Wypadek na budowie. Co zrobić? Jak się przed nim ustrzec?

Budowa to miejsce szczególnego ryzyka. Inwestor, wykonawca, kierownik budowy – wszyscy muszą mieć świadomość, że w razie nieszczęśliwego wypadku może się okazać, że to właśnie oni ponoszą za niego odpowiedzialność. Ta wynika z prawa pracy. Ale konsekwencje możemy też ponieść na drodze cywilnej lub karnej.  W 2024 roku aż 463 osoby zostały poszkodowane w wypadkach na budowach, zgłoszonych i zbadanych przez PIP, a 49 osób poniosło śmierć w wyniku tych zdarzeń. To zatrważająca statystyka – zwłaszcza że wielu z tych wypadków można było uniknąć. Co prawda liczba nieszczęśliwych zdarzeń spada - dla porównania w 2023 r. było to odpowiednio 466 poszkodowanych i 57 ofiar śmiertelnych. Nie zmienia to jednak faktu, że budowa to wciąż jedno z miejsc, gdzie najczęściej dochodzi do tragedii, gdyż prace budowlane obejmują szereg różnorodnych działań od remontów po stawianie nowych budynków oraz wyburzanie … W takich warunkach nawet drobne niedopatrzenie czy awaria narzędzi może mieć poważne konsekwencje i prowadzić do urazów, a nawet utraty życia.

Gdy dojdzie do wypadku na budowie, który uważany jest za „nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną” obowiązkiem pracodawcy i kierownika budowy jest niezwłoczne zawiadomienie o nim właściwego organu, który zajmie się sprawą (inspektora pracy i prokuratora).

Wprawdzie za zapewnienie bezpieczeństwa na placu budowy odpowiadają przede wszystkim kierownik budowy oraz pracodawca, to musimy wiedzieć, że każda osoba biorąca udział w pracach budowlanych jest zobowiązana do przestrzegania zasad z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.

Na co uważać na budowie?

Jak powiedzieliśmy, budowa domu to bardzo wymagający proces, podczas którego należy mieć pod kontrolą wiele różnych kwestii jednocześnie, nie tylko budowlanych, ale tych związanych z bezpieczeństwem. Na budowie najczęściej mają miejsce:

• Upadki z wysokości spowodowane przez niewłaściwe zabezpieczenia, brak poręczy, użycie sprzętu podnośnikowego bez uprawnień.
• Uderzenia i zgniecenia na budowie to chyba statystycznie najczęstszy powód przeróżnych wypadków. Ruchome części maszyn i ciężkie przedmioty stanowią poważne zagrożenie nie tylko dla nieostrożnych czy nieuważnych pracowników.
• Porażenie prądem - elektryczność i nieprawidłowe podłączenia czy też niewłaściwe używanie narzędzi elektrycznych mogą prowadzić do takich sytuacji.
• Osunięcia ziemi lub budulca mogą spowodować zapadnięcie się wykopu lub nawet zawalenie konstrukcji.
• Oparzenia i zatrucia – mogą wystąpić w przypadku nieostrożnego używania chemii budowlanej i innych „budowlanych substancji”.  

Kiedy wpadek to przestępstwo?

Niezawiadomienie o wypadku przy pracy stanowi przestępstwo . Każdy śmiertelny, ciężki lub zbiorowy wypadek przy pracy powinien zostać zgłoszony właściwym organom. A kto powinien dokonać takiego zgłoszenia?

·        Kierownik budowy – jako osoba odpowiedzialna za organizację i bezpieczeństwo na placu budowy, powinien natychmiast powiadomić o wypadku:

o   Policję,

o   PIP (Państwową Inspekcję Pracy),

o   prokuraturę (jeśli są przesłanki do podejrzenia przestępstwa, np. rażące naruszenie zasad BHP).

·        Inwestor – zgłasza wypadek, jeśli nie ustanowił kierownika budowy i sam przejął odpowiedzialność za organizację i bezpieczeństwo budowy.

