Astry bylinowe (Aster). Marcinki. Astry uprawa i pielęgnacja

"Aster" to po grecku gwiazda. Nazwa w pełni oddaje urodę tych kwiatów i ich pozycję wśród innych roślin w ogrodzie - to prawdziwe gwiazdy. Błyszczą na rabatach niezliczoną ilością kwiatów o żółtych środkach w całej gamie fioletów, różów i czerwieni. Pośród uprawianych gatunków znajdziemy bogactwo odmian o kwiatach zarówno pojedynczych, jak i pełnych, o rożnym pokroju i wysokości. Trudno zliczyć zalety tych wspaniałych roślin. Wszystkie są niezwykle wytrzymałe i łatwe w uprawie - znakomite dla początkujących ogrodników. Wdzięk i prostota kwiatów sprawiają, że astry doskonale komponują się z innymi roślinami. Pewnie dlatego znaleźć je można zarówno w wiejskich przedogródkach, jak i nowoczesnych ogrodach słynnych projektantów. Rośliny te kwitną pięknie i obficie, dlatego warto komponować z nich całe rabaty. Efektowny marcinkowy zakątek można zaprojektować tak, że rośliny będą w nim kwitły aż do mrozów.

 

Uprawiane w ogrodach astry to głównie odmiany trzech podobnych do siebie gatunków - nowoangielskiego, nowobelgijskiego i krzaczastego. Pochodzą one z Ameryki Północnej, gdzie rosną na trawiastych preriach, obrzeżach lasów oraz w zaroślach nad brzegami wód. Spośród niezwykłej różnorodności odmian łatwo dobrać takie, które będą pasować do każdego ogrodu.

Najpopularniejsze są odmiany astra nowobelgijskiego (Aster novi-belgii ) - wysokie, rozrastające się w krótkich rozłogów i tworzące gęste kępy o ciemnozielonych liściach. Rosną bujnie i często dziczeją, dlatego spotkać je można w zapuszczonych, wiejskich ogrodach oraz nad brzegami rzek. Spośród niemal setki uprawianych odmian urodą wyróżniają się ciemnoniebieska 'Little Blue Boy', jasnoniebieska 'Marie Ballard', karminowa 'Patricia Ballard', lawendowo-niebieska 'Plenty', jasnofioletowa 'Royal Blue', biała 'White Ladies', karminowa 'Winston Churchill', różowa o dużych kwiatach 'Fellowship', czerwona 'Freda Ballard' i 'Royal Ruby' oraz niebieska 'Dauerblau'.

 

Niezwykle atrakcyjną grupę stanowią astry nowoangielskie (Aster novae-angliae ). Łatwo je rozpoznać po jasnozielonych wąskich liściach oraz sztywnych łodygach pokrytych szorstkimi włoskami. Odmiany z tej grupy wyróżniają się wysokością i ładnym zwartym pokrojem. Co ważne - nie tworzą rozłogów, można je zatem bezpiecznie sadzić obok innych bylin bez obaw, że je zdominują. Kwiaty tego gatunku wyglądają na wyjątkowo delikatne dzięki licznym wąskim płatkom o pięknych i czystych kolorach. Liderzy wśród odmian z tej grupy to: różowoczerwony 'Andenken an Alma Pötchke', ciemnofioletowy 'Barr's Blue', różowy 'Barr's Pink', 'Harrington Pink' i 'Rudelsburg', czerwony 'Septemberrubin', biały 'Herbstschnee' oraz niewysoki ciemnopurpurowy 'Purple Dome'.

 

Najniższe są astry krzaczaste (Aster dumosus ). Uprawiane odmiany powstały ze skrzyżowania z astrem nowobelgijskim. Te niskie i zwarte rośliny szybko rozrastają się w rozłogi, tworząc atrakcyjnie wyglądające dywany. Wykorzystuje się je do tworzenia obwódek rabat i jako rośliny okrywowe w ogrodach skalnych. Do najwartościowszych odmian należą rożowokarminowa 'Alice Haslam', jasnoróżowa 'Herbstgruss von Bresserhof' o dużych kwiatach, niebieska 'Lady in Blue', liliowa 'Prof. Anton Kippenberg', niebieska 'Silberblaukissen' i biała 'Snowsprite'.

