kwietniu nadaje się 'Silver Star' i 'April Cross'; a w lipcu 'Florian', 'Okura' i 'Tama Winter'. Zbiera się je po dwóch, trzech miesiącach i przechowuje do 3 tygodni.
Rzepa
Jest uprawiana podobnie jak rzodkiew. Tworzy kuliste, duże (średnica 5-8 cm) zgrubienia o białej skórce z delikatnymi fioletowymi przebarwieniami. Ma delikatny smak. Jej odmiany to:
średnio wczesne na siew wczesną wiosną, które zbiera się w czerwcu - 'Schneebal' i 'Snow Ball' (białe).
Samo zdrowie
Charakterystyczny ostry smak roślinom tym nadają związki siarki, które wzmagają wydzielanie soków trawiennych i działają przeciwbakteryjnie. Najwięcej zawiera ich korzeń czarnej rzodkwi (wyciąg z niego jest podstawowym składnikiem preparatu raphacholin). Dzięki zawartości witaminy C i soli mineralnych działa także wzmacniająco. Wyciśnięty z korzenia sok (można to zrobić w sokowirówce) pity z miodem leczy suchy kaszel i ból gardła, a wcierany w skórę głowy poprawia stan włosów.
Uprawa bez kłopotów
Warzywa te nie wymagają ciepła, potrzebują jednak dużo wody i światła. Najlepiej służy im podłoże średnio zwięzłe i żyzne (dla sopli 30-40 cm grubości). W lekkiej ziemi rośliny szybko zaczynają kwitnąć i parcieją, w ciężkiej tworzą niekształtne korzenie. Nasiona sieje się w rzędach w rozstawie: dla rzodkiewki - 15-20 cm (można wysiewać ją z nasionami marchwi lub pietruszki), dla odmian wczesnych rzodkwi i rzepy - 20-30 cm, a dla późnych - 30-40 cm. Nie wysiewajmy ich na grządce po kapustowatych, ponieważ to sprzyja chorobom.
Po wzejściu siewki trzeba przerwać: rzodkiewkę co 2,5 cm, wczesne odmiany rzodkwi i rzepy 5-10 cm, późne zaś co 10-15 cm. Szybko zbierane odmiany (tzw. wczesne) uprawia się jako przedplon, np. przed ogórkami czy pomidorami lub jako poplon - po letnich warzywach. Zbieramy je sukcesywnie w miarę dorastania. Natomiast tzw. odmiany późne lepiej udają się wysiewane latem na zbiór jesienny.
Różne odmiany
Rzodkiewka
Może być siana od końca marca do początku września z krótką letnią przerwą. Większość odmian ma kulisty kształt:
Rzodkiew
Wymaga dłuższego okresu wegetacji:
Rzepa
Jest uprawiana podobnie jak rzodkiew. Tworzy kuliste, duże (średnica 5-8 cm) zgrubienia o białej skórce z delikatnymi fioletowymi przebarwieniami. Ma delikatny smak. Jej odmiany to:
Smaczny przepis
Czarna rzodkiew z oliwą
Umytą rzodkiew utrzeć na tarce o grubych oczkach. Wymieszać z oliwą, oliwkami i solą. Podawać z gorącymi tostami.
W podobny sposób można przyrządzić rzepę i białą rzodkiew. Zrobiona z nich sałatka ma delikatniejszy smak.
Zmienne koleje losu
Rzodkiewka jak na roślinę uprawną jest znana od niedawna (od XVI w.). Natomiast rzodkiew ceniono już w starożytnych Chinach i Egipcie. Na Dalekim Wschodzie do dziś jest podstawowym warzywem. Gotuje się ją, smaży, kisi, marynuje i suszy. W Europie zaś przez stulecia głównym składnikiem diety była rzepa. Jej zalety znalazły odbicie w potocznym języku - mówi się przecież "zdrowy jak rzepa". W miarę pojawiania się warzywnych nowości zaczęła być postrzegana jako pokarm biedoty, w końcu stała się rośliną pastewną. W zachodniej Europie rzepę już zrehabilitowano. Pora, by powróciła i na nasze talerze. Jej korzeń można jeść na surowo, gotować i zapiekać, a liście przyrządzać jak szpinak.
Skomentuj:
Rzodkiewka, rzodkiew, rzepa