Gdy nie ma kanalizacji – szambo czy oczyszczalnia?

W każdym domu powstają ścieki – przygotowujemy posiłki, zmywamy naczynia (lub robi to za nas zmywarka), kąpiemy się, pierzemy, sprzątamy. Potem systemem wewnętrznej kanalizacji ścieki usuwamy…, tylko gdzie? To zależy od tego, czy nasz dom połączony jest do sieci kanalizacyjnej czy nie. I choć z każdym rokiem przybywa gmin w naszym kraju, które mogą pochwalić się coraz dłuższą siecią kanalizacyjną, to wciąż wielu właścicieli domów musi rozwiązać problem, czy zdecydować się na szambo czy na oczyszczalnię.
To pierwsza opcja jest znacznie bardziej popularna, co wynika zapewne z niższych kosztów początkowych i prostoty montażu. Świadczą o tym także dane GUS-u. Zgodnie z nimi, liczba przydomowych systemów do odprowadzania ścieków na koniec 2022 r. w Polsce wyniosła 2 460,1 tys. szt., z czego 86% przypadło na zbiorniki bezodpływowe, a 14% przydomowe oczyszczalnie ścieków.
W naszym artykule prezentujemy rozwiązania I urządzenia kilku przykładowych firm obecnych na naszym rynku, które mają w swojej ofercie bezodpływowe zbiorniki i/lub przydomowe oczyszczalnie.

Znowelizowane przepisy prawa wodnego

Właściciele nieruchomości, którzy nie są podłączenia do kanalizacji powinni pamiętać o tym, że od sierpnia 2022 roku, obowiązują znowelizowane przepisy prawa wodnego, które upoważniają gminy do kontroli szamb i przydomowych oczyszczalni ścieków.
Takie kontrole już trwają i pracownicy gminy mogą sprawdzać czy ścieki są wywożone legalnie i regularnie z danej posesji. Dla właścicieli posesji oznacza to konieczność korzystania z firm, które mają odpowiednią koncesję od władz gmin oraz znajdują się na gminnej liście przedsiębiorstw do tego uprawnionych. Tego typu wykaz dostępny jest w każdym urzędzie lub na jego stronach internetowych.

Właściciel musi także przedłożyć niezbędne dokumenty, tj. umowę na wywóz nieczystości i dowody zapłaty za tego typu usługi. Za bark umowy oraz rachunków grozi mandat w wysokości 500 zł. Jeśli zaś sprawa trafi do sądu, może on nałożyć grzywnę do 5 tys. zł. Analogiczna kara grozi za utrudnianie kontroli, czyli np. uniemożliwienie urzędnikowi wejścia na posesję.

Warto także wiedzieć o tym, że takie inspekcje, będą przeprowadzane regularnie - co dwa lata.

Bezodpływowy zbiornik na ścieki 

Jego zakup i montaż na etapie inwestycji jest znacznie tańszy niż nakłady na przydomową oczyszczalnię. Jednak eksploatacja szamba będzie znacznie droższa.

Pojemność szamba

Optymalnie dobrane szambo nie powinno wymagać opróżniania częściej niż co 2-3 tygodnie. Jego wielkość zależy od ilości ścieków, jaka będzie do niego odprowadzana. Przyjmuje się, że rodzina 4-osobowa wytwarza około 500-600 ścieków w ciągu doby (0,5-0,6 m3/d). Mnożąc ilość powstających przez czas ich przetrzymywania otrzymamy wymaganą pojemność użytkową zbiornika, a nie całkowitą. A to zwykle tę drugą wielkość podają producenci w swoich ofertach. Jest ona większa niż pojemność użytkowa, ale nie oznacza, że tyle nieczystości można odprowadzić do zbiornika. Pojemność użytkową liczy się od krawędzi rury odprowadzającej ścieki z domu. Przekroczenie tej pojemności szamba grozi cofaniem się ścieków i wybijaniem ich w kanalizacji domowej.

Najczęściej fachowcy zalecają, aby dla 4-osobowej rodziny zastosować zbiornik bezodpływowy o pojemności 9000-12 000 l.

Rodzaje zbiorników

Na rynku są dostępne gotowe zbiorniki żelbetowe lub z tworzyw sztucznych. Pierwsza są wykonane z odpowiedniej klasy betonu z dodatkiem uszczelniaczy. Są bardzo ciężkie - szambo o pojemności 12 000 l może ważyć z pokrywą ponad 9 ton. Z jednej strony to wada, bo do montażu konieczny jest dźwig, co zwiększa koszty. Ale to też zaleta, gdyż tak duża masa nie pozwoli na wypchnięcie szamba po jego opróżnieniu. Z kolei zbiorniki z tworzyw sztucznych wytarzane są z laminatu poliestrowo-szklanego lub polietylenu. Są bardzo wytrzymałe i charakteryzują się dużą odpornością na warunki zewnętrzne. Ich montaż i transport nie nastręcza trudności, gdyż zbiornik jest znacznie lżejszy. Przykładowo zbiornik 5000 l waży niewiele ponad 200 kg. Trzeba go jednak zakotwiczyć w gruncie i nie opróżniać do końca.