·        Natomiast na pracodawcy poszkodowanego, czyli na firmie wykonawczej ciąży obowiązek:

o   sporządzenia protokołu powypadkowego,

o   zawiadomienia PIP i prokuratury w przypadku ciężkiego wypadku lub śmierci pracownika (art. 234 kodeksu pracy).

Do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku pracodawca ma obowiązek zabezpieczyć miejsce zdarzenia. To ważne, aby np. nikt nie zmienił położenia narzędzi czy maszyn, które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności.

Na terenie budowy, na której doszło do zdarzenia, oprócz Państwowej Inspekcji Pracy z pewnością pojawi się również policja, której zadaniem jest przygotowanie protokołu oględzin miejsca wraz z dokumentacją zdjęciową. Opis i zdjęcia mają za zadanie oddać położenie przedmiotów, kondycję urządzeń, sposób zabezpieczenia miejsc.

Świadkowie zdarzenia z pewnością zostaną zapytani o wszystko, co zdarzyło się przed wypadkiem, gdzie znajdował się pokrzywdzony lub pokrzywdzeni, kto sprawował nadzór nad pracownikiem, kto był odpowiedzialny za serwis urządzeń, kto delegował zadania i ustalał obowiązki.

Te wszystkie czynności pozwolą zgromadzić służbom pełen materiał dowodowy i pomogą ustalić wszystkie okoliczności wypadku. Tak zgromadzony materiał dowodowy posłuży m.in. biegłemu z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, który sporządzi właściwą opinię. Dokument pozwoli odpowiedzieć na pytanie o to, jakie przepisy BHP zostały złamane i kto jest odpowiedzialny za wypadek.

Jak ustrzec się wypadku, czyli prawa i obowiązki stron

Zapobieganie wypadkom na budowie to nie tylko obowiązek prawny, ale też sposób na uniknięcie ogromnych kosztów i poważnego stresu. Co warto zrobić, jeśli pracujesz na budowie, jesteś kierownikiem budowy albo inwestorem?

Pracownik budowlany powinien:

• przejść szkolenie BHP – obowiązkowe przed rozpoczęciem pracy,
• mieć aktualne badania lekarskie,
• przejść instruktaż stanowiskowy – szczególnie przy pracy na wysokości, z maszynami itd.
• mieć właściwe ubranie (tzw. środki ochrony indywidualnej) – kask, szelki, okulary ochronne, rękawice, odzież roboczą, buty z noskiem stalowym,
• zgłaszać wszelkie widoczne nieprawidłowości – pracownik ma prawo odmówić wykonywania pracy, która zagraża jego życiu lub zdrowiu,
• mieć ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW), zwłaszcza jeśli jest zatrudniony na zlecenie lub kiedy prowadzi własną działalność.
   

Inwestor z kolei powinien:

• powołać kierownika budowy,
• przekazać przygotowany teren budowy - z dokumentacją, planem BIOZ (plan Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia) itd.,
• zgłosić rozpoczęcie robót do PIP (o ile wymaga tego skala inwestycji),
• zawierać umowy z firmami wykonawczymi, którzy posiadają ubezpieczenie OC,
• wykupić polisę inwestorską – chroni przed skutkami wypadków, uszkodzeń budowlanych, błędów projektowych itp.
• unikać szarej strefy – nieformalni podwykonawcy to duże ryzyko, zwłaszcza w przypadku niebezpiecznych zdarzeń zagrażających zdrowiu lub życiu.
   

Kierownik budowy musi:

• stworzyć i wdrożyć wspomniany plan BIOZ,
• kontrolować przestrzeganie BHP na budowie,
• przeszkolić pracowników, nawet jeśli zatrudnia ich podwykonawca,
• zgłaszać niezwłocznie wypadki i nieprawidłowości, które mają miejsce na budowie,
• zabezpieczać teren budowy – zadbać o ogrodzenia, tablice ostrzegawcze, wyznaczone strefy pracy.
• zatrzymać pracę, jeśli widzi realne zagrożenie
• mieć polisę OC, które chroni go przed ewentualnymi roszczeniami.

