Wielobarwne pierwiosnki

Zwykle tworzą rozety liści, spośród których wyrastają smukłe pędy kwiatowe zwieńczone drobnymi kwiatami o pięciu zrośniętych ze sobą płatkach. Środek kwiatu jest jaśniejszy; gardziel oblewa charakterystyczna żółta plamka, tzw. oczko.

TE NAJWCZEŚNIEJSZE

Do najwcześniejszych pierwiosnków należy pochodzący z Himalajów i zachodnich Chin pierwiosnek ząbkowany (Primula denticulata). Tworzy przypominające pompony różowe kwiatostany wyrastające na łodyżkach o długości 10-30 cm. Najbardziej lubi półcień, ale jeśli podłoże jest mokre, można go sadzić także w miejscach słonecznych. Na zimę wymaga okrycia gałązkami drzew iglastych. W ogrodach uprawia się przede wszystkim odmiany intensywnie różowe, a ponadto w odcieniach fioletu (np. blada 'Lilac', lawendowa 'Blue Selection' czy 'Cachemiriana' zakwitająca o dwa tygodnie wcześniej niż gatunek), białe ('Alba'), z nutą purpury (np. wcześnie kwitnąca 'Rubin').

Znacznie mniejszy pierwiosnek różowy (Primula rosea) również pochodzi z Himalajów. Ma intensywnie różowe kwiaty z żółtym oczkiem, które ukazują się na niezbyt długich łodyżkach (10-15 cm), zanim jeszcze zaczną wyrastać jajowate liście. Na jednej łodyżce pojawić się może nawet 12 kwiatów. Pierwiosnek różowy woli miejsca niezbyt nasłonecznione i wilgotną glebę. Szczególnie piękne są jego ogrodowe odmiany: wyższa, wielkokwiatowa 'Gigas' i rozrastająca się bujnie 'Grandiflora' o pokaźniejszych koralowych kwiatach.

Wyjątkowo obficie kwitnie pochodzący z Kaukazu niziutki pierwiosnek gruziński (Primula juliae). Rozrasta się poprzez rozłogi i tworzy zwarte kobierce. Ma ciemnofioletowe kwiaty ozdobione złocistym oczkiem, wyrastające na krótkich szypułkach pośród jajowatych karbowanych liści. Lubi miejsca lekko ocienione.

PÓŹNIEJ KWITNĄCE

W kwietniu i maju kwitnie pierwiosnek bezłodygowy (Primula vulgaris, syn. P. acaulis), który wydaje kwiaty na bardzo krótkich szypułkach. W naturze są jasnożółte z ciemniejszym oczkiem, ale odmiany ogrodowe mają wiele barw. Najlepiej rośnie w miejscach wilgotnych, lekko zacienionych lub słonecznych.

Popularny jest pierwiosnek wyniosły (Primula elatior), nasz rodzimy gatunek. Kwitnie od marca do maja, a pędy kwiatowe o wysokości 10-15 cm są zwieńczone licznymi kwiatami. U gatunku mają kolor jasnożółty, ogrodowe odmiany zaś uwodzą całą gamą barw.

W naturalistycznych kompozycjach najlepiej sprawdza się pierwiosnek lekarski (Primula veris, syn. P. officinalis). To także krajowy gatunek, który spotkać można na słonecznych łąkach w całej Polsce. Kwitnie w kwietniu i maju. Tworzy rozety wydłużonych karbowanych liści i intensywnie żółte kwiaty osadzone na pędach o wysokości 10-25 cm. Można sadzić go także na trawnikach, które zaczynamy kosić dopiero w czerwcu. W sprzyjających warunkach obficie się rozsiewa.

Od kwietnia do czerwca kwitnie pierwiosnek łyszczak (Primula auricula), który spotkamy na naturalnych stanowiskach na wapiennych skałach w Tatrach, Pieninach, a także w Alpach. Ma jasnozielone sztywne liście pokryte białawym nalotem i intensywnie żółte pachnące kwiaty osadzone na pędach o wysokości 5-15 cm. Na pojedynczym pędzie może ich być nawet 20. Łyszczak najlepiej rośnie w ogródkach skalnych. Rozmnaża się wyłącznie z nasion, które do kiełkowania wymagają wcześniejszego przemrożenia. Pochodzącym od łyszczaka mieszańcem jest pierwiosnek omszony (Primula ×pubescens), który ma wiele efektownych odmian ogrodowych o większych kolorowych kwiatach. One również zakwitają dopiero w kwietniu.

Czy wiesz, że... Zimą i na przedwiośniu w kwiaciarniach pojawiają się pierwiosnki o okazałych kwiatach. Są to najczęściej odmiany szklarniowe, więc przesadzone do ogrodu nie utrzymają się tam długo.

CO LUBIĄ PIERWIOSNKI

Światło. W okresie kwitnienia potrzebują go sporo, ale latem wolą pozostawać w cieniu.

Gleba. Musi być stale umiarkowanie wilgotna. Nie powinna przesychać także podczas letniego spoczynku roślin. Najlepsze jest podłoże przepuszczalne i bogate w próchnicę. Dla poprawienia drenażu (to ważne szczególnie dla gatunków górskich) można dodawać do podłoża piasku lub bardzo drobnego grysu.

Ekspozycja. To rośliny z reguły nieduże, warto więc tworzyć z nich obwódki rabat czy ścieżek albo uprawiać je w pojemnikach. Gatunki najmniejsze i te o specyficznych wymaganiach najlepiej sadzić w ogródkach skalnych.

Rozmnażanie. Większość gatunków rozmnażamy przez podział starszych kęp zaraz po kwitnieniu lub z nasion wysiewanych w czerwcu (kwitną w następnym roku).

Czy wiesz, że... W Polsce występuje tylko kilka gatunków pierwiosnków, ale na świecie jest ich ponad 400. Przeważnie rosną w górach półkuli północnej; z samego Kaukazu pochodzi 25 gatunków.