Jarzębina, czyli jarząb pospolity (Sorbus aucuparia)

Jarzębina w przydomowym ogrodzie

Oficjalna nazwa to jarząb zwyczajny pospolity (Sorbus aucuparia), lecz potoczne, kobiece imię - jarzębina - bardziej pasuje do tej rośliny. Ta kuzynka róży (należy do rodziny różowatych) jak na drzewo jest nieduża (10-12 m), ma lekką budowę i delikatne liście złożone z wielu listków, które jesienią pięknie żółkną. W maju zdobią ją koronki białych miododajnych, pachnących kwiatów, a jesienią masa czerwonych owocków.

To drzewo liściaste , które trwale przywodzi na myśl jesień. Dzieje się tak, ponieważ późnym sierpniem dojrzewają owoce jarzębiny, stanowiące przysmak ptaków. Są one dla nich tak nęcące, że łacińska nazwa drzewa Sorbus aucuparia oznacza dosłownie jarzębina łowiąca ptaki . Dawniej bowiem ptasznicy używali owoców drzew liściastych w celu wabienia ptaków do swoich pułapek.

Owoce jarzębiny - jak wyglądają?

Jarzębina to drzewo lub krzew, które ma charakterystyczne czerwone owoce. Owoc jarzębiny ma średnicę około 1 cm. Jej owoce są kuliste lub owalne, mają gładką skórkę i czerwono-pomarańczowe owoce barwę. W owocach jarzębiny znajdują się dwa lub trzy pestki.

Owoce jarzębiny dojrzewają jak inne drzewka owocowe zwykle we wrześniu lub październiku i zaczynają opadać z drzewa lub krzewu, gdy następuje pierwszy przymrozek. Są one popularnym pożywieniem dla dzikich ptaków i innych zwierząt w okresie zimowym.

Jarzębina jest także uprawiana jako roślina ozdobna ze względu na swoje atrakcyjne czerwone owoce i dekoracyjne liście.

Jarzębina znaczenie

Słowianie zaliczali jarzębinę do drzew magicznych, pełnych pozytywnych, życiodajnych mocy. Sadzona koło domu miała chronić obejście przed piorunami i... demonami. Według horoskopu celtyckiego ludzie spod jej znaku (urodzeni w dniach 1-10.04 lub 4-13.10) są urodziwi i uczuciowi, a choć robią wrażenie delikatnych, cechują się dużą wewnętrzną siłą i odpornością na przeciwieństwa losu - jak jarzębina właśnie.

Jarzębina sadzonki

Sadzonki jarząba pospolitego ( jarzębiny ) są łatwo dostępne w sklepach ogrodniczych. Drzewo osiągają docelowo wzrost od 6 do 10 m. Mają kulistą koronę. Liście przebarwiają się na żółtą, pomarańczową lub czerwoną. Cena sadzonki to ok 20 zł

JARZĄB 'FLANROCK' tworzy ciemnożółte owoce. Rośnie w formie wąskiej kolumny o wysokości do 5 m.

OWOCE TYPOWEGO JARZĘBU są ciemno-pomarańczowe, świetne na przetwory.

Jarzębiny jonizują powietrze i usuwają zmęczenie

Jarzębina w młodości rośnie szybko, po latach nieznacznie powiększając swoje rozmiary. Dożywa około 90 lat. Warto starannie wybrać dla niej miejsce i sadzić w młodym wieku, ponieważ wytwarza długie korzenie i nie lubi przesadzania.

Odkąd potwierdzono pozytywne działanie jarzębiny na nasz organizm, odkrywamy ją na nowo. Jej drzewa warto mieć blisko, w mieście, na placach zabaw czy w ogrodach fitoterapeutycznych, gdyż korzystnie jonizują powietrze, usuwając zmęczenie. Są świetne do ekoogrodów, założeń naturalistycznych i leśnych, a także "ogrodów dla leniwych" - czyli dla osób, które mają mało czasu.

Jarzębina odmiany

Oprócz jarzębu pospolitego możemy wyróżnić także inne odmiany jarzębiny, takie jak np. jarząb brekinia, jarząb mączny, jarząb szwedzki czy jarząb kaszmirski.

