Czym uczcić kobietę?

Czy jest to międzynarodowe święto?

Jak policzyła Wikipedia Dzień Kobiet obchodzi 30 krajów. To zaledwie 15 proc. istniejących na świecie państw o uznanym statusie. Czy wobec tego mamy prawo nazywać to święto "międzynarodowym"? I czy w ogóle je obchodzić, skoro kontestują je feministki, a prawica nie może przełknąć jego rodowodu?

Organizacja Narodów Zjednoczonych proponuje, by państwa członkowskie obchodziły Dzień Praw Kobiet i Pokoju na Świecie - w dowolnie wybranym przez nie dniu. Jeśli zatem jest Ci, Czytelniku, bliskie pojęcie "praw kobiet" oraz ustanie wojen zewnętrznych i wewnętrznych, kup 8 marca choć jeden bukiet: dla partnerki, córki, matki, siostry czy przyjaciółki. Ale jeśli obdarowujesz ukochaną, rozważnie wybieraj kwiaty, pamiętając, że ich gatunek, barwa i wygląd "mówią". O tym, jaki niosą przekaz, przeczytać można w niezwykle popularnych w końcu XIX w. słownikach "języka kwiatów". Autor jednego z polskich słowników, Józef Chociszewski przypominał: "Dobrze zatem wiedzieć znaczenie kwiatów, gałązek i liści, aby czasem przy posełce bukietu, wieńca lub pojedynczego kwiatu nie użyć złego wyboru. W każdym razie rozmowa kwiatami jest niewinną, przyjemną i wesołą rozrywką, a czasem może nawet sprowadzić zbliżenie się serc dwojga" (Róże i niezapominajki. Książeczka dla serc kochających, a szczególnie dla narzeczonych, zebrał J. Chociszewski, Poznań 1883, s. 11).

Róża, atrybut Afrodyty

W języku kwiatów róża mówi o miłości najżarliwiej. Najlepiej wybrać kwiat w pełni rozwinięty, w odcieniu czerwieni (od jasnych, pąsowych, po ciemne, karminowe), jako że oznacza on miłość namiętną, gwałtowną, pełną pasji. Róża w pączku oznacza miłość niewinną, pierwszy poryw uczucia. Jasne odcienie różu informują o czułości, zauroczeniu, uznaniu dla wdzięku partnerki, a biel oznacza: "Mam szlachetne zamiary". Unikajmy natomiast żółcieni, bo żółto-zielony bukiet mówi: "Jesteś zła i podstępna".

W kwiaciarniach znajdziemy przede wszystkim tzw. róże wielkokwiatowe ? rosnące na sztywnych, mało rozgałęzionych pędach. Są doskonałe do bukietów, mają wszelako jedną wadę: rzadko kiedy pachną. A pachnąca róża to dodatkowy komunikat: "Budzisz powszechny podziw i zachwyt". Może zatem do bukietu na Dzień Kobiet dodać fiolkę olejku różanego? Najsłynniejsze w naszej części Europy pochodzą z Bułgarii. Jednogramowa buteleczka to koszt ok. 100 zł.

"Nie ma róży bez kolców" - głosi dobrze znane przysłowie. Komponując różany bukiet, trzeba na nie uważać. Jeśli z gałązki oskubiemy liście, a pozostawimy kolce, będzie to znaczyło: "Nie chcę cię". Bardzo kolczaste róże wybierzmy, jeśli mamy za co przepraszać, bo kolce generalnie oznaczają wyrzuty sumienia.

Róża jako wyraz miłości jest rzeczywiście doskonała. Łączy miękkość aksamitnych płatków, sztywność ząbkowanych liści i ostrość kolców - jak w prawdziwej miłości, w której jest miejsce i na czułość, i na awanturę od czasu do czasu, i na ostre stawianie granic, i na miękką ustępliwość?

