Domy murowane

Co przemyśleć przed decyzją

Jeszcze kilkanaście lat temu, porównując domy murowane z drewnianymi, można było wymienić tyle samo zalet co wad. Większość zarzutów wynikała jednak z naszej ułomnej rzeczywistości budowlanej, a nie z niekorzystnych cech samych technologii. Teraz na polskim rynku materiałów i usług budowlanych sporo się zmieniło na korzyść - przede wszystkim za sprawą stosowania wysokiej jakości produktów i pod wpływem wzrostu wymagań inwestorów. Trudno jednak wskazać, która z tych technologii jest lepsza. Każda z nich ma swoje wymagania, które warto poznać przed dokonaniem wyboru.

Większość powstających w Polsce domów jest murowana. Ich cykl wznoszenia - ze względu na prace mokre (betonowanie, murowanie, tynkowanie), które wymagają przerw dla odparowania wilgoci technologicznej - jest zdecydowanie dłuższy niż domów drewnianych.

Sposób budowy

Tradycyjna technologia murowana polega na układaniu elementów (pustaków, cegieł, bloków, bloczków itp.) i łączeniu ich ze sobą, przeważnie na mokro, różnego rodzaju zaprawami. Prace wykonuje się na placu budowy. Ściany mogą powstawać jako jednowarstwowe, dwuwarstwowe (najpopularniejsze) lub trójwarstwowe. Ważna jest nie tylko ich wytrzymałość, ale też izolacyjność termiczna, która zgodnie z przepisami nie powinna być większa niż 0,23 W/(m2K). W zależności od rodzaju ściany i potrzebnych parametrów dobiera się warstwy i materiały do ich wykonania.

Domy w technologii murowanej powstają najczęściej w ciągu dwóch lata. Pierwszy sezon to doprowadzenie budynku do stanu surowego zamkniętego. W drugim roku następuje wykończenie wnętrz. Szybkość budowy jest ograniczana przez wymagane przerwy technologiczne. Mokre zaprawy wymagają czasu na wyschnięcie i nie należy ich stosować przy ujemnych temperaturach. Nowoczesne rozwiązania technologiczne są w stanie przyspieszyć prace do jednego roku. Jednak wiąże się to z dodatkowymi kosztami.

Projekt

Jednym z niekwestionowanych atutów technologii murowanej jest jej popularność w Polsce. Widać to już na etapie poszukiwania projektu - w katalogach projektów gotowych zdecydowana większość to domy murowane. Pod względem architektonicznym i funkcjonalnym są one tak różnorodne, że znacznie łatwiej znaleźć wśród nich dom spełniający oczekiwania, niż wśród gotowych projektów domów drewnianych.

Pracownie architektoniczne ułatwiają wybór, "segregując" projekty zamieszczone na stronach internetowych lub w katalogach według cech domów lub potrzeb i wymagań ich przyszłych właścicieli.

Wykonawca

Powszechność technologii murowanej sprawia, że bardzo łatwo znaleźć fachowców, zarówno do wykonania poszczególnych etapów, jak i całości robót. Niektóre ekipy specjalizują się w stawianiu ścian z konkretnych materiałów. Dotyczy to szczególnie ścian jednowarstwowych, ponieważ wymagają one bardzo dużej staranności i znajomości konkretnego systemu.

Producenci materiałów ściennych szkolą swoje ekipy, niektórzy oferują nawet przeszkolenie na placu budowy albo "pilotowanie" inwestycji od momentu wyboru i zakupu materiałów ściennych - nie powinniśmy więc mieć problemów ze znalezieniem dobrych fachowców.

Fot.: Bruk-bet/termalica

Zdjęcie powyżej: przy tradycyjnej technologii murowanej, w której wykorzystuje się drobnowymiarowe elementy i wykonuje prace mokre (betonowanie, murowanie, tynkowanie), bardzo ważne jest dobre zaplanowanie budowy.

Zdaniem eksperta

Michał Pierzchalski, architekt, Krajowa Agencja Poszanowania Energii:

Od dopełnienia formalności urzędowych do momentu, w którym wykonuje się ocieplenie ścian murowanych, mija sporo czasu, nawet kilka lat. Tymczasem zwiększają się wymagania techniczne, rosną ceny energii, a oferta wyrobów budowlanych jest coraz szersza i dostępniejsza. Z tego powodu podczas budowy możemy zdecydować się na zmianę projektu, polegającą na zwiększeniu grubości termoizolacji ścian. Z czym to się wiąże?

