Mahonia pospolita (Mahonia aquifolium). Uprawa i pielęgnacja w ogrodzie

Jak wygląda mahonia pospolita? 

W Polsce uprawia się głównie mahonię pospolitą (M. aquifolium). Ma wzniesione pędy i tworzy dość regularne kępy. Mahonia (dawniej: ościał) należy do rodziny berberysowatych. Już same liście mogłyby wystarczyć mahonii za przepustkę do ogrodów. Zwykle dorastają do 20 cm długości i złożone są z kilku sztywnych listków uzbrojonych na brzegach w kolczaste wyrostki. Mają metalicznie błyszczącą skórkę, a urodę zachowują przez cały rok. Cenione są też za liczne kwiaty i owoce. Wraz ze zmieniającymi się porami roku dodają ogrodom różnych barw.

Mahonia rośnie w naturze na terenach Azji, Ameryki Północnej i Środkowej występuje kilkadziesiąt jej gatunków. Nazwa "mahoń" używana czasem w odniesieniu do mahonii jest błędna. Natomiast w Polsce może rosnąć tylko w niektórych regionach. Dorasta do 1-2 m wysokości i osiąga do 60 cm szerokości. 

Mahonia — kiedy kwitnie i jak wyglądają jej kwiaty? 

Ma żółte kwiatostany i fioletowe owoce z niebieskim nalotem - kwiatostany, liście i owoce są mniejsze niż u jej krewniaczki.

Mahonia kwitnie w kwietniu i w maju. 

Mahonia odporna na mróz

Dodatkowym walorem tych krzewów jest wytrzymałość. Zdrowo rosną przez wiele lat, przetrzymując susze i mrozy.  Podczas ostrzejszych zim jej liście zmieniają barwę na czerwono-brązową.

Mahonia pospolita zimozielona

Mahonia pospolita, ościał (Mahonia aquifolium). Zimozielone krzewy o żółtych kwiatach zebranych w wiechy lub grona oraz błyszczących, ciemnozielonych, pierzastych liściach z kolczastymi brzegami. Kwiaty są drobne, pachnące o kulistym lub dzwonkowatym kształcie zebrane w kwiatostany. Owoc- jagoda.

Ciekawe odmiany mahoni pospolitej

Znamy około 70 gatunków mahonii. Ich cechą charakterystyczną są cierniste, niekiedy nawet półmetrowe liście.  Wszystkie kwitną jesienią, aż do mrozów. Niestety, te efektowne krzewy bardzo łatwo wymarzają i można je uprawiać jedynie w najcieplejszych rejonach kraju.

Mahonia japońska

Mahonia japońska ( Mahonia japonica) - krzew o wzniesionym pokroju, z dużymi złożonymi liśćmi, kwiaty pachnące, cytrynowo-żółte w zwisających gronach, gatunek nie w pełni mrozoodporny - może rosnąć w Polsce zachodniej. Wysokość do 3 m.

Mahonia pośrednia

Mahonia pośrednia (Mahonia media) jest mieszańcem Mahonii pospolitej i japońskiej. Zimozielony krzew ze sztywno wzniesionymi pędami. Największy walor tego krzewu stanowią 30-40-centymetrowe liście złożone ze skórzastych listków o finezyjnym kształcie. Zdobią one roślinę przez cały rok - pod jesień czerwienieją, lecz nie opadają.Wysokość do 2,5 m. Nie w pełni mrozoodporna. W centralnej i wschodniej Polsce przemarza. 

Mahonia pośrednia kwiaty

Godne uwagi są także żółte świecowate kwiatostany, które rozwijają się na końcach pędów i dorastają nawet do 30 cm długości. W Polsce możemy je podziwiać w kwietniu i maju, w krajach o łagodniejszym klimacie - już zimą lub na przedwiośniu.

Mahonia pośrednia owoce

To nie koniec atrakcji - mahonia pośrednia tworzy bowiem dość duże fioletowe owoce pokryte niebieskim nalotem. Na dodatek są one jadalne i mają lekko kwaśny smak. Amerykanie robią z nich dżemy i galaretki, a Niemcy - wino. Można je zbierać także zimą. Zanim jednak przystąpimy do robienia z nich przetworów, przetrzyjmy je przez sito, by pozbyć się licznych nasion, które mogłyby nam zaszkodzić.

Galaretka z mahonii

Litr dojrzałych owoców mahonii zalej 2 szklankami wody i gotuj przez kwadrans pod przykryciem. Gdy ostygną, przetrzyj przez sito, by usunąć pestki. Do soku dodaj półtorej szklanki cukru i gotuj przez chwilę, cały czas mieszając. Następnie wsyp środek żelujący (np. żelfix) w proporcji podanej na opakowaniu i jeszcze raz zagotuj. Przed przetarciem owoców do mahonii można dodać miąższ 2 pomarańczy - galaretka będzie miała lekko cytrusowy smak i zapach.

