Irysy, kosaćce. Uroda irysów

Kanon piękna irysów bródkowych ewoluuje. To, co podobało się jeszcze w latach trzydziestych XX wieku, dziś zapewne nie przeszłoby przez sito selekcji. Starsze odmiany mają mniejsze kwiaty i skromniejszą kolorystykę. Ich dolne płatki są wąskie i opadające ku dołowi. Górne płatki bywają zbyt rozchylone. Te cechy są już nie do przyjęcia przez współczesnych hodowców. Początek XXI wieku przyniósł rozkwit hodowli kosaćców, także w naszym kraju. Pojawiło się wiele ciekawych odmian, jakże innych od tych starszych. Można mówić o nowych tendencjach hodowlanych.



Jak wygląda idealny wzorzec kwiatu kosaćca według tych tendencji? Górne płatki powinny stykać się ze sobą na kształt pąka lub regularnej kopuły. Dolne - być szerokie i przypominać kształtem koło, a po rozwinięciu się nie opadać, lecz utrzymywać pozycję poziomą (dopuszcza się, by opadały, lecz maksymalnie pod kątem 45 stopni). Dodatkową ozdobą kwiatów jest brzeg płatka. U nowych odmian bywa pofałdowany, fryzowany lub - co zdarza się coraz częściej - koronkowy i fantazyjnie postrzępiony. Kwiaty muszą być sztywne, dzięki czemu stają się odporniejsze na wiatr czy deszcz. Zmieniają się także mody dotyczące kolorystyki kwiatów kosaćców. W tej dziedzinie hodowcy w ostatnich latach również osiągnęli bardzo wiele sukcesów.



Amerykańskie Stowarzyszenie Kosaćcowe (American Iris Society - AIS) corocznie przyznaje medal dla najpiękniejszej odmiany. Kiedy przegląda się listę wyróżnionych odmian, widać wyraźnie, że w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku wśród nagrodzonych najwięcej było kosaćców o górnych i dolnych płatkach w tym samym kolorze (w specjalistycznej terminologii są one nazywane selfami). Należą do nich odmiany takie jak: jasnolawendowa 'Royal Sterling', biała 'Albinos' czy prawie czarna 'Dusky Challenger'. Potem przyszła moda na kwiaty z płatkami we wzorki, przy czym wzór zagęszcza się przy brzegach płatków i u ich nasady (nazwane zostały plikatami). Znane od dawna, w latach sześćdziesiątych zrobiły prawdziwą furorę. Przez kolejnych kilkanaście lat właściwie tylko one uchodziły za najpiękniejsze. Hodowcy skoncentrowali się na tworzeniu nowych zestawień barw, w wyniku czego paleta kosaćców bardzo się poszerzyła. Przykładowe odmiany to biało-błękitna 'Acoma', żółto-brązowa 'Spiced Lemon', biało-bordowa 'Change of Pace' oraz polska złoto-brązowa 'Krakowianka' i zarejestrowana w 2009 roku biało-fioletowa 'Adorator'. Ale tworzenie niezwykłych kolorów kwiatów to jeszcze nie koniec możliwości hodowców. Przez pewien czas pracowano nad kwiatami, które miały nietypowo uformowaną bródkę. W odmianach tych bródki były znacznie wydłużone na kształt rogu, falbanki czy łyżeczki. Te kosaćce miały tak niezwykłą formę, że nazwano je nawet "irysami epoki kosmicznej". Amerykański hodowca o polskich korzeniach Brad Kasperek (jego dziadkowie pochodzili z okolic Nowego Sącza) wyhodował i spopularyzował serię ciekawych, lecz budzących wątpliwości odmian kosaćców wysokich, które mają kwiaty łączące w sobie mozaikę dwóch, trzech, a nawet czterech kolorów. Najpierw zachwycano się nimi, uważając, że to wspaniałe osiągnięcie. Potem jednak pojawiła się teoria, że kosaćce te są zawirusowane. Mimo to Brad Kasperek nadal nad nimi pracuje.



A jakie kosaćce uchodzą w tej chwili za najpiękniejsze? Oprócz wspomnianych już cech, czyli wielkości kwiatów, proporcji i ułożenia płatków, stawia się teraz na kolory. Modne są ostatnio barwy jaskrawe, mocne, wyraziste. Dużą popularnością cieszą się też kosaćce, na płatkach których pojawiają się wzorki z kropek, kresek lub żyłkowań. Wśród odmian uznawanych ostatnio za najpiękniejsze można wymienić np. 'Wild Jasmine' i 'Decadence'.

Hodowcy starają się zaspokoić oczekiwania wszystkich miłośników tych pięknych roślin.