Ziemniaki, pyry, grule czy kartofle. Jak uprawiać ziemniaki?

Dlaczego warto jeść ziemniaki?

Bulwy ziemniaka, czyli zgrubiałe podziemne części pędów, nazywane też pyrami, grulami lub kartoflami, przez lata stanowiły podstawę naszej diety. Najważniejszy składnik ich miąższu to skrobia (10-23%). Niewiele mają białka, ale dorównuje ono jakością sojowemu (ziemniak zawiera go 2%, a gotowana soja 17%, ale w Polsce jemy jej niewiele). Świeżo wykopane kartofle są bogatym źródłem witaminy C - już pięć bulw zaspokaja nasze dzienne zapotrzebowanie. Niestety, przy nieodpowiednim przechowywaniu dużo jej ubywa. Zaopatrują nas również w sporo potasu i fosforu, a odmiany o żółtym miąższu także w beta-karoten. Mniej wartościowe są tzw. młode ziemniaki - nie w pełni dojrzałe, z cienką skórką, wodniste i z podwyższoną zawartością solaniny. Lepiej jeść lekkostrawne, dojrzałe bulwy. Najzdrowsze są gotowane na parze ze skórką. Zaleca się je rekonwalescentom, osobom o wrażliwym układzie pokarmowym, a nawet niemowlętom. Porcja 100 g dostarcza 75 kcal. W połączeniu z zielonymi warzywami lub chudym jogurtem dawka ich skrobi nie powoduje niekorzystnego skoku zawartości glukozy we krwi.

Odmiany ziemniaków i ich zastosowanie

Ziemniaki dzielą się na typy A,B, i C ze względu na zastosowanie w kuchni.

• Ziemniaki typu A są najtwardsze z całej grupy. Mają dużo wody i mało skrobi dzięki temu nadają się na sałatki, grillowania i smażenia w plastrach. Odmiany:  Belana, Bellinda, Ditta, Denar, Lord Sante Velux, Vineta.
• Ziemniaki typu B są najbardziej uniwersalne ze wszystkich. Nadają się do gotowania i pieczenia oraz produkcji chipsów i frytek. Odmiany: Bellarosa, Colette, Ewelina, Red Sonia,  Irga, Irys, Flaming, Orlik, Sante, Nandina,
  
• Ziemniaki typu C to najbardziej sypka odmiana - zawiera dużo skrobi i mało wody w bulwie. Będą świetne na "ziemniaczaną garmażerkę" i puree.  Odmiany: Bryza,Centa, Grot, Gracja, Ibis, Tajfun, Honorata.
  

Odmiany ziemniaków jadalnych

Potrawa z ziemniaków będzie wyśmienita, jeśli użyjemy właściwej odmiany.

Typ sałatkowy - ma wilgotny, zwarty miąższ nie rozpadający się po gotowaniu i daje się kroić w drobną kostkę, doskonałą do sałatek - są to głównie odmiany wczesne, np. 'Frezja'.

Typ uniwersalny - o średnio zwięzłym miąższu, dobrze ugotowany nadaje się i do sałatki, i do kopytek; do tego typu należy większość odmian.

Typ mączysty - sypki, łatwo rozgotowujący się miąższ, dobry na puree i ciasto, np. na knedle; są to odmiany późne: 'Bursztyn', 'Etiuda', 'Legenda'.

Odmiany ziemniaków wczesnych

Od końca maja można wykopywać odmiany wczesne, najpierw np. 'Irysa', 'Frezję', a po nich 'Grację' i 'Irgę'.

• 'Arielle'
• 'Berber'
• 'Courlan'
• 'Denar'
• 'Fresco'
• 'Impala'
• 'Justa'
• 'Krasa'
• 'Lord'
• 'Miłek'

Warto je uprawiać, bo są mniej narażone na choroby niż odmiany późniejsze.

