Ciemierniki. Gwiazdy zimowych rabat

Wszystko w nich jest niezwykłe - i pora kwitnienia, i jego wyjątkowa długość, i odporność tych roślin na chłody. Podczas gdy inne byliny jesienią tracą liście, ciemierniki (Helleborus) wykazują największą żywotność. Tylko obfite opady śniegu mogą nam przeszkodzić w delektowaniu się ich urodą.

Wczesne gatunki zakwitają już w listopadzie, niektóre z nich są prezentem od natury na gwiazdkę. Jeszcze inne wstrzymują się z tym do schyłku zimy. Jeśli jest ona wyjątkowo mroźna, to większość gatunków przeczekuje ją, a pąki rozwija dopiero na przedwiośniu. Wtedy też kwiaty mogą zostać zapylone przez owady.

Ciemierniki - zadziwiające kwiaty

U tych roślin budowa kwiatów jest dość oryginalna. To, co wydaje nam się efektownymi płatkami, to działki kielicha. Same płatki występują tylko u odmian pełnych, u większości jednak nie widzimy ich, bo przekształciły się w nektarniki. Obok nich znajdują się pylniki i słupki.

Kwiaty - od białych, poprzez różowe aż do purpurowych - są niezwykle trwałe, możemy je podziwiać przez kilka miesięcy. W miarę dojrzewania zmieniają jednak wygląd. Działki kielicha różowieją lub zielenieją, a na miejscu słupków pojawiają się owoce. Zawarte w nich nasiona dojrzewają latem lub jesienią.

Miejsce w ogrodzie dla ciemierników

Zimowe róże, bo taki przydomek nadano tym roślinom, najbardziej lubią lekko zacienione miejsca. Radzą sobie też w głębokim cieniu, chociaż tam słabiej kwitną.

Doskonałym towarzystwem dla nich są funkie, różne gatunki paproci, a także zimozielone runianki i barwinki. Urodę ciemnozielonych, skórzastych i oryginalnie powcinanych liści ciemierników podkreśli np. rosnący obok cis o złocistych igłach. Takie kompozycje mają naturalistyczny charakter, dobrze imitują leśne poszycie. Ciemiernik purpurowy, korsykański i wschodni mogą także rosnąć na stanowiskach słonecznych.

Sadząc młode okazy, wybierzmy dla nich od razu stałe miejsce, gdyż starsze egzemplarze źle znoszą przesadzanie.

Ciemierniki. Ważne podłoże

Fachowcy twierdzą, że ciemierniki mogą rosnąć w każdej glebie, byle nie była podmokła. Jeśli więc jest ciężka i gromadzi dużo wody, to konieczne jest dodanie drenażu, na przykład z gruzu lub żwiru. Natomiast do ziemi zbyt piaszczystej warto dodać trochę kompostu i gliny.

Ciemierniki tolerują odczyn 6-7 pH. Dlatego przy bardziej kwaśnej glebie przyda się zmieszanie jej z gruzem wapiennym.

Późnym latem, gdy zawiązują się pąki kwiatowe, ciemierniki są wrażliwe na niedostatek wody. Gdy w tym okresie zdarzy się susza, trzeba je regularnie podlewać.

Korzystnie jest też rozsypać wokół roślin warstwę dojrzałego kompostu, który użyźni glebę i dostarczy próchnicy. Raz w roku, w okresie gdy powstają nowe przyrosty, można ciemierniki zasilić.

Gdy zima bardzo zła

Chociaż ciemierniki to mieszkańcy Europy i Azji, jednak lepiej znoszą zimy, gdy są one dość łagodne.

Pod ciężkimi śniegowymi poduchami ich łodygi kładą się na ziemi, a wiosną trudno im się podnieść. Na poprawę wyglądu rośliny wpływają dopiero młode wyprostowane przyrosty.

Jeżeli nadchodzą spore mrozy, a na ziemi nie ma pokrywy śnieżnej, pędy i kwiaty tych roślin są zagrożone. W takim wypadku ratunkiem jest okrycie ich gałązkami. Baczniejszym spojrzeniem musimy objąć od- miany ciemiernika ogrodowego, bo nie-które z nich nie są w pełni odporne.

Najmniej wrażliwy jest nasz krajowy gatunek: ciemiernik purpurowy (Helleborus purpurascens). Objęty jest on praw- ną ochroną, a jego nieliczne stanowiska znajdują się w Bieszczadach.

