Jak zimują choroby?

Rodzaje chorób

Zimą także kontrolujmy zdrowotność roślin. Choroby grzybowe, bakteryjne i wirusowe zimują w różnych stadiach rozwojowych. Większość grzybów chorobotwórczych ma wówczas postać owocników - małych kulistych tworów znajdujących się w opadłych liściach, na powierzchni kory czy w "mumiach" owoców. Grzybnia niekiedy zimuje w pąkach, cebulach i żywych częściach roślin, a zarodniki mogą być przyklejone do łusek pąków. Są także grzyby spędzające zimę w glebie, w postaci tzw. przetrwalników utworzonych z grzybni lub zarodników. Niektóre formy trudno dostrzec, ale to, że istnieją, możemy wywnioskować na podstawie chorób, które atakowały rośliny w roku minionym (np. mączniak jabłoni, torbiel śliw, kędzierzawość liści brzoskwiń). Natomiast bakterie powodujące choroby roślin zimują wewnątrz tkanki miękiszowej kory gałęzi albo pni. Namnażają się w miękiszu i wydostają na zewnątrz w postaci wycieków na korze (przykładem może być rak bakteryjny). Najmniejszymi patogenami są wirusy chorobotwórcze, które żyją i rozmnażają się tylko w żywych roślinach, a zimę potrafią przetrwać np. w nasionach i cebulach. Występowanie stadiów zimowych chorób można ograniczyć, prowadząc w okresie wegetacji odpowiednią ochronę.

Na zdjęciu powyżej: Owocniki srebrzystości liści podobne do hub

Choroby bakteryjne

Jak wyglądają? Są to mniejsze lub większe wycieki w kolorach szarobiałym, żółtym, pomarańczowym lub brązowym. Zawierają duże ilości bakterii, które namnożyły się zimą w tkance miękiszowej i wydostały na powierzchnię kory przez jej uszkodzenia lub naturalne otwory. Gdzie ich szukać? Zazwyczaj pojawiają się w końcu lutego na pniach i gałęziach drzew owocowych (jabłoń, grusza, pigwa), ozdobnych (głóg, sumak octowiec, jarzębina, ognik) oraz w rakowatych ranach na korze pędów.

Które choroby tak zimują? Rak bakteryjny, zaraza ogniowa

Zwalczanie: Choroby mogą być przenoszone podczas cięcia drzew, toteż przed zabiegiem dokładnie sprawdźmy stan zdrowia drzewa, a po cięciu każdego drzewa odkaźmy narzędzia denaturatem. Silnie opanowane rośliny trzeba wykarczować i spalić. Porażone fragmenty gałęzi czy pni wycinamy do zdrowego drewna, a ranę zasmarowujemy białą farbą emulsyjną z dodatkiem preparatu miedziowego, np. 2% Miedzianu 50 WP. Pamiętamy też o odpowiednich zabiegach w okresie wegetacji.

Na zdjęciu powyżej: Pęknięcia na pniu i zapadanie się kory

Fot. Anna Kulikowska

Na zdjęciu powyżej: Rak bakteryjny na forsycji

Choroby wirusowe

Jak wyglądają? Są to najmniejsze czynniki chorobotwórcze. Żyją i namnażają się tylko w żywych roślinach. Niestety, ich obecność możemy stwierdzić dopiero po wystąpieniu objawów choroby. Gdzie ich szukać? W cebulach, nasionach, sadzonkach roślin, w których także zimują. Które choroby tak zimują? Mozaika pomidora - w nasionach, pstrość tulipana - w cebulach, pierścieniowa plamistość, mozaika - w sadzonkach roślin (malin, truskawek, winorośli).

Zwalczanie: Tuż po zauważeniu objawów choroby porażone rośliny usuwamy i palimy. Rozmnażamy tylko zdrowe egzemplarze. Niszczymy szkodniki przyczyniające się do rozprzestrzeniania chorób wirusowych, szczególnie mszyce, piewiki i czerwce. Zwalczamy ich stadia zimowe, opryskując drzewa i krzewy zimą preparatem olejowym Promanal 60 EC.