Krokusy ku przestrodze

W marcu znajdziemy już w kwiaciarniach wiosenne kwiaty cebulowe, a jeśli ostatnio w związku było sporo napięć, na bukiet dla ukochanej wybierzmy krokusy. Ich przekaz w dzisiejszym języku brzmiałby: "Nie przeginaj!". W języku dziewiętnastowiecznym krokusy komunikowały: "Bądź uczciwa i nie nadużywaj mojej życzliwości". A to - jak pisze Anaïs de Neuville, autorka francuskiego słownika mowy kwiatów (Le Véritable langage des fleurs, Paryż 1872) - ze względu na mitologiczną historię Krokusa. Był on pięknym młodzieńcem i utalentowanym medykiem. Pewnego razu przywrócił zdrowie bogatej wdowie, która miała córkę olśniewającej urody. Młodzi zakochali się w sobie do szaleństwa, ale matka zamiast zezwolić na ślub - choćby z wdzięczności za uratowanie zdrowia - postanowiła ich rozdzielić. Rękę córki obiecała już bowiem wcześniej swemu kuzynowi. Tu do akcji włączyła się Wenus, która ofiarowała Krokusowi białą gołębicę, aby umożliwić kochankom wymianę listów. Kiedy matka zauważyła, że ptak je przenosi, wynajęła łucznika, który celnym strzałem przeszył pierś skrzydlatego posłańca. Niestety, także pierś córki, która oczekiwała go ukryta za zasłoną z pnączy. Tego samego dnia zginął i Krokus, zamordowany przez nożownika, którego opłacił zazdrosny kuzyn. Wenus zamieniła kochanków w kwiaty: jego w krokusa, ją w wilec.

Żółtych krokusów unikajmy (chyba że chcemy zaostrzyć konflikt), wybierzmy fioletowe lub białe. Te pierwsze będą niosły informację o tym, że ofiarodawca jest elegancki, grzeczny i ma kindersztubę, te drugie ? że jego intencje są czyste, a aspiracje wysokie.

Pierwiosnki od nieśmiałych wielbicieli

Ludowa nazwa pierwiosnka - kluczyki - doskonale pasowała do "kwiatowych dialogów". Ofiarowanie pierwiosnków było pytaniem: "Czy mogę pozyskać klucz do serca pani?". I dzisiaj pierwiosnek będzie idealnym podarkiem, jeśli nie jesteśmy pewni, czy uzyskamy wzajemność.

Radosne kolorowe pierwiosnki, które wypełniają na przedwiośniu półki w kwiaciarniach i supermarketach, to reprezentanci gatunku Primula acaulis (pierwiosnek bezłodygowy). Rzeczywiście - ich kwiaty zdają się wyrastać wprost z rozety ciemnozielonych liści o interesującej fakturze. Kolorów tu co niemiara: białe, żółte, różowe, czerwone, fioletowe, często kwiaty są dwubarwne - z kontrastowym jaśniejszym oczkiem. Trzeba się tylko liczyć z tym, że doniczkowe pierwiosnki są "jednorazowe" - w warunkach domowych raczej nie powtórzą kwitnienia.

Dziewicze tulipany

Trudno nam uznać tulipan za symbol dziewictwa, skoro w polszczyźnie jest to słowo rodzaju męskiego. Co innego po łacinie i we francuzczyźnie. Wspomniana już madame Anaïs de Neuville przytacza historię pięknej choć płochej dziewczyny o imieniu Tulipan. Zakochał się w niej Wertumnus - bóg jesiennych zbiorów. Długo znosił to, że odrzuca jego zaloty, ale wreszcie rzucił się w jej ślady, by posiąść ją w jakimś leśnym zakątku. Zmęczona ucieczką Tulipan westchnęła w ostatniej chwili do dziewiczej Diany i została zamieniona w pełen wdzięku kwiat.

Ofiarowanie ukochanej bukietu tulipanów oznaczać może zarówno deklarację czystej, ponadzmysłowej miłości, jak i przyganę: "Jesteś piękną, ale przytem niedostępną i nieczułą na cudze cierpienia". A ponieważ tulipany występują we wszystkich niemal kolorach, wyjąwszy odcienie niebieskiego, korzystajmy z ich palety do woli, unikając jednak żółcieni i barwy czarnej, która jest w języku kwiatów sygnałem smutku i śmierci uczucia.