Jadalne są tylko bulwy ziemniaków

Ziemniak, bliski krewny papryki, pomidora i bakłażana, zawiera trującą solaninę. Tylko bulwy można jeść, bo zwykle mają jej śladową ilość (0,001%). Ale w kiełkujących lub zzieleniałych na świetle bulwach zawartość solaniny wzrasta nawet do 0,5% i staje się szkodliwa dla zdrowia.

Ziemniaki - uprawa krok po kroku

Sadzimy i okopujemy ziemniaki

Przechowane przez zimę bulwy w marcu wystawia się na światło i zwilża.

W kwietniu, gdy mają spore kiełki, sadzi się je w ziemi bogatej w nawóz organiczny na głębokości ok. 6 cm, co 30-40 cm.

Nasady pędów kilkakrotnie obsypuje się ziemią i odchwaszcza.

Ziemniaki

Bulwy są dojrzałe, gdy łatwo oddzielają się od kłączy i mają twardą skórkę. Wykopuje się je w słoneczne dni.

Ziemniaki - szkodniki i choroby ziemniaka

Solanina w ziemniaku nie przeszkadza stonce - pasiastemu chrząszczowi, który w Polsce rozpowszechnił się 60 lat temu. Latem armia jego czerwonych larw może całkowicie wyjeść z pola ziemniaczaną nać. Równie groźne są choroby, m.in. zaraza ziemniaka i czarna nóżka. To one w XIX w. przyczyniły się do wielkiego głodu w Irlandii, a w efekcie do masowej emigracji z tego kraju.

Pokrojone w plasterki 1/2 kg ziemniaków obgotuj 5 min w osolonej wodzie i odcedź. Ułóż w formie do zapiekania razem z 25 dag pokrojonych na połówki koktajlowych pomidorków i garścią pokrojonych czarnych oliwek. Roztrzep 3 jajka ze szklanką śmietany 20%, dodaj po 20 dag startej mozzarelli i ementalera oraz do smaku sól, pieprz, łagodną i ostrą mieloną paprykę. Masą zalej ziemniaki. Zapiekaj 30 min w 200°C.

Kilka średnich ziemniaków sałatkowych ugotuj na parze bez obierania. Usuń z nich skórkę i pokrój na plasterki o grubości ok. 1/2 cm. Krążki białej cebuli posól i odstaw na 30 min., po czym dodaj do plasterków ziemniaków, skrop oliwą czosnkową, oprósz solą i pieprzem. Włóż do gorącego piekarnika krążek sera pleśniowego. Gdy się rozpuści, polej nim ziemniaki i cebulę, posyp orzechami włoskimi, zieloną pietruszką i kolendrą.

Nasze przepisy: ZIEMNIAKI FASZEROWANE MIĘSEM PO KUBAŃSKU

1/2 kg mielonej wołowiny smaż 10 min, pod koniec dodaj posiekaną cebulę i 2 ząb-ki czosnku. Zmieszaj z garścią rodzynek i pokrojonych oliwek, dodaj odrobinę piep-rzu, soli, kminku, oregano i cynamonu. 4 duże ugotowane kartofle rozetrzyj z łyżką ciepłego mleka, z takiej masy rób placki, nakładaj na nie mięso i formuj kule. Obtocz je w mące, jajku i w bułce tartej, wstaw do lodówki na ok. 3 godz. Piecz w głębokim tłuszczu, podawaj gorące.

Nasze przepisy: GRULE Z GZIKIEM, CZYLI ZIEMNIAKI Z TWAROGIEM PO GÓRALSKU

Umyj szczoteczką i osusz 8 dużych ziemniaków. Pojedynczo owiń je w folię aluminiową i wstaw do piekarnika rozgrzanego do 200°C. Po godzinie folię rozchyl i piecz jeszcze kwadrans. 25 dag twarogu wymieszaj z 3 łyżkami śmietany, 2 zmiażdżonymi ząbkami czosnku, drobno pokrojonym pomidorem bez skórki, garścią posiekanego koperku i natki pietruszki. Dopraw solą i pieprzem. Ziemniaki natnij, rozchyl i nałóż twaróg. Wstaw na chwilę do piekarnika, podawaj gorące.