 

Spośród najnowszych odmian warto zwrócić uwagę na aster gładki (Aster laevis ) 'Bluebird' o dużych fioletowoniebieskich kwiatach i szerokich liściach. Ta wartościowa roślina nie tylko kwitnie obficie, ale jest też dość odporna na mączniaka. Rozrasta się dzięki krótkim rozłogom i tworzy kępy. Z odmian o ozdobnych liściach warto polecić Aster lateriflorus 'Prince' i 'Lady in Black' wyróżniające się purpurowym kolorem liści i pędów. Są one dekoracyjne nawet wówczas, gdy nie kwitną. Ich ciemne kępy doskonale wyglądają obok roślin o liściach jasnoniebieskich, srebrzystych i złocistych.

Atrakcyjne ulistnienie ma także aster wrzosolistny (Aster ericoides ). Gatunek ten ma mocno rozgałęzione pędy oraz liście wąskie jak igiełki. Zakwita w październiku, okrywając się mnóstwem drobnych, białych kwiatków i zdobi ogród aż do mrozów. W uprawie spotyka się odmiany o kwiatach niebieskich - 'Bluestar' i różowych - 'Esther'. Aster wrzosolistny lubi miejsca suche i słoneczne. Cechy podobne do niego ma pochodzący z południa Europy aster wąskolistny (Aster sedifolius ) 'Nanus'. Jego liczne gałązki pokryte wąskimi listkami tworzą efektowne poduchy. Kwitnie na jasnofioletowo.

Dość rzadko uprawiany aster gawędka (Aster amellus ) kwitnie od lipca do września. Gatunek ten lubi piaszczyste i suche gleby. Doskonale nadaje się do obsadzania ogrodowych rabat. Rośnie powoli i może pozostawać w jednym miejscu bez przesadzania przez wiele lat. Ma ponad 40 odmian. Do najpopularniejszych należą: fioletowoniebieska 'King George', jasnoniebieska 'Blütendecke', niebieska 'Lac de Géneve' i 'Rudolf Goethe' oraz ciemnofioletowy 'Violet Queen'. Bardzo wartościowy, choć nie do końca mrozoodporny jest aster Frikarta (Aster x frikartii ) 'Mönch', który kwitnie przez całe lato, aż do końca jesieni wydając liczne jasnofioletowe kwiaty.

Niektóre astry wyglądają zupełnie inaczej niż popularne marcinki. Patrząc na pochodzące z Ameryki Północnej astry rozkrzewione (Aster divaricatus ) i astry sercowate (Aster cordifolius ), trudno byłoby pomyśleć, że to jedna grupa roślin. Tworzą one niewysokie kępy o jasnozielonych, podłużnie sercowatych liściach. Kwitną na biało późnym latem, wydając liczne drobne kwiatki zebrane w luźne kwiatostany. Najlepiej sadzić je w dużych, gęstych grupach. Warto wiedzieć, że dobrze znoszą suszę i rosną nawet w półcieniu. Z powodzeniem można je stosować jako gatunki okrywowe, sadzić pod koronami drzew oraz pod krzewami.

Miłośnikom botanicznych ciekawostek spodoba się pochodzący z Dalekiego Wschodu (z Syberii, Korei, Japonii) aster tatarski (Aster tataricus ). Gatunek ten osiąga imponującą wysokość 2-2,5 metra. Zakwita późną jesienią. Jego odmiana 'Jindai' osiąga 1,2 m wysokości. Aster tatarski rozrasta się dzięki podziemnym rozłogom. Lubi stanowiska żyzne i wilgotne.

 

Nie wszystkie astry kwitną pod koniec lata oraz jesienią. W ogrodach można uprawiać również gatunki kwitnące wiosną na przełomie maja i czerwca. Najbardziej znany jest aster alpejski (Aster alpinus ), który rośnie między innymi na wapiennych skałach w Tatrach i Pieninach. Tworzy niskie rozety, z których wyrastają krótkie łodygi zakończone pojedynczymi kwiatami. W zależności od odmiany kwiaty mogą być fioletowe, różowe lub białe.