Hiacynt i ból utraty

W Małej encyklopedii kultury antycznej PWN nie znajdziemy panny Tulipan ani młodego medyka Krokusa, ale Hiacynt ma swoje hasło. Był młodzieńcem olśniewającej urody, w którym zakochali się równocześnie Apollo i Zefir. Hiacynt odwzajemnił uczucia Apollina, za co Zefir się na nim zemścił. Kiedy Apollo podczas zabawy rzucał dyskiem, Zefir dmuchnął i zmienił jego lot. Pocisk ugodził Hiacynta, rana okazała się śmiertelna. W miejscach, gdzie krew młodzieńca zrosiła ziemię, wyrosły wonne hiacynty, a ciało ukochanego Apollo zabrał na Olimp.

Język kwiatów powstał w czasach, gdy homoseksualne związki były penalizowane, więc trudno by hiacynt funkcjonował wówczas jako symbol homoerotycznego zainteresowania. Ale nic nie stoi na przeszkodzie, byśmy takie znaczenie nadali mu dzisiaj. Pod koniec XIX wieku ofiarowanie bukietu hiacyntów było równoznaczne z zapewnieniem o wzajemności uczuć, choć mogło też oznaczać słodki ból serca adoratora wiernego, choć odtrącanego.

Czas narcyzów

Kolejny kwiat wczesnej wiosny nie budzi dobrych skojarzeń. Za sprawą Freuda Narcyz wszedł do psychoanalitycznej narracji, a dzisiaj - kiedy zdajemy się zapominać, że jesteśmy członkami jakiejkolwiek wspólnoty, i zajmujemy się promowaniem siebie, dopieszczaniem siebie, dbaniem o siebie, eksponowaniem siebie itd. - narcystycznych zaburzeń osobowości przybywa. "Stosunki społeczne panujące dziś w krajach rozwiniętych stwarzają podatną glebę do powstawania zaburzeń narcystycznych" ? konkluduje Stig Fhanér w swoim Słowniku psychoanalizy (GWP, Gdańsk 1996).

Jeśli nie chcesz w Dzień Kobiet prawić partnerce złośliwości, nie kupuj jej narcyzów. W kwiatowych słownikach oznaczają bowiem: "Jesteś zarozumiała" albo wręcz: "Jesteś zakochaną w sobie egoistką".

Gerbera na smutki

Z wielu względów gerbery uznać można za idealne kwiaty cięte: są trwałe, bardzo dekoracyjne, ich proste formy pasują do nowoczesnych, minimalistycznych wnętrz, a kolorów mają tyle, że łatwo z nich ułożyć każdą kompozycję. Jeśli tylko nie przeszkadza ci nieco sztuczny wygląd tych kwiatów, skomponuj z nich bukiet dla ukochanej.

W słownikach "kwiatowej mowy" gerbery nie miały szans się pojawić, bo na większą skalę zaczęto je w Europie uprawiać dopiero pod koniec lat 90. XIX wieku, kiedy kwiatowe rozmowy wychodziły już z mody. Najbliższy im wyglądem jest obecny w słownikach (ale nieobecny wiosną w kwiaciarniach) nagietek. Wydawałoby się, że - ze względu na intensywnie pomarańczowe płatki - powinien mówić o sile uczucia, tymczasem jest symbolem wycofania się i melancholii. Jeśli zatem w waszym związku przeszły już burze i uniesienia, a nastały dni spokojnego bycia razem, kiedy czasem pojawiają się nieokreślone tęsknoty, bukiet z gerber - zastępników nagietków - będzie jak najbardziej na miejscu.