Przede wszystkim powinien zaakceptować ją projektant. Zwiększając grubość termoizolacji, powodujemy, że zmieniają się parametry budynku: współczynnik przenikania ciepła U ścian, zapotrzebowanie energetyczne domu, a także wymiary budynku i jego kubatura. Te ostatnie należy zaliczyć do zmian istotnych z punktu widzenia prawa budowlanego, czyli wymagające zgłoszenia w urzędzie.

Zanim więc wprowadzimy je w życie, należy sprawdzić, czy zwiększając grubość ścian, nie spowodujemy niedopuszczalnego przepisami zmniejszenia odległości budynku od granicy działki - przekroczenie odległości minimalnych (3 m dla ściany bez okien oraz 4 m z oknami dla działki o szerokości powyżej 16 m), nawet o kilka centymetrów może spowodować spore kłopoty.

Najprostszym rozwiązaniem, które nie powinno rodzić problemów z wielkością budynku oraz minimalnymi odległościami, jest zamiana materiału termoizolacyjnego na wyrób o lepszej izolacyjności cieplnej (niższym współczynniku przewodnictwa cieplnego). Na przykład: jeśli w projekcie mamy zaprojektowaną ścianę murowaną z bloczków silikatowych o grubości 24 cm z warstwą izolacji termicznej o współczynniku przewodnictwa cieplnego = 0,040 W/(mK) i grubości 15 cm, to współczynnik U ściany wynosi 0,23 W/(m2K) - spełniając obowiązujące wymagania. Jeśli użyjemy materiału o tej samej grubości, ale z współczynnikiem przewodnictwa cieplnego = 0,031 W/(mK), to otrzymamy U = 0,19 - spełniając wymagania, które mają być wprowadzone w 2021 roku.

Sposób prowadzenia prac

Zdjęcie powyżej:dom murowany jest najczęściej posadowiony na ławach żelbetowych i wymurowanych na nich ścianach fundamentowych.

Pierwsze prace - niezależnie od tego, w jakiej technologii budujemy - polegają na wytyczeniu na działce miejsca, w którym stanie dom (to zadanie dla uprawnionego geodety) oraz na zdjęcie spod obrysu domu warstwy gleby urodzajnej (humusu). Jest ona droga, a będzie nam potrzebna po zakończeniu budowy do urządzania ogrodu. Poza tym, pozostawienie pod domem warstwy próchniczej byłoby niekorzystne dla budynku. Ziemia z dużą zawartością cząstek organicznych osiada łatwiej niż piasek, co grozi pękaniem ścian działowych i podłóg. Pod podłogą na gruncie mogłyby też rozwijać się grzyby.

Budowę domu murowanego, zwłaszcza sposobem gospodarczym, bardzo ułatwi stworzenie harmonogramu prac, uwzględniającego czas trwania poszczególnych robót, koniecznych przerw technologicznych oraz innych istotnych spraw, które mają duży wpływ na proces budowy.

Fundamenty

Najczęściej domy jednorodzinne posadawia się na ławach fundamentowych i wymurowanych na nich ścianach. Pomiędzy ścianami fundamentowymi wykonuje się podłogę na gruncie. Ten tradycyjny sposób posadowienia powszechnie uważany jest za najbardziej ekonomiczny. Ponieważ jednak takie fundamenty są narażone na działanie wilgoci i wody gruntowej muszą być wykonane z materiałów o dużej wytrzymałości, mrozoodporności i niskiej nasiąkliwości. Wymagają także zabezpieczenia przed wilgocią i ucieczką ciepła. Im trudniejsze warunki gruntowe, tym wyższe koszty.

Alternatywnym rozwiązaniem jest coraz popularniejsza płyta fundamentowa. Jej wykonanie nie jest już ani tak drogie, ani skomplikowane, jak było jeszcze kilka lat temu. Obecnie na płycie posadawia się większość energooszczędnych domów murowanych. Umożliwia ona bowiem otulenie konstrukcji izolacją cieplną ze wszystkich stron, a dzięki temu zabezpieczenie domu przed ucieczką ciepła do gruntu.