Inne gatunki mahonii: 

• M. lomariifolia, tworzy równie długie groniaste kwiatostany wznoszące się ku górze jak świece. Są też i takie, których Należy do nich mahonia japońska
• 'Atropurpurea'- ma czerwone liście
• 'Apollo' ma fioletowe liście
• 'Orange Flame' - liście stają się miedziane również wiosną, gdy rośliny kwitną.
• Mahonia ×media 'Winter Sun'-dorasta do 1,5 m, wymaga okrycia na zimę. Kwitnie wczesną wiosną na żółto

Gdzie posadzić mahonię? Stanowisko 

Mahonie dobrze rosną w cieniu i półcieniu. Takie stanowisko sprzyja im w okresie chłodów, zwłaszcza na przedwiośniu. Jeśli bowiem słońce w ciągu dnia nagrzewa liście, a nocą ulegają one silnemu oziębieniu, roślina na tym cierpi. W półcieniu wahania temperatury są mniejsze. Ziemię wokół krzewu i jego podstawę warto jednak okryć warstwą kory i gałązkami iglaków. W miastach można uprawiać ten gatunek pomiędzy budynkami, które nocą "oddają" skumulowane ciepło.

Mahonia - jaka ziemia? 

Gleba dla tej mahonii powinna być przepuszczalna i żyzna, lekko wilgotna. Podczas suszy musimy więc pamiętać o jej podlewaniu, tym bardziej jeśli uprawiamy roślinę w pojemniku. W tym wypadku podlewamy ją także podczas jej zimowego pobytu w jasnym pomieszczeniu zabezpieczonym przed mrozem.

W jakim regionie Polski są dobre warunki do uprawy mahonii? 

Bronisław Jan Szmit, Szkółka Drzew i Krzewów Ozdobnych J. B. Szmit w Pęchcinie k. Ciechanowa: Z naszych doświadczeń wynika, że mahonia pośrednia nie ma szans na dłuższą uprawę w Polsce centralnej, natomiast na Dolnym Śląsku i Pomorzu Zachodnim nie sprawia większych problemów. Na Mazowszu roślina ta znosi tylko łagodniejsze zimy, posadzona w miejscach bardzo zacisznych, osłoniętych od wiatru, najlepiej z wysoką wilgotnością powietrza. W naszej szkółce rosła przez 5-6 lat i po każdej zimie wyglądała coraz gorzej, aż w końcu całkowicie zmarzła. Gatunek ten można traktować jak tzw. roślinę tarasową i uprawiać w pojemniku, który wstawia się na zimę do zimnego, jasnego pomieszczenia (optymalna temperatura to około 0°C).

Choroby i szkodniki atakujące mahonię

Na ogół nie występują.

Pielęgnacja mahonii

Mahonię podlewamy, gdy nie ma opadów. Przed zimą należy obficie podlewać i zabezpieczyć przed niską temperaturą. 

Cięcie mahonii

Mahonia ma piękny pokrój i jeśli chcemy ją prowadzić w naturalnym pokroju to nie wymaga formowania. Warto jednak pamiętać o cięciu sanitarnym, czyli usuwaniu słabych, przemarzniętych i chorych pędów tuż przy ziemi. Mahonie tniemy w maju po kwitnieniu, skracając przekwitłe pędy o 1/3 ich długości.

Mahonia wiosną

W kwietniowym i majowym słońcu na wierzchołkach gałęzi rozwijają się gęste 10-centymetrowe bukieciki żółtych kwiatków, które roztaczają mocny słodki zapach. Wabią do siebie roje skrzydlatych amatorów pyłku i nektaru. Warto podpatrzyć, jak pręciki reagują na przybycie gościa. Dotknięte przez owada wyginają się, obsypując go pyłkiem. Kwitnienie krzewów trwa około 3 tygodni.

Mahonia latem i jesienią

W granatowych koralach. Już latem spośród błyszczącej zieleni liści wyzierają kiście niemal czarnych owoców pokrytych szarym nalotem. W pełni dojrzewają dopiero we wrześniu, a utrzymują się na roślinach do kolejnej wiosny. Kolory jesieni. Liście mahonii przed zimą często przebarwiają się na purpurowo. Najwięcej czerwieni ma odmiana 'Atropurpurea', a nieco fioletu - 'Apollo'. Wyjątkami są 'Smaragd' i 'Orange Flame', których liście stają się miedziane również wiosną, gdy rośliny kwitną.

Mahonia zimą

Przed nastaniem mrozów krzewy obficie podlewamy, a ziemię wokół nich ściółkujemy warstwą kory o grubości ok. 5 cm. Jeśli zimą pędy zmarnieją (zdarza się to zwłaszcza na lekkich glebach), po przycięciu szybko odrastają.

Jak rozmnożyć mahonię? 

Mahonie rozmnażamy, oddzielając wyrastające z rozłogów odrosty albo wysiewając do gruntu dojrzałe owoce. Można też wykorzystywać samosiejki. Początkowo rosną wolno, ale gdy się dobrze ukorzenią, zaczynają się mocno zagęszczać.

Zastosowanie mahonii 

Ze względu na zimozielone, efektownie lśniące liście mahonia jest ozdobą ogrodu w zimie. Nadaje się na solitery, do nasadzeń grupowych, na nieformowane żywopłoty, a także jako roślina okrywowa w przypadku mniejszych gatunków. Stosowana również jako roślina lecznicza na choroby skóry i roślina barwierska. Owoce jadalne, z których sporządza się galaretki, kompoty, wina.

Mahonia na żywopłoty

Ze względu na zimozielone, efektownie lśniące liście mahonia jest ozdobą ogrodu w zimie. Nadaje się na solitery, do nasadzeń grupowych, na nieformowane żywopłoty, a także jako roślina okrywowa w przypadku mniejszych gatunków. Stosowana również jako roślina lecznicza na choroby skóry i roślina barwierska. Owoce jadalne, z których sporządza się galaretki, kompoty, wina.