Potomstwo

Gdy ciemierniki pomieszkają przez kilka lat na rabacie, wokół nich zauważymy wyrastające siewki. Rośliny te łatwo rozsiewają się same, a młode okazy mogą zakwitnąć już po trzech latach. Gdy chcemy je przesadzić, zróbmy to, dopóki są małe, bo w starszym wieku źle to zniosą.

Można też zebrać dojrzałe (ciemne) nasiona. Trzeba to zrobić jak najszybciej, zanim same się rozsypią, i niezwłocznie wysiać, bo łatwo tracą siłę kiełkowania.

CIEMIERNIK OGRODOWY (Helleborus hybridus)

To określenie obejmuje ogromną grupę mieszańców, która powstała ze skrzyżowania ciemiernika wschodniego z innymi gatunkami. Różnorodność ich barw oraz budowy kwiatów jest ogromna. Mamy tu zarówno pojedyncze z wyraźnymi pręcikami, jak i pełne. Ich płatki mogą być białe w delikatne wzorki, lekko zielone, kremowe, żółte, różowe, czerwone, purpurowe lub fioletowe. Odmiany te mają także bardzo dekoracyjne skórzaste liście. Niektóre z nich zakwitają wcześniej, inne nieco później. Różnie też jest z ich odpornością na mróz.

CIEMIERNIK BIAŁY (Helleborus niger)

Dorasta do wysokości 30 cm. Ciemnozielone, dłoniaste liście o ząbkowanych brzegach rozkładają się szeroko. Liczne kwiaty o średnicy około 6 cm możemy podziwiać od stycznia do maja (u odmiany 'Praecox' już od listopada). Ich płatki są białe i to do ich barwy odnosi się polska nazwa. Łacińska (niger) nawiązuje do czarnych korzeni.

Roślina ta jest odporna na mróz. Nie lubi zbyt kwaśnej gleby.

Latem bądź pod jesień z kwiatów ciemierników powstają owoce, z których wysypują się czarne nasiona, rozsiewające się w ogrodzie.

Ciemierniki w doniczce

Ciemiernik biały i jego odmiany coraz częściej grają rolę bożonarodzeniowej dekoracji. Sprzedawane są w doniczkach jako "róże Bożego Narodzenia" i wspaniale podkreślą świąteczny nastrój. Pamiętajmy tylko, by zapewnić im możliwie najchłodniejsze miejsce w domu. Potrzebują też sporo światła i regularnego podlewania. Za troskę odwdzięczą się nam długim kwitnieniem. Na wiosnę najlepiej przesadzić je do ogrodu.

CIEMIERNIK NIEBIESKAWY (Helleborus lividus)

Przez cały rok zdobią go mięsite liście w marmurkowy wzorek, a od marca do maja także kwiaty, wyrastające na łodygach wysokośći 50 cm.

Gatunek ten najlepiej rośnie w półcieniu, chociaż toleruje tez stanowiska słoneczne. Sadzimy go w zacisznym miejscu, bo szkodzą mu zimowe wiatry. Wymaga próchnicznej, lekko wilgotnej gleby o odczynie obojętnymlub zasadowym.

CIEMIERNIK CUCHNĄCY ' (Helleborus foetidus)

Pokrojem przypomina stożek wysokości około 50 cm. Jego podstawę stanowią powcinane "palmowe" liście, a wierzchołek - liczne dzwonkowate kwiaty o zielonkawym zabarwieniu z purpurowym brzegiem płatków. Wyrastają na rozgałęzionej łodydze i zdobią roślinę od lutego do połowy lata, kiedy to dojrzewają jej nasiona.

Niech nas nie zwiedzie trochę niefortunna nazwa tego gatunku - niemiły zapach wydzielają tylko wysuszone korzenie.

Ciemiernik wschodni (Helleborus orientalis)

Kwitnie od marca do maja. Jego pąki lekko zwisają, ale kwiaty wznoszą się do wysokości 40-50 cm.

Ich średnica dochodzi do 7 cm, a barwy - zależnie od odmiany - są różne (od żółtawej i czerwonej do fioletowej). Liście są nieco mniejsze niż u innych gatunków. Jeśli nie są osłonięte, podczas silnych mrozów mogą przemarzać. Gatunek ten rośnie na stanowiskach słonecznych i lekko zacienionych.