Materiały na ściany

Zdjęcie powyżej:ściany z pustaków z ceramiki poryzowanej stawia się szybko i precyzyjnie. Ich wykonanie ułatwiają elementy w różnych formatach i odpowiednio dobrane zaprawy do murowania. Poniżej: precyzyjnie wymurowane jednowarstwowe ściany z ceramiki poryzowanej łatwo wykończyć. Po sprawdzeniu wszystkich płaszczyzn wystarczy je otynkować.

Fot.: Wienerberger

Pod względem dostępności materiałów popularność technologii murowanej jest atutem - w Polsce działa mnóstwo hurtowni i składów budowlanych, oferujących bogaty wybór rozmaitych materiałów konstrukcyjnych, izolacyjnych i wykończeniowych do domów murowanych. Często w jednym punkcie można wybrać cały zestaw, zamówić i jeszcze skorzystać przy tym z rabatu nawet do kilkudziesięciu procent.

BEZ OCIEPLENIA. Tak buduje się ściany jednowarstwowe. Jedną z ich najważniejszych zalet jest krótki czas budowy. Wynika to z faktu, że po wymurowaniu ścianę wystarczy otynkować. Szacuje się, że czas budowy ścian jednowarstwowych (z tynkiem zewnętrznym) jest nawet 3 razy krótszy niż ścian z ociepleniem. Rozwiązanie to ogranicza także ryzyko mniejszej dokładności murowania i popełnienia błędów wykonawczych. Wymaga jednak od ekipy bardzo dużej staranności i rygorystycznego przestrzegania opracowanych dla nich rozwiązań. Nie ma tu bowiem - jak w ścianach z ociepleniem - dodatkowej warstwy, która zakryłaby ewentualne niedoróbki. Ścianę jednowarstwową trzeba od razu zbudować dobrze, bo nie ma możliwości późniejszego poprawienia błędów lub ich zamaskowania.

Do budowy ścian jednowarstwowych najczęściej używa się lekkich odmian betonu komórkowego oraz ceramiki poryzowanej. Aby wykonane z nich mury miały współczynnik przenikania ciepła U deklarowany przez producenta, należy budować je systemowo, to znaczy wszystkie newralgiczne miejsca wykonywać ze specjalnie przeznaczonych do tego elementów. Najważniejsze składniki systemów to (oprócz bloczków lub pustaków podstawowych) specjalne zaprawy do murowania oraz nadproża i elementy wykonania wieńca. Przypadkowe dobieranie, na przykład zaprawy czy nadproży, może doprowadzić do tego, że ściana - choć zbudowana z ciepłych bloczków lub pustaków - wcale ciepła nie będzie.

Pustaki ceramiczne z gładkimi, szlifowanymi powierzchniami można murować na zaprawy cienkowarstwowe (1-3 mm) lub w pianie. Bloczki z betonu komórkowego łączy się na zaprawy cienkowarstwowe, zwane też klejowymi. Aby spoina miała odpowiednią grubość, zaprawę nakłada się specjalnymi kielniami o ząbkowanej krawędzi.

Z OCIEPLENIEM. Najpierw muruje się warstwę nośną, a później ociepla ją styropianem lub wełną mineralną i wykańcza. Ważne jest to, by nie oszczędzać na izolacji termicznej. Aby spełnić obowiązujące wymagania, jej warstwa powinna wynosić co najmniej 16 cm.

Warto jednak zastosować więcej - nawet ponad 20 cm. Wydatek związany z pogrubieniem ocieplenia jest bardzo mały w stosunku do kosztów całego przedsięwzięcia; cena robocizny i wykończenia pozostaje bowiem taka sama. Jedyne, o czym trzeba pamiętać przy grubszej warstwie ocieplenia, to o wsunięciu w nią okien i montażu na specjalnych uchwytach.

Obecnie wśród ścian ocieplanych najpopularniejsze są dwuwarstwowe - mur i ocieplenie. Technologię ich budowy zna każda ekipa, a materiały są ogólnie dostępne i w przystępnej cenie. Ściany trójwarstwowe - dwie warstwy muru (wewnętrzna i zewnętrzna), między którymi znajduje się izolacja termiczna - to najdroższe i najbardziej pracochłonne rozwiązanie. Dlatego stosowane jest rzadko.