W szkółkach znajdziemy ciekawe odmiany jarzębiny (drzewka ozdobne), jak forma pionowa 'Fastigiata' i zwisła 'Pendula', a także inne, o nietypowych kolorach jagód. Nowinką są rosyjskie odmiany o słodszych, pozbawionych goryczki owocach - m.in. 'Granatnaja', 'Krasavica', 'Kubowaja', 'Likornaja', 'Miczurinskaja Diesiertnaja', 'Rubinowaja'.

Jarzębina jadalna

Cierpkie w smaku owoce jarzębiny pozostające do zimy na bezlistnych drzewach są skarbnicą soli mineralnych, cukrów i witamin (prowitaminy A, witaminy B, C, E, PP, K) i niejeden raz bywały dla ludzi i zwierząt ratunkiem w okresach głodu. Cenne także w czasach dobrobytu, mogą być świetnym dodatkiem do wyrafinowanych przetworów, np. z jabłek czy gruszek, dodając im wyrazistego smaku. Surowe owoce są niejadalne, nie tylko z powodu gorzkiego smaku, ale również zawartości trującego składnika ( kwas parasorbowy ). Natomiast po przemrożeniu, lub po zanurzeniu na chwilę we wrzątku (tzw. blanszowanie ) tracą trujące właściwości i gorzki smak.

Najbardziej znana odmiana jadalna to 'Edulis'. Ciekawą propozycją może być oprócz wspomnianej jarzębiny Edulis także jarzębina jadalna Burka. To krzyżówka jarzębiny z aronią, dzięki czemu jej owoce są jadalne i mają charakterystyczny, jagodowy kolor. Ten jarząb sadzonki ma szczepione na pniu. Dorasta nawet do 7-10 metrów i silnie owocuje.

Jakie właściwości prozdrowotne ma jarzębina? Jarzębina wykazuje wiele właściwości prozdrowotnych. Należą do nich m.in. właściwości przeciwzapalne, moczopędne, obniżające poziom glukozy we krwi. Może okazać się pomocna przy zaparciach. Jej owoce uzupełniają niedobory witamin i składników mineralnych.

Jarzębina- drzewo mało wymagające do miast

Na zdjęciu powyżej: JARZĄB 'FLANROCK' tworzy ciemnożółte owoce. Rośnie w formie wąskiej kolumny o wysokości do 5 m.

Przed laty, gdy Polska podnosiła się ze zniszczeń wojennych, jarzębina, drzewo otwartego krajobrazu, zawitała do miast. Sadzono ją przy szkołach i na osiedlach mieszkaniowych. Doskonale sprawdziła się także jako drzewo przyuliczne. Karierę jarzębina zawdzięcza nie tylko urodzie, jest bowiem odporna i niewymagająca. Najlepiej rośnie w słońcu, lecz toleruje też cień - wraz z leszczyną wchodzi w skład dolnego piętra lasów grądowych. Ponadto znosi zanieczyszczenie powietrza, mróz i suszę. Woli żyzne gleby, ale radzi sobie nawet na piaskach i gołoborzach. Potrafi wspinać się na zbocza gór, aż do granicy lasów.

Projekty ogrodów. Rabata czerwono-pomarańczowa

Nalewka z jarzębiny

Tę nalewkę należy nastawiać po pierwszych przymrozkach, kiedy przemrożone jagody jarzębiny tracą goryczkę

Owoce opłukujemy na sicie, wsypujemy do żaroodpornego naczynia i wstawiamy do piekarnika rozgrzanego do temperatury 180°C. Po 15 min piekarnik wyłączamy, a owoce pozostawiamy tam na kolejne 45 min, by przywiędły, nabierając słodyczy. Ostudzone wsypujemy do gąsiora, zalewamy wódką i odstawiamy w ciemne miejsce na pół roku. Po tym czasie zlewamy płyn, dosładzamy syropem i odstawiamy jeszcze na 10 dni.

30 dag oczyszczonych owoców jarzębiny 3/4 l czystej wódki syrop z 1/2 szklanki cukru 1-2 łyżki miodu (najlepiej lipowego) szklanka wody