Różne odmiany goryczki. Jak pielęgnować goryczki w ogrodzie?

W Polsce występuje ponad 20 gatunków goryczek (Gentiana), na całym świecie - około 400. Jednak nieczęsto widujemy je w ogrodach, również w naturze nie są pospolite. Od dawna narażone na zakusy kolekcjonerów i miłośników roślin masowo ginęły, dlatego objęto je ochroną prawną.

Do naszych ogrodów trafiło kilka gatunków pochodzących z Europy oraz Kaukazu i Dalekiego Wschodu. Są też odmiany ogrodowe wyhodowane jako krzyżówki międzygatunkowe.

Poszczególne goryczki różnią się znacznie między sobą, zwłaszcza wymaganiami siedliskowymi. Żeby uprawa tych roślin w ogródku została zwieńczona sukcesem, musimy wiedzieć, z jakim gatunkiem (lub odmianą) mamy do czynienia.

GORYCZKA ŻÓŁTA (GENTIANA LUTEA)

Ten rzadko uprawiany krajowy gatunek osiąga nawet 1 m wysokości. Ma duże niebieskozielone liście i żółte kwiaty skupione na pędzie w kątach górnych liści. Rozwijają się one w lipcu i sierpniu. W naturze goryczka żółta występuje na górskich łąkach Karpat Wschodnich i dlatego znosi latem pewien niedobór wody. Nadaje się zwłaszcza do nasadzeń naturalistycznych, ale trzeba pamiętać, że rośnie niezbyt szybko. Przez kilka pierwszych lat wymaga nieco opieki, ale gdy po 4-6 latach ładnie wyrośnie i zakwitnie, nie musimy się już o nią troszczyć.

Spotykana w Tatrach i masywie Babiej Góry goryczka kropkowana (G. punctata) jest bardzo do niej podobna, z tym że kwiaty ma żółte, ciemnobrunatno nakrapiane.

GORYCZKA KRZYŻOWA (GENTIANA CRUCIATA)

Jest krajowym gatunkiem występującym na suchych wzgórzach, głównie na glebach wapiennych. Osiąga 20-40 cm wysokości, a jej małe, wydłużone kwiaty ciemnoniebieskiej barwy rozwijają się od czerwca do sierpnia, po kilka w kątach górnych liści i na wierzchołkach pędów. Jest mniej wymagająca niż inne goryczki. Dobrze rośnie w przeciętnej, raczej gliniastej, przepuszczalnej ziemi, w miejscu słonecznym. Nadaje się do ogrodów skalnych i naturalistycznych.

GORYCZKA WIOSENNA (GENTIANA VERNA)

Rośnie na wapiennych skałach Tatr i Pienin oraz - rzadziej - w Sudetach Wschodnich. Zakwita w maju, a na nizinach nieco wcześniej. Tworzy przyziemne rozety eliptycznych liści długości do 3 cm i wyprostowane pędy z pojedynczymi ciemnoniebieskimi kwiatami zwróconymi do góry. W naturze prawdopodobnie jej korzenie współżyją z grzybami, dlatego niesłychanie trudno się przyjmuje po przesadzeniu. Najlepiej więc sadzić spore okazy, uprawiane wcześniej w pojemnikach.

Potrzebuje przepuszczalnej, umiarkowanie wilgotnej, próchnicznej, ale dobrze zwapnowanej ziemi, miejsca słonecznego, ale niezbyt gorącego. Pożądana dla niej jest wysoka wilgotność powietrza (częste zraszanie latem lub sąsiedztwo oczka wodnego) i dobry drenaż. Goryczka ta lepiej rośnie w towarzystwie innych roślin, takich jak pierwiosnki, dziewięćsiły, sasanki.

GORYCZKA SIEDMIODZIELNA (GENTIANA SEPTEMFIDA)

Pochodzi z Azji. Osiąga 20-30 cm wysokości. Kwiaty, o średnicy 3-4 cm, rozwijające się od lipca do sierpnia, są niebieskie z brązowymi plamami wewnątrz. Potrzebuje większej wilgotności gleby niż inne gatunki i chłodnego, wilgotnego powietrza. Podłoże powinno mieć odczyn pH 6-7,5. Odpowiednia na skalniaki.

GORYCZKI MIESZAŃCOWE

Grupa niewysokich (5-15 cm) odmian pochodzących od kilku gatunków (na zdjęciu odmiana 'Angels Wings'). Lubią chłodną, wilgotną, gliniasto--piaszczystą glebę z wysoką zawartością próchnicy. Większość z nich toleruje zmiany odczynu podłoża, choć odmiany pochodzące od goryczki alpejskiej lepiej rosną w kwaśnym. W miejscach słonecznych kwitną obficie, tworząc duże lejkowate kwiaty w różnych odcieniach niebieskiego, kremowe lub białe i dwubarwne. W zależności od odmiany kwitną od maja do września.

GORYCZKA PARRY'EGO (GENTIANA PARRYI)

Pochodzi z Ameryki Północnej, gdzie rośnie w południowo-zachodnich stanach Kolorado, Nowy Meksyk i Utah. Odkrył ją tam w XIX w. brytyjski botanik Charles Parry - stąd jej nazwa gatunkowa. Goryczka ta osiąga wysokość 30-40 cm. Jej kwiaty o odcieniu niebieskofioletowym pojawiają się na szczytach pędów od lipca do września. Roślina lubi słoneczne miejsca (w dni pochmurne jej kwiaty zamykają się). Dobrze rośnie w próchnicznej, umiarkowanie wilgotnej ziemi, a ponieważ odpowiada jej lekko kwaśny odczyn podłoża, można ją sadzić w towarzystwie iglaków. Nadaje się też na większe skalniaki.

GORYCZKA TROJEŚCIOWA (GENTIANA ASCLEPIADEA)

To krajowa bylina, rosnąca głównie w górach na glebach wapiennych. Występuje w lasach, zaroślach, na łąkach, na Podkarpaciu i w Karpatach, często aż po strefę kosodrzewiny, na niżu rzadko. Ukazujące się od czerwca do września kwiaty mają 3,5-5 cm długości. Wyrasta tylko do wysokości 15 cm, dlatego może być sadzona w ogrodach skalnych i na tle krzewów. Pięknie wygląda też między paprociami. Najlepiej czuje się w miejscach półcienistych i wilgotnych.

Czy wiesz, że... Nazwa "goryczka" pochodzi od gorzkich substancji wytwarzanych przez rośliny z tego rodzaju, zawartych w pędach i korzeniach.



DOBRA NA WSZYSTKO

Już starożytni stosowali goryczki na obniżenie gorączki. Znane były one też w medycynie chińskiej. Najsilniejsze właściwości lecznicze wykazują preparaty z korzeni goryczki żółtej oraz G. macrophylla i G. scabra (na zdjęciu). To leki poprawiające trawienie, łaknienie i pomocne w schorzeniach wątroby. Środek aseptyczny - fiolet gencjany - otrzymywany jest syntetycznie i poza kolorem nie ma nic wspólnego z goryczkami.

Goryczki można rozmnożyć z nasion wysiewanych zaraz po zbiorze, z sadzonek przygotowywanych jesienią i przez podział rozrośniętych egzemplarzy wczesną wiosną, w czerwcu lub po przekwitnieniu (każda część powinna mieć wiązkę korzeni).