Irysy - odmiany - e-ogrody

Irysy, kosaćce. Irys z grupy japońskich (Ensata)

Kosaćce bródkowe rozrastają się w szerokie kępy. Warto sadzić obok siebie odmiany wcześniejsze i późniejsze. Wówczas irysowa rabata kwitnie długo.

Irysy, kosaćce. Wysoko cenione są mieszańce dwubarwne o aksamitnych płatkach.

Irysy, kosaćce. Kolorystyka tej odmiany kosaćca bródkowego oparta jest na półtonach.

Irysy, kosaćce. Odmiana kosaćca bródkowego o fryzowanych płatkach.

Irysy, kosaćce. Kosaćce z grupy Barbata nana

Irysy, kosaćce. Pasiaste wzory powstają z drobnych kropek.

Nie bez powodu irysy nazywane są dziećmi bogini tęczy - Iris. Tak szerokiej palety barw próżno szukać u innych roślin. W różnorodnej kolorystyce brylują irysy kłączowe, zwane kosaćcami. Aż trudno uwierzyć, że na świecie zarejestrowano ich ponad 60 tysięcy odmian. Inne gatunki zadziwiają oryginalną budową kwiatów. Może warto skusić się chociaż na kilka z nich. Jeśli odpowiednio dobierzemy je pod względem pory kwitnienia, mogą zdobić nasz ogród od marca do lipca.

Irysy - kwiaty

Wszystkie irysy tworzą kwiaty złożone z sześciu płatków. Trzy skierowane są w górę, i u niektórych gatunków stykają się ze sobą, tworząc tzw. kopułę. Trzy pozostałe płatki odchylone są w dół i służą wabieniu owadów - dlatego często widnieją na nich wyraźne kropki lub paski. Nawet u tych najmniejszych - irysów żyłkowanych, kwiaty mają średnicę 5 cm i przy delikatnych liściach wydają się naprawdę duże. Rekordowe wielkości możemy podziwiać u odmian irysów kłączowych - tu zdarzają się kwiaty nawet 20-centymetrowej średnicy.

Irysy (kosaćce) – uprawa, sadzenie, pielęgnacja irysów w ogrodzie

Irysy z wiosennych cebulek

Część irysów tworzy podziemne cebulki, w których gromadzą się substancje zapasowe. Należące do nich irysy żyłkowane (Iris reticulata) oraz Danforda (I. Danfordiae) zakwitają pod koniec marca. Ich kwiaty przybierają różne odcienie niebieskiego i fioletu, są też żółte. Ze względu na niski wzrost (10-15 cm) świetnie nadają się na skalniaki. Wczesnym latem liście tych roślin zasychają. Cebulki można pozostawić w gruncie, albo wykopać je, by odpoczęły w zacienionym przewiewnym miejscu. We wrześniu sadzimy je ponownie. Zdarza się, że pomimo naszej troski cebulki obu tych gatunków zanikają po 2-3 latach uprawy. Wtedy trzeba po prostu kupić nowe. Pora sadzenia dla irysów żyłkowanych przypada we wrześniu, a dla irysów Danforda w październiku. Zapewniamy im słoneczne, zaciszne miejsce i próchniczne, przepuszczalne podłoże. Cebule zagłębiamy w ziemi na 5-10 cm, w odstępach co 10-15 cm.

Irysy - uprawa

Irysy z wiosennych cebulek

Nie wszyscy wiedzą, że niektóre irysy cebulowe kwitną latem: w czerwcu i lipcu. Należy do nich irys holenderski (Iris hollandica), uprawiany w Polsce w szklarniach i tunelach na kwiaty cięte - niebieskie, białe i żółte. Latem kwitnie także podobny do niego irys angielski (I. anglica) z kwiatami o średnicy 12 cm. Oba te gatunki osiągają wysokość około 60 cm. Pierwszy z nich przemarza w naszych warunkach w gruncie, drugi możemy uprawiać w ogrodzie. Jego cebule sadzimy pod koniec października. W następnym roku wykopujemy je po zakończeniu kwitnienia, tj. w sierpniu i po krótkim spoczynku sadzimy ponownie. Miejsce, w którym rosną, warto okryć na zimę, np. gałęziami iglaków.