Fot.: Domy hybrydowe

Zdjęcie powyżej:warstwę nośną w ścianach z ociepleniem wykonuje się z materiałów wytrzymałych - elementów murowych i żelbetowych. Zdjęcie poniżej: do izolacji termicznej ścian  stosuje się systemy ociepleń z użyciem płyt ze styropianu o dobranej do muru izolacyjności termicznej. Na samym dole: do ocieplania ścian równie dobrze można wybrać system ETICS z płytami wełny mineralnej. Poszczególne elementy takiego systemu są tak dobrane, by paroprzepuszczalność każdej kolejnej warstwy była coraz większa.

Fot.: Termo organika

Fot.: Rockwool

Najpopularniejszą technologią wznoszenia ścian jest dwuwarstwowa. Aby jak najlepiej wykorzystać zalety systemu ocieplenia, trzeba dobrać optymalny dla naszego domu.

Stropy

Zdjęcie powyżej:widok na ułożony strop.

W domach murowanych stropy są najczęściej gęstożebrowe lub monolityczne (żelbetowe). Pierwsze z nich zwykle są wybierane ze względu na łatwość i szybkość montażu oraz niewygórowany koszt. Dobrze sprawdzają się w domach o regularnym rzucie. Do ich wykonania potrzebne są pustaki stropowe, zbrojenie żeber i wieńców oraz mieszanka betonowa, która po ułożeniu tworzy monolityczną płytę nadbetonu. W stropach gęstożebrowych częściowo prefabrykowanych potrzebne będą jeszcze elementy nośne - belki prefabrykowane.

O wyborze stropów monolitycznych przesądza zwykle solidność, duża rozpiętość i skomplikowany kształt rzutu. Pozornie wykonanie tego rodzaju stropów wydaje się łatwe i niezbyt kosztowne. W rzeczywistości jednak przygotowanie dobrego stropu jest zadaniem niełatwym i pracochłonnym, wymagającym dużej wprawy w przygotowaniu szalunków i ułożeniu zbrojenia dokładnie według projektu.

Koszty

Zdjęcie powyżej: murowany dom pasywny - koszt materiałów i robocizny: Płyta fundamentowa, podbudowa, instalacje podposadzkowe - 40 000 zł; Ściany nośne zewnętrzne i wewnętrzne - 33 000 zł; Strop monolityczny - 28 000 zł; Dach (sztywne poszycie + blacha płaska) - 38 500 zł; Okna i drzwi zewnętrzne (montaż MOWO) - 37 000 zł; Ścianki działowe - 9000 zł; Izolacja dachu - 22 000 zł; Izolacja wewnętrzna ścian nośnych - 0 zł; Tynki i okładziny - 25 000 zł; Sufity podwieszane - 18 000 zł; Instalacja elektryczna - 10 000 zł; Instalacja wodno-kanalizacyjna - 6600 zł; Instalacja PC - 33 000 zł; Instalacja wentylacji z odzyskiem ciepła - 22 000 zł; Posadzki - 10 000 zł; Elewacje - 20 000 zł; Razem - 352 100 zł  (Wycena domu piętrowego o powierzchni 110 m2 przygotowana przez Green Collective).

Jednym z argumentów decydujących o wyborze konkretnej technologii są koszty. Choć często wydaje się, że budowa domów z drewna może być tańsza niż wznoszenie metodą tradycyjną, to nie zawsze tak jest. Domy wykonane w technologii szkieletowej mogą być nieco tańsze, ale domy z bali już niekoniecznie. Są etapy prac, które przynoszą spore oszczędności. Warto wziąć pod uwagę również koszty ogrzewania domu. Często z góry zakłada się, że budynki murowane będą tańsze w eksploatacji. Jednak coraz więcej buduje się domów z drewna w standardzie energooszczędnym, a nawet pasywnym.

Koszty budowy

Ze względu na ciężar domu, fundamenty są droższe. O ile - to zależy od warunków gruntowych na działce. Jeśli są niekorzystne, trzeba będzie więcej wydać na izolacje lub inny niż tradycyjny sposób posadowienia.

Do ceny materiału na ściany nośne dochodzą również elementy żelbetowe czyli słupy, nadproża i podciągi, które generują dodatkowe wydatki, których często się nie uwzględnia . Niemniej jednak ściany i tak są tańsze niż w domu drewnianym.

Do ceny okien należy doliczyć koszt systemu ciepłego montażu w warstwie ocieplenia. Tych systemów z roku na rok przybywa. Istotne w wyborze systemu są jego trwałość i szczelność.

