Graby. Doceńmy je! Drzewa

Grab pospolity (Carpinus betulus) to jedno z bardziej pospolitych drzew polskich, ale w odróżnieniu od większości innych krajowych gatunków pozbawione jakiejś charakterystycznej cechy, która pozwoliłaby mu zaistnieć w kulturze, sztuce czy tradycji. No, może poza tym, że nazwa drzewa może - całkiem słusznie - kojarzy się z grabieniem. Bo grabie najlepiej robić z drewna grabowego, ze względu na jego wyjątkową twardość i lekkość.

Znaki szczególne

Pokrój grabu jest prawie kulisty, a korona zwykle bardzo gęsta, nisko osadzona. Z czasem osiąga 20-25 m wysokości, choć rośnie powoli. Liście są jajowate lub owalne, o podwójnie piłkowanym brzegu, zaostrzonym wierzchołku i wciśniętych, równoległych nerwach. Jesienią przebarwiają się na żółto. Ani drobne kwiaty, ani owoce nie mają znaczenia dekoracyjnego. Za to uwagę może zwracać kora na pniach starszych drzew. Jest ona szara i gładka prawie jak u buka, ale poprzecinana pionowymi smugami, spękaniami i wgłębieniami, przez co pnie starych drzew wyglądają bardzo malowniczo.

Takie stare drzewa można zobaczyć bardzo często w starych parkach i w lasach. Z racji swych rozmiarów graby sadzone są głównie w obiektach o dużej powierzchni. Stanowią świetne wypełnienie skupisk drzew, bo wyglądają zdrowo (nie chorują!), są gęste nawet w zacienionych miejscach, ładnie się przebarwiają jesienią i nie mają szczególnych wymagań.

Jak i gdzie je sadzić

Graby w naturze są związane z żyznymi lasami liściastymi. Nie są jednak szczególnie wymagające, jeśli chodzi o rodzaj gleby, i znoszą krótkie okresy suszy, a także zalewania. Można je również sadzić w miastach. Są niezwykle tolerancyjne na zacienienie - bodaj najbardziej ze wszystkich drzew liściastych.

Najczęściej spotykanym sposobem wykorzystywania grabów w ogrodach jest tworzenie z nich żywopłotów, wysokich ciętych szpalerów i figur roślinnych. Sprzyja temu nie tylko tolerancja na zacienienie, ale i wytwarzanie odrostów korzeniowych u silnie ciętych drzew. Dzięki temu żywopłoty same się zagęszczają od dołu. Jesienią i zimą zaschnięte liście na żywopłocie wiszą jeszcze bardzo długo, prawie do wiosny, stąd przez całą zimę stanowi on skuteczną barierę przed wzrokiem ciekawskich. Formując żywopłot grabowy, należy pamiętać, by nie przycinać go wiosną, gdyż z miejsc cięcia wypływa w tym okresie sok w dużej ilości (podobnie jak u brzóz czy klonów) - roślina "płacze". Wszelkie cięcia przeprowadzajmy więc latem (najlepiej w czerwcu i lipcu).

Trudne sąsiedztwo

Zdarza się, że mamy ogród z rosnącymi już dorosłymi grabami. Jeżeli potraktujemy je jako pojedyncze egzemplarze rosnące na trawniku, nie będzie żadnych kłopotów. Gorzej, jeśli zechcemy je włączyć w kompozycje z krzewami i bylinami. Może się wtedy szybko okazać, że nowe rośliny nie wytrzymują konkurencji grabu. Drzewo to ma bowiem płytki i gęsty system korzeniowy wyciągający wodę z gleby niezwykle efektywnie, a jego gęsta korona zabiera całe światło.

Jako towarzysze grabów sprawdzają się najodporniejsze gatunki, jak np. bluszcz, barwinek, trzmielina Fortune'a, jasnota, konwalia, pragnia syberyjska. O różanecznikach czy azaliach od razu lepiej zapomnieć.

Grab całkiem niewielki

Większość odmian grabów wyselekcjonowano pod kątem nasadzeń przydrożnych, ale z racji ciekawych pokrojów bardzo dobrze komponują się też w ogrodach. Najpopularniejsza jest 'Fastigiata' - wyprostowane drzewo o bardzo gęstej i wąskiej, regularnej koronie, która z wiekiem staje się coraz szersza i niemal kulista. Osiąga15-20 m wysokości. Nieco wolniej rośnie grab 'Columnaris'. W odróżnieniu od poprzedniej odmiany wytwarza centralny przewodnik. Również u tej rośliny z biegiem lat korona staje się coraz szersza. Podobnie rośnie rzadka odmiana 'Globus'.

Przez całe życie wąską koronę ma odmiana 'Frans Fontaine'. Ostatnia z tej grupy to 'Monumentalis' - bardzo gęsta, karłowa, o jajowatej koronie. Grab pospolity ma również odmianę 'Pendula' - zwykle szczepioną na pniu, o zwisających pędach, przypominającą brzozę 'Youngii', choć trochę bardziej od niej rozłożystą.

Smakołyki dla kolekcjonerów

Pozostałe odmiany mają raczej znaczenie kolekcjonerskie niż dekoracyjne. Godny uwagi jest grab 'Purpurea', którego młode liście wiosną są lekko czerwone. Z kolei odmiana 'Quercifolia' tworzy liście nieregularnie powcinane, a 'Variegata' - pstre, z białymi przebarwieniami. Wszystkie osiągają duże rozmiary, zatem nadają się raczej do parków.

Na koniec warto przyjrzeć się starej polskiej odmianie 'Foliis Argenteovariegatis Pendula' uznawanej za zaginioną, a odnalezioną całkiem niedawno przez profesora Włodzimierza Senetę. Została ona reaktywowana dla produkcji szkółkarskiej przez szkółkę Joanny i Bronisława Szmitów w Ciechanowie. Odmiana ta łączy interesujący parasolowaty pokrój z pstrymi liśćmi, co daje wyjątkowo ciekawy efekt.

Zapisz się na NEWSLETTER. Co tydzień najnowsze wiadomości o ogrodach: encyklopedia roślin, porady ekspertów, zdjęcia pięknych ogrodów w Twojej poczcie e-mail: Zobacz przykład

>