Lokalizacja szamba

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury szczegółowo określa lokalizację szamba na działce. Określone w dokumencie odległości są różne w przypadku szamb do i powyżej 10 m3.

Minimalna odległość pokryw zbiorników bezodpływowych na nieczystości ciekłe powinna wynosić:

● 5 m od okien i drzwi zewnętrznych do pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi (dla zbiorników powyżej 10 m3 – 30 m);

● 2 m od granicy działki sąsiedniej (dla zbiorników powyżej 10 m3 – 7,5 m);

● 2 m od drogi/ulicy lub ciągu pieszego (dla zbiorników powyżej 10 m3 – 10 m).

Kryte zbiorniki bezodpływowe na nieczystości ciekłe mogą być jednak sytuowane w odległości mniejszej niż 2 m od granicy (nawet przy granicy działek), jeżeli sąsiadują z podobnymi urządzeniami na działce sąsiedniej;

● 15 metrów od osi studni dostarczającej wodę przeznaczoną do spożycia.

Producent lub sprzedawca wraz ze zbiornikiem bezodpływowym powinien dostarczyć inwestorowi odpowiedni certyfikat dotyczący szczelności i jakości wyrobu.

Zbiornik bezodpływowy

Carat XL 10 000 l, GRAF POLSKA

1. Pojemność: 10 000 litrów,
2. Rodzaj materiału: polipropylen
3. Wyposażenie podstawowe: nadbudowa Max H600 D600 (3 x DN160)
4. Gwarancja: 10 lat
5. Dodatkowe informacje: producent współpracuje z firmami wykonawczymi, które może polecić do montażu

Przydomowa oczyszczalnia ścieków 

Jak już wspominano jej budowa jest droższa niż szamba, warto więc wiedzieć o tym, że jej można uzyskać dofinasowanie. Mogą to być środki pochodzące z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Poza tym niektóre gminy prowadzą niezależne, lokalne programy proekologiczne, w ramach których rozdysponowują unijne środki finansowe na tego typu inwestycje.

Rodzaje oczyszczalni

Jeszcze do niedawna dużym powodzeniem cieszyły się oczyszczalnie drenażowe, co wynikało z ich nieskomplikowanego układu i niewysokich kosztów. Lecz ich wadą jest to, że nie zawsze powstający odciek spełnia wymagane normy oczyszczania. Dlatego obecnie ich popularność spada. Jeszcze rzadziej wybierane są oczyszczalnie roślinne, które wykorzystują procesy zachodzące w naturalnym środowisku. Niestety są dość drogie i zajmują dużą powierzchnię. Warto jednak zwrócić uwagę na to, że można je łatwo wkomponować w otocznie, tak że trudno będzie zauważyć jaką funkcję pełni filtr roślinny.

Oczyszczalnie biologiczne z osadem czynnym wybierane są dość często, gdyż oczyszczone ścieki (redukcja poziomu zanieczyszczeń wynosi nawet 97%) można użyć do podlewania roślin w przydomowym ogrodzie. Oczyszczalnie te dostępne są wersji z osadnikiem wstępnym lub bez niego. W komorze głównej ścieki są intensywnie napowietrzane, a jednocześnie wykorzystywane mikroorganizmy (tzw. osad czynny), które rozkładają zawarte w nich związki organiczne. Po zakończeniu procesu napowietrzania przez system sterowania, osad czynny opada na dno zbiornika, zaś w górnej części zbiornika tworzy się warstwa ścieku oczyszczonego.

Natomiast w oczyszczalniach ze złożem biologicznym wypełnienie zbiornika stanowią kształtki z tworzywa sztucznego. Na ich pofałdowanej powierzchni rozwijają się mikroorganizmy, które odżywiają się związkami zwartymi w ściekach, jednocześnie je oczyszczając.

Na rynku znajdziemy też oczyszczalnie hybrydowe, wykorzystujące zarówno metodę złoża biologicznego, jak i osadu czynnego.

Zaletą tych wszystkich modeli biologicznych jest to, że nie zajmują one dużo miejsca na działce – nie więcej niż 8-10 m2 powierzchni. Pamiętajmy jednak o tym, że do ich działania potrzebne jest prąd – do zasilania pomp, dyfuzorów oraz układu sterowania.