Lilia, dziś niekoniecznie biała

W latach 30. XIX wieku opracowano technikę chromolitografii, która pozwoliła drukować kolorowe obrazki w dużych nakładach. Dzięki niej do mieszczańskich salonów i pod włościańskie strzechy zaczęły trafiać oleodruki ? wykonane tą techniką reprodukcje obrazów. Kopiowano wielkich mistrzów, którzy malowali "ładnie" (np. Rafaela), ale też zamawiano u współczesnych sprawnych warsztatowo malarzy (których nazwisk historia sztuki nie przechowała) wizerunki do kopiowania. Oleodruki były ładniutkie, tak ładniutkie, że szybko stały się synonimem kiczu (to jedno ze znaczeń słowa "oleodruk" podawanych przez Słownik języka polskiego PWN). Pojawiały się na nich urocze pieski i kotki, pyzate dzieciaczki, scenki rodzajowe pełne wdzięku i niewinności, które - oglądane dziś - odsłaniają często pokłady mrocznej perwersji. Ale przede wszystkim tworzono oleodruki religijne. Święta Rodzina, Maryja i niektórzy święci (Józef, Antoni Padewski, Cecylia czy Maria Goretti) przedstawiani bywali z białymi liliami, które są kościelnym symbolem czystości i niewinności.

Ofiarowanie ukochanej białych lilii to w języku kwiatów wyznanie: "Miłuję cię nad życie, boś czysta i niewinna". Dziś nie musimy może wybierać białych lilii, bo niewinność i dziewiczość przestaliśmy (na szczęście) absolutyzować jako dobra najwyższe. Do wyboru mamy kwiaty w całej gamie ciepłych barw: od pastelowych żółcieni po intensywne fiolety.

Goździki - z nostalgii za PRL-em

Trzy kiwające się na długich łodyżkach czerwone goździki przewiązane chudą wstążeczką, czasem z dodatkiem gałązki asparagusa były typowym PRL-owskim bukietem. Uświetniały akademie ku czci, przecięcia wstęg, imieniny dyrektorów i kadrowych, no i oczywiście wszystkie kobiety w dniu ich święta. Okazałe pachnące goździki w kolorze świeżej krwi odeszły w zapomnienie wraz z epoką budowy i rozbudowy oraz sukcesów na miarę RWPG, a szkoda, bo w języku kwiatów "gwoździk czerwony" oznacza płomienne wyznanie: "Nie wiem, czyby ktoś cię mógł kochać goręcej, jak ja cię kocham". Dziś w kwiaciarniach dostępne są przede wszystkim goździki miniaturowe, o bogatej palecie barw, choć intensywnie czerwone spotykamy rzadko. Wybierając taki bukiet dla ukochanej deklarujemy na szczęście nie tylko tęsknotę za realnym socjalizmem.

A może coś do schrupania?

W kwiatowych słownikach znajdziemy też wiele roślin użytkowych: ziół, owoców, warzyw. Niektóre mogą być deklaracją nie mniej subtelną niż bukiet. Uczczenie adorowanej kobiety gruszką oznacza uznanie dla jej urody, która "jaśnieje w całej pełni?, podarowanie jej cytryny jest pytaniem "Czemu jesteś dziś smutna", nawet cebula niesie romantyczny przekaz: "Gdy cię nie widzę, moje serce płacze". Niektóre jednak - wydawałoby się praktyczne - podarki mogą być ryzykowne. Herbata to "okropne nudy", nie inaczej rumianek, zaś tytoń oznacza niewiarę w deklarowane uczucie, które "jak dym zaraz uleci". Bezpieczniej będzie zatem w dniu kobiet poprzestać na kwiatach.

Źródła:

Le Véritable langage des fleurs, par Mme Anaïs de Neuville, précédé de légendes mythologiques, Bernardin-Béchet Libraire-Éditeur, Paryż 1872 (w zasobach: http://gallica.bnf.fr).

Kwiaty i pieśni. Zebrała Maria Konopnicka. Wydanie M.Arcta w Warszawie, Warszawa 1889.

Kwiaty i poezyje. Wykonał własnym nakładem Maksymilian Fajans w Warszawie. Wydanie drugie pomnożone utworami Maryi Konopnickiej i Adama Pługa. sin data.

Kwiaty, ozdoba naszych kościołów, ułożył ks. Władysław Fudalewski, proboszcz z Wojciechowic. Pod względem ogrodniczym uzupełnił Edmund Jankowski. Warszawa 1885, w drukarni Franciszka Czerwińskiego.

Róże i niezapominajki. Książeczka dla serc kochających, a szczególnie dla narzeczonych(...), zebrał J. Chociszewski. Poznań 1883. Drukiem i w komisie Jarosława Leitgebra.