Ile kosztuje ubezpieczenie?

Ubezpieczenie na wypadek nieszczęśliwego zdarzenia na budowie to dla inwestora, kierownika budowy, firmy wykonawczej czy pracowników budowlanych absolutna konieczność. Zwłaszcza że ceny polis budowlanych zaczynają się już od ok. 0,03% wartości inwestycji. To koszt, który warto ponieść, bo zapewni nam spokój i zabezpieczy naszą przyszłość. W ofercie największych zakładów ubezpieczeń w Polsce znajdziemy opcje podstawowe i rozszerzone, które mogą obejmować m.in. ubezpieczenie mienia znajdującego się na budowie, zabezpieczą nas jeśli dojdzie do przerwania budowy (np. przez warunki pogodowe lub wypadek), zawierają OC wobec osób trzecich (np. przechodniów czy sąsiadów budowy). To też dodatkowa ochrona prawna – w razie roszczeń sądowych po wypadku.

Uwaga! Warto pamiętać, że wypadek, który nie został zgłoszony prawidłowo, może być podstawą do odmowy wypłaty.

Budowa domu to odpowiedzialność

Wielu wypadków można byłoby uniknąć, gdyby na budowie były przestrzegane zasady BHP, a pracownicy dbaliby o swoje bezpieczeństwo podczas wykonywania zadań. Pracodawcy powinni bardziej nadzorować zatrudnionych budowlańców i regularnie ich szkolić, aby zminimalizować ryzyko wypadku na terenie inwestycji. Warto pamiętać, że odpowiedzialność za wypadki budowlane spoczywa na wielu osobach i instytucjach. Kluczem do bezpiecznej budowy z pewnością jest:

• świadomość – kto, za co odpowiada
• formalne powierzenie i przekazanie obowiązków
• rzetelna organizacja i kontrola BHP
• ubezpieczenia chroniące przed skutkami zdarzeń
• błyskawiczna reakcja i dokumentowanie zdarzeń

Rozsądne podejście zmniejsza skalę wszystkich ryzyk – tych finansowych, prawnych i reputacyjnych. Przecież bezpieczeństwo to fundament całej inwestycji.

Jak ubiegać się o odszkodowanie za wypadek na placu budowy?

Jeśli doszło do wypadku na budowie, niezbędne kroki w sprawie uzyskania odszkodowania warto podjąć jak najszybciej. W tym celu warto skonsultować się z prawnikiem, który specjalizuje się w tego rodzaju sprawach. To najskuteczniejszy sposób, by poznać dostępne opcje i mieć pewność, że wszystkie terminy i procedury zostaną zachowane.

Kiedy zdarzy się wypadek przy pracy należy zadbać o jego właściwe udokumentowanie. Po wypadku nie powinno się też zwlekać z wizytą u lekarza, dzięki czemu szczegóły doznanych urazów zostaną potwierdzone poprzez badanie i zachowane w dokumentacji medycznej.

Jeśli to możliwe dobrze też zadbać o zebranie jak największej ilości informacji, które mogą stanowić uzasadnienie roszczenia w przypadku ubiegania się o odszkodowanie lub zasiłek. Mogą być to na przykład zdjęcia doznanego urazu i miejsca zdarzenia czy dane kontaktowe osób, które były świadkami wypadku.

Wysokość należnego odszkodowania za wypadek na budowie wyliczana jest indywidualne dla każdego przypadku z uwzględnieniem rodzaju uszczerbku na zdrowiu. Właśnie z tego powodu posiadanie szczegółowej i aktualnej dokumentacji medycznej od momentu rozpoznania urazu poprzez leczenie i może być bardzo pomocne podczas uzasadnienia roszczenia.