W tym samym czasie kwitnie pochodzący z Chin aster tongolski (Aster tongolensis ). Roślina ta tworzy zwarte łany. Jej fioletowoniebieskie kwiaty mają charakterystyczny pomarańczowożółty środek. Uprawia się dwie jego odmiany - 'Berggarden' i 'Wartburgstern'. Obydwa gatunki lubią miejsca słoneczne. Najlepiej sadzić je na rabatach pośród niskich bylin oraz w ogrodach skalnych.

Z niskich odmian astrów krzaczastych można robić obwódki rabat i stosować je jako rośliny okrywowe. Dobrze prezentują się one także na wrzosowiskach wśród kępkowych traw, np. kostrzewy sinej i trzęślicy modrej 'Variegata'. Średniowysokie gatunki oraz odmiany o ładnym pokroju, takie jak aster gładki 'Bluebird', wąskolistny 'Nanus' i odmiany astrów wrzosolistnych, mogą rosnąć pojedynczo w otoczeniu niższych roślin kobiercowych lub w rzędach wzdłuż ścieżek, nadając rabatom określony rytm.

Wyższe odmiany mogą tworzyć środkowe piętro lub rosnąć z tyłu rabaty bylinowej. Ponieważ odmiany astrów nowoangielskich i nowobelgijskich mają tendencję do zrzucania dolnych liści, dobrze jest podsadzać je zawilcami japońskimi i późnymi odmianami floksów wiechowatych. Z przodu rabaty astrom towarzyszyć może rozchodnik okazały 'Herbstfreude' lub 'Matrona' o purpurowych liściach, jeżówka purpurowa, pomarańczowy i żółty dzielżan, złocista nawłoć oraz dalie lub gigantyczne sadźce purpurowe. Rabaty z marcinkami warto urozmaicić również trawami ozdobnymi. Doskonale komponują się one z kwitnącymi jesienią odmianami miskanta chińskiego oraz spartyną grzebieniastą 'Aureomarginata' i trzcinnikiem ostrokwiatowym 'Karl Foerster'. Niskie odmiany ciekawie wyglądają obok roślin o srebrnych liściach, np. czyśca, kocimiętki Faassena, bylicy i rogownicy, oraz przebarwiających się krzewów - irgi, berberysów, pęcherznicy 'Diabolo' i perukowca 'Royal Purple' o purpurowych liściach, które stworzą dla astrów nastrojową oprawę.

Wszystkie gatunki marcinków wymagają stanowisk słonecznych i przewiewnych. Bujnie rosnące astry nowoangielskie, nowobelgijskie i krzaczaste lubią gleby przepuszczalne, żyzne oraz wilgotne. Aby wyglądały zdrowo i kwitły obficie, należy je w sezonie nawozić i podlewać. Na suchym i ubogim podłożu szybko tracą dolne liście.

Pozostałe gatunki można sadzić na słabszych glebach. Dotyczy to szczególnie gatunków o węższych liściach, np. astra wąskolistnego, wrzosolistnego i Frikarta. Wolą one podłoże przepuszczalne i bardziej suche.

Wszystkie gatunki, poza astrem Frikarta, są w pełni mrozoodporne. Rosnące w ogrodzie skalnym astry alpejskie i tongolskie należy okrywać na zimę gałązkami drzew iglastych.

Astry rozmnaża się przez podział (w kwietniu i maju). Szczególnie szybko rozrastają się astry krzaczaste i nowobelgijskie. Aby rośliny rosły bujnie i obficie kwitły, wymagają dzielenia co dwa, trzy lata. Rzadziej można dzielić astry nowoangielskie oraz astra gawędkę.

Wysokie odmiany astrów nowoangielskich i nowobelgijskich wymagają podwiązywania. Niższe, silniej rozkrzewione okazy można otrzymać, uszczykując rośliny kilka razy w czerwcu oraz w połowie lipca.

Astry nowobelgijskie i krzaczaste są podatne na mączniaka prawdziwego. By zmniejszyć ryzyko infekcji, należy zapewnić dobrą cyrkulacje powietrza pomiędzy poszczególnymi kępami, sadząc rośliny z zachowaniem odpowiednio dużych odległości (co najmniej na szerokość kępy, żeby można było swobodnie przejść między kępami). Zbyt gęsto rosnące okazy trzeba prześwietlać, usuwając część pędów.