Irysy bródkowe - odmiany

Największe bogactwo różnobarwnych odmian i mieszańców znajdziemy wśród irysów bródkowych (grupa Barbata), nazywanych najczęściej kosaćcami. Ich nazwa wywodzi się od szczoteczki krótkich włosków, tworzących na dolnych płatkach charakterystyczną bródkę. Ich kwiaty, zależnie od odmiany, osiągają średnicę od 8-10 cm, aż do gigantów o średnicy 20 cm, a nawet 25 cm u najokazalszych mieszańców hodowlanych. Gama kolorystyczna kosaćców bródkowych dawno przekroczyła siedem barw tęczy. Oprócz kwiatów w czystych kolorach - białych, niebieskich, fioletowych, możemy podziwiać połączenia dwóch, a także wielu wyrafinowanych odcieni. Często na kwiatach pojawiają się oryginalne wzory. Warto też zwrócić uwagę na kształt płatków. U najpiękniejszych odmian są szerokie i mają często fryzowane brzegi. Chociaż pojedyncze kwiaty żyją krótko, na sztywnych pędach jest ich kilka i rozwijają się jeden po drugim. Wysokość tych pędów jest zróżnicowana, zależnie od odmiany wynosi od 60 cm do ponad 2 m. Wyrastają ponad szablastymi liśćmi. Jedna odmiana kwitnie około dwóch tygodni.
Najwcześniejsze (z grupy Barbata Nana, a wywodzące się najczęściej od kosaćca niskiego Iris pumila) zaczynają w kwietniu i maju. Apogeum kwitnienia odmian o średniej wysokości (ok. 60 cm) i wysokich (ponad 80 cm) przypada w czerwcu. Najpóźniejsze rozwijają się w lipcu. Tak więc festiwal kosaćców bródkowych trwa ponad trzy miesiące. Wymienione wyżej grupy kosaćców tworzą płaskie podziemne kłącza, magazynujące substancje zapasowe i wodę. Dzięki temu rośliny mogą znosić suszę i dobrze sobie radzą na różnych typach gleb. Aby obficie kwitły, warto im jednak zapewnić żyzne podłoże i słoneczne stanowisko. Oprócz regularnego podlewania co roku wiosną dostarczamy im 2-3 dawki nawozu wieloskładnikowego dla roślin kwitnących (w marcu i maju). Kosaćce należą do bylin długowiecznych, jednak co kilka lat stare okazy trzeba odmłodzić. W tym celu po dwóch tygodniach od zakończenia kwitnienia kłącza wykopujemy z ziemi, odrzucamy najstarsze, a pozostałe dzielimy na człony i następnie przesadzamy na nowe miejsce. Układamy je płasko i przysypujemy niezbyt grubą warstwą ziemi.

Irysy nad wodę

Spora grupa kosaćców lubi wilgotne stanowiska. Kosacieć żółty (Iris pseudoacorus), nasz krajowy gatunek, rośnie w miejscach bardzo wilgotnych, słonecznych lub lekko zacienionych. Jego pędy kwiatowe, wznoszące się ponad wachlarzowato rozłożonymi liśćmi, rozwijają się w maju, świecąc słoneczną barwą. Nad brzegiem wody dobrze się czuje kosaciec syberyjski o zgrubiałych, wiązkowatych korzeniach. Ma cienkie trawiaste liście. W czerwcu rozkwitają jego kwiaty, które z daleka przypominają roje motyli. Kosaciec ten doczekał się wielu odmian hodowlanych w odcieniach błękitu i fioletu.

Irysy bezbródkowe

Na większą popularyzację oczekują mało znane u nas irysy określane jako bezbródkowe. Należy do nich irys fałszywy (Iris spuria) o rozchylonych górnych płatkach, który kwitnie w lipcu. Ciekawymi płaskimi kwiatami wyróżniają się irysy Luizjany, będące mieszańcami wielu różnych gatunków. Podobną budowę mają kwiaty irysów pochodzące od Iris ensata określane jako grupa irysów japońskich. Mogą one zdobić podmokłe brzegi oczek wodnych.

Dzielimy irysy