Jest jeszcze jeden ważny aspekt kosztów - czas budowy. Nie możemy z domu korzystać, więc pomimo tego, że mamy dom (i już spłacamy kredyt), to jeszcze musimy płacić za utrzymanie i  wynajęcie innego mieszkania.

Koszty ogrzewania

Chociaż ściany domów murowanych i szkieletowych mogą mieć podobne współczynniki przenikania ciepła, pod względem termicznym domy te zachowują się zupełnie inaczej.

Dom murowany ma znacznie większą akumulacyjność cieplną. Dzięki temu zmiany temperatury na zewnątrz nie są tak mocno odczuwalne. Pomieszczenia takiego budynku nagrzewają się wolniej, ale wolniej też wytracają ciepło. Latem te masywne ściany chronią wnętrze domu przed zbytnim nagrzewaniem się za dnia.

Koszt budowy domu murowanego w standardzie pasywnym NF15 wynosi średnio 3200 zł/m2. Do tego trzeba jednak dodać utrzymania lokum na czas budowy.

Doświadczenia właścicieli

Zdjęcie powyżej:murowany dom Piotra M. z okolic Bydgoszczy. Zdjęcie poniżej: murowany dom Andrzeja T. z Bydgoszczy.

Piotr M., okolice Bydgoszczy:

- Dom murowany wydawał mi się bardziej trwały - odporny na upływ czasu i warunki atmosferyczne. Nie ukrywam, że brałem również pod uwagę zagrożenie pożarowe. Drewno to jednak drewno, i jeśli nawet jest zabezpieczone rozmaitymi preparatami, to i tak zapali się szybciej niż inne materiały budowlane. Cegły, pustaki ceramiczne, bloki betonowe lub wapienno-piaskowe (silikatowe) są po prostu niepalne, a to jest, moim zdaniem, ogromna zaleta. W dzieciństwie miałem okazję obserwować "na żywo", jak pali się drewniany dom. Takie nieszczęście wydarzyło się we wsi, w której spędzałem wakacje. Straszny widok. Budynek płonął dosłownie jak pochodnia. Dom wzniesiony z materiałów ceramicznych lub betonu komórkowego ma jeszcze inną ważną zaletę - kumuluje ciepło, a przez to wychładza się wolniej niż drewniany.

Z mojego punktu widzenia budynek drewniany ma tylko jedną przewagę nad murowanym. Polega ona na łatwości rozbudowy. Niestety wszelkie dobudówki do domu murowanego, to już poważny problem nie tylko wykonawczy, ale wręcz konstrukcyjny. Nie zmienia to jednak faktu, że w domu murowanym czuję się po prostu bezpieczniej.

Andrzej T., Bydgoszcz:

- Mój dom ma ściany zbudowane z pustaków ceramicznych i ocieplone styropianem o grubości 15 cm. Sprawia to, że na ogrzewanie- nawet podczas srogiej zimy - nie będziemy musieli wydawać zbyt dużo. Być może w domach drewnianych jest podobnie... Nie wiem, nie analizowałem tego. Od początku wiedziałem bowiem, że zbuduję dom z ceramiki. Przeważyły za tym dwa argumenty. Po pierwsze, taki dom wydaje mi się bardziej odporny na niekorzystne warunki atmosferyczne. W naszym kraju coraz częściej zdarzają się huraganowe wiatry i trąby powietrzne. Co takie zjawisko pogodowe może zrobić z domem drewnianym? Wystarczy popatrzeć na relacje z USA, gdzie lekkie budownictwo dominuje. Po przejściu trąby powietrznej po domach zostają jedynie płyty fundamentowe. Solidna, ciężka konstrukcja spojona zaprawą, znacznie skuteczniej oprze się niszczącej sile żywiołu. Może trzeba będzie wówczas naprawić dach, albo nawet położyć go od nowa, ale konstrukcja domu pozostanie nienaruszona.

Drugi powód wyboru domu murowanego związany był z dużą powierzchnią planowanego budynku. Wydaje mi się, że drewno nadaje się najlepiej na domy o zwartej bryle. Tymczasem mnie marzył się dom rozbudowany, ze skrzydłami oraz wysokim, dwukondygnacyjnym salonem i antresolą. Nie wiem, czy drewno sprawdziłoby się przy tak skomplikowanej konstrukcji. Mam wątpliwości. A jeśli nawet... Myślę, że koszt byłby "zabójczy" dla inwestorskiego portfela.

Fot. archiwum prywatne