Na zdjęciu powyżej: Skarłowacenie liści forsycji spowodowane zakażeniem przez wirusy

Choroby grzybowe

Jak wyglądają? Różnie. Najmniejsze są otocznie (stanowiące tzw. stadium doskonałe) - małe kuliste twory o wielkości 0,1-1 mm. Tworzą się w nich zarodniki workowe zapoczątkowujące infekcje wiosną. Owocniki mogą mieć także formę brodawek albo kulistych gruzełków wielkości ok. 3 mm. Bywają też duże, skórzaste owocniki o długości kilku centymetrów, podobne do hub. Gdzie ich szukać? W opadłych liściach, mumiach owoców, na powierzchni gałązek, na pniach drzew. Które choroby tak zimują? Większość mączniaków prawdziwych, parch (na drzewach ziarnkowych), drobna plamistość liści wiśni, plamistości liści, czarna plamistość liści róży, opadzina liści porzeczek, rdze (zimujące w opadłych liściach w formie otoczni), brunatna zgnilizna drzew pestkowych i ziarnkowych (w postaci brodawek). Jako owocniki na pniach i gałęziach zimują też grzyby wywołujące choroby kory i drewna - gruzełek cynobrowy (pomarańczowoczerwone kulki), srebrzystość liści (narośla podobne do hub).

Zwalczanie: Niszczymy opadłe liście i mumie, wycinamy porażone pędy, a następnie drzewa i krzewy opryskujemy Topsinem M 500 SC lub Rovralem Aquaflo 500 SC, duże rany smarujemy preparatem Funaben Plus 03 PA.

Na zdjęciu powyżej: Mumie - zaschnięte owoce z owocnikami grzybów

Zarodniki chorób grzybowych

Jak wyglądają? Te twory (najczęściej bezbarwne i otoczone grubą błoną) widoczne są pod mikroskopem i stanowią jakby odpowiednik nasion. Gdzie ich szukać? Przyklejone są do łusek pąków u brzoskwiń i śliw. Które choroby tak zimują? Kędzierzawość liści brzoskwiń, torbiel śliw.

Zwalczanie: Jesienią po opadnięciu liści stosujemy preparaty miedziowe, np. Miedzian 50 WP, a wczesną wiosną, w czasie nabrzmiewania pąków - Syllit lub Carpene 65 WP. Drzewa pokrywamy roztworem preparatu.

Na zdjęciu powyżej: Zarodniki grzyba przyklejone do łuski pąka

Formy przetrwalnikowe

Jak wyglądają? Najczęściej są utworzone ze zbitych splotów strzępków grzybni, tzw. sklerocjum lub obłonionych zarodników. Gdzie ich szukać? W glebie - atakują korzenie różnych roślin uprawnych. Które choroby tak zimują? Fuzariozy, werticiliozy, kiła kapusty, zgorzel siewek, fytoftorozy, zgnilizna twardzikowa.

Zwalczanie: Niszczymy resztki roślin. Zaprawiamy nasiona i korzenie rozsady.

Na zdjęciu powyżej: Korzenie ze sklerocjami i chore pędy (po lewej), zdrowe korzenie i części nadziemna (prawa)

Grzybnia

Jak wygląda? Ma postać nitkowatych strzępek wrastających w żywe komórki różnych części rośliny. Gdzie jej szukać? W pąkach kwiatowych i liściowych, cebulach, bulwach ziemniaków oraz w zrakowaceniach na drzewach owocowych i ozdobnych. Które choroby tak zimują? Mączniak jabłoni (rozwijające się wiosną pąki są już zakażone), mączniak rzekomy cebuli, zaraza ziemniaka (przenosi się na pomidory). Rak grzybowy drzew owocowych - w zrakowaceniach.

Zwalczanie: Niszczymy resztki roślin po zbiorach, zaprawiamy nasiona przed siewem. Mączniak jabłoni: wycinamy liście z objawami choroby i stosujemy odpowiednią ochronę w okresie wegetacji. Rak drzew: karczujemy i palimy silnie opanowane drzewa. U słabo porażonych wycinamy zrakowacenia aż do zdrowego drewna i dokładnie smarujemy rany pastą Funaben Plus 03 PA lub farbą emulsyjną z dodatkiem Topsinu M 500 SC. Dezynfekujemy denaturatem narzędzia używane do cięcia.

Na zdjęciu powyżej: Zrakowacienia grzybowe na pędzie irgi