Lokalizacja oczyszczalni

Rozporządzenie ministra infrastruktury określa lokalizację przydomowej biologicznej oczyszczalni ścieków. Minimalne odległości powinny wynosić:

• 2 m od granicy posesji i drogi,
• 15 m od ujęcia wody pitnej,
• 1,5 od rurociągów wody i gazu,
• 0,8 m od przewodów elektrycznych.

Biologiczna czyszczalnia z technologią SBR 

1. Budowa: do wyboru system jednozbiornikowy (dostępne pojemności - 2700, 3750, 4800 i 6500 l) lub system dwuzbiornikowy (7500, 9600, 13000 l); wewnątrz oczyszczalni nie ma żadnych urządzeń mechanicznych zasilanych elektrycznie, zbiorniki wykonane z polipropylenu
2. Przepustowość: nominaly przepływ 0,45-2,7 m3/d, w zależności od wielkości zbiornika;
3. Liczba mieszkańców równoważnych (RLM): 1-18
4. Powierzchnia zabudowy: 3,24-11,80 m2
5. Zużycie energii: 0,36-2,16 kWh/d
6. Stopień oczyszczenia ścieków: zawiesiny - 96,3%, BZT5 – 98%, azot (N) –85,6%, fosfor (P) – 80,2%, ChZT – 94,2%
7. Wyposażenie podstawowe oczyszczalni: zewnętrzne kompaktowe sterowanie systemem z osłoną zespołu sterowania z tworzywa sztucznego, powietrzny podnośnik cieczy wyprodukowany jako spójny element
8. Wyposażenie dodatkowe: różne rodzaje pokryw i nadbudów, końcówka wentylacyjna, wewnętrzne sterowanie z atrakcyjną obudową PP
9. Gwarancja: 10 lat na zbiornik, 3 lata na technologię (pod warunkiem rejestracji urządzenia)
10. Dodatkowe informacje: producent współpracuje z firmami wykonawczymi, które może polecić do montażu

Oczyszczalnia z niskoobciążonym osadem czynnym

1. Budowa: sześciokomorowa oczyszczalnia przepływowa
2. Wyposażenie: specjalny kompresor napowietrzający
3. Przepustowość: 0,81 m3/d
4. Liczba mieszkańców równoważnych(RLM): 6
5. Zużycie energii: 1,08 kWh/d
6. Stopień oczyszczenia ścieków: zawiesiny – 95%, BZT5 – 97%, azot – 41%, fosfor – 47%
7. Gwarancja: na szczelność zbiornika i wyposażenie 15 lat
8. Cena katalogowa: 7146 zł netto
9. Dodatkowe informacje: wykaz firm wykonawczych z którymi współpracuje producent, podny jest na jego stronie internetowej

Oczyszczalnia z osadem czynnym 

1. Budowa: kompaktowa budowa jednokomorowa, zbiornik wykonany z HDPE, pojemność 2500 litrów
2. Przepustowość: 0,75m3/dobę
3. Liczba mieszkańców równoważnych (RLM): 1-5
4. Powierzchnia zabudowy: 2,66 m2
5. Zużycie energii: 0,7 kWh/d
6. Wyposażenie podstawowe: pompa, układ napowietrzania, układ sterowniczy, filtr cząstek stałych
7. Wyposażenie opcjonalne: przyłącze do wozu asenizacyjnego, tłumik drgań, automatyczny kompostownik, moduł internetowy WiFi, zamki do pokryw, skrzynka w wersji pionowej.
8. Stopień oczyszczenia ścieków: zawiesiny – 94,6%, BZT5 – 99%, azot – 84,1%, fosfor – 94,5%
9. Gwarancja: na szczelność zbiornika 25 lat, pompa 4 lata, pozostałe wyposażenie 2 lata
10. Cena katalogowa: 10 500 zł (netto)
11. Informacje dodatkowe: technologia bezzapachowa, dzięki w pełni napowietrzanej jednokomorowej budowie (pierwsze takie rozwiązanie na polskim rynku), odzysk wody do nawadniania roślin (autorski system, bez podziemnych drenaży), specjalna pompa do napowietrzania z wydłużoną gwarancją do 4 lat.

Producent ma zarówno własny dział montażu, jak i ekipy na terenie całego kraju, z którymi współpracuje.

Oczyszczalnia hybrydowa - technologia osadu czynnego i złoża biologicznego

1. Budowa: zbiornik dwukomorowy, wykonany z żywicy poliestrowej, jedynym elementem elektrycznym jest dmuchawa
2. Przepustowość: 0,8-3,42 m3/d
3. Liczba mieszkańców równoważnych(RLM): 2-23
4. Powierzchnia zabudowy: minimum 10 m2
5. Zużycie energii: 0,96 kWh/d
6. Stopień oczyszczenia ścieków: zawiesiny - 95%, BZT5 – 94,3%, ChZT - 89%
7. Gwarancja:20 lat