Berberys (Berberis)

Berberis

Berberys zwyczajny, pospolity

Jak wygląda berberys?To gęsty krzew, dorastający do 3 m wysokości. Nie jest to więc mała roślina, choć warto zaznaczyć, że wiele zależy od konkretnej odmiany berberysu. Dziko rośnie w całej Polsce. Lubi suche, wapienne podłoże. W maju i czerwcu okrywa się licznymi żółtymi, miododajnymi kwiatami. Jesienią dojrzewają na gałązkach czerwone, podłużne, drobne owoce (1 cm), które wabią modraszki, bogatki i rudziki. Żółte kwiaty berberysu są niewielkie, lecz rozwijają się w grupach.

Do rodzaju berberys (kwaśnica) należą łatwe w uprawie, miododajne krzewy o ozdobnym ulistnieniu , kwiatach i owocach (berberys zimozielony). W zależności od gatunku mogą to być rośliny zrzucające liście na zimę: 

• Berberis x ottavensis 'Superba',
• Berberis thunbergii,
• Berberis wilsoniae,
• Berberis 'Rubrostilla') lub zimozielone (Berberis calliantha,
• Berberis darwinii,
• Berberis julianae,
• Berberis media 'Parkjuweel',
• Berberis verruculosa
• Berberis vulgaris.

Kwitnienie od maja do czerwca

Wymagania. Berberysy są zimoodporne i mogą rosnąć na każdej glebie, chociaż najbardziej optymalne są gleby próchnicze, lekko wilgotne. Stanowisko powinno być słoneczne, szczególnie w przypadku odmian barwnych.

Uprawa i pielęgnacja. Krzewy sadzimy od połowy jesieni do wczesnej wiosny. Rośliny sadzi się co 1 m w grupach, a w żywopłotach co 50-80 cm. Przy formowaniu żywopłotu skraca się wszystkie pędy o jedną czwartą wysokości, aby rośliny się intensywnie rozkrzewiły.

Berberys rozmnażanie

Wysiew nasion w przypadku roślin gatunkowych, natomiast sadzonki dla odmian uprawnych o określonych cechach.

Jeśli chodzi o rozmnażanie roślin takich jak berberys, sadzonki wykonane z pędów krzewu są najbardziej skutecznym i najprostszym sposobem. Aby rozmnożyć berberys w ten sposób, jego łodygę należy podzielić, przecinając ją sekatorem na mniejsze kawałki, z których następnie należy oderwać dolne listki.

Cięcie. Nie jest wymagane. Można przeprowadzić cięcie formujące, które nada kształt i zagęści roślinę, a co parę lat cięcie odmładzające- wycinamy wtedy najstarsze pędy, co pobudzi roślinę do intensywnego wzrostu. Gatunki zrzucające liście na zimę przycinamy późną zimą, zimozielone- po kwitnieniu.

Berberys żywopłot

Kiedy przycinać berberys? Cięcie żywopłotów przeprowadza się raz do roku- dla roślin zrzucających liście na zimę późnym latem lub jesienią po opadnięciu owoców, zaś dla zimozielonych po kwitnieniu.

Podlewanie i nawożenie. Nie ma szczególnych wymagań, dobrze znosi okresowe braki wody. Podlewać umiarkowanie, gleba nie może być bardzo mokra.

Choroby i szkodniki. Nie występują, jedynie gatunek Berberis wilsoniae jest wrażliwy na rdzę źdźbłową.

Zastosowanie Żywopłoty cięte i niecięte- ze względu na ciernie pełnią również funkcje obronne, mieszane rabaty, ogrody skalne, jako tło lub pojedyncze okazy. Często wykorzystywane w parkach, skwerach i ulicznych nasadzeniach ze względu na swoją wytrzymałość na niekorzystne warunki. Poza funkcją ozdobną, berberys jest również rośliną leczniczą o działaniu przeciwgorączkowym i uspokajającym. Z owoców można zrobić konfitury, przecier, nalewki, wina i likiery.

Berberys miniaturowy - ciekawe krzewy ozdobne

Jeśli chcemy cieszyć się widokiem kolorowych kulek berberysu, ale nie mamy dużego ogrodu, gdzie moglibyśmy wyeksponować go w pełni - warto sięgnąć po miniaturowe odmiany: 

• 'Goldatida'
• 'Lutin Rouge'
• 'Kobold'
• 'Bagatelle'
• 'Fireball'
• 'Bonanza'
• 'Tiny Gold'
• 'Ruby Star'
• 'Lena'
• 'Alicja'

Berberysy zrzucające liście na zimę:

Berberys Thunberga 

(Berberis thunbergii) ma wile odmian o różnych barwach liści. Więcej o berberysie Thunberga>>>

Berberys ottawski odm. wspaniała (Berberis x ottavensis 'Superba') krzew o czerwonofioletowych liściach

Berberys Wilsona (Berberis wilsoniae) krzew wolno rosnący, rozkrzewiony. Ma małe, lancetowate liście o barwie szarozielonej. Są one częściowo zimozielone, a na jesieni przebarwiają się na czerwono i pomarańczowo.

Krzewy berberysu zimozielonego:

Berberys kolumnowy - czerwony  

Wyjątkowej urody jest odmiana berberys Thunberga 'Red Pillar' o czerwonych i purpurowych liściach i kolumnowym pokrojem. Krzew dorasta do około 1,5-2 m wysokości. Krzew przebarwia się jesienią i stanowi niezwykłą ozdobę wraz z pojawiającymi się czerwonymi owocami. 

Berberys Julianny (Berberis julianae). Gatunek mający długie i ostre ciernie, liście wąskie i ciemnozielone

Berberys brodawkowaty, gruczołkowaty (Berberis verruculosa) Krzew wolno rosnący, gęsty i kształtny. Owalne liście są błyszczące i ciemnozielone, od spodu niebieskobiałe.

Owoce berberysu - czy są jadalne? 

Owoce berberysów są jadalne. Zawierają wiele cennych dla naszego zdrowia związków, m.in. dużo witaminy C, E i karotenu (prowitamina A). Mimo że zbieranie drobnych owoców z kolczastego krzewu nie jest miłym zajęciem, to nasze babcie robiły z nich przetwory. Dżemy, galaretki, soki i nalewki traktowano dawniej zarówno jako przysmak, jak i lekarstwo. Stosowano je zwłaszcza przy przeziębieniach i szkorbucie oraz na wzmocnienie organizmu (poprawiają przemianę materii). Dzisiaj berberysy zjadane są głównie przez ptaki. Jeśli posadzimy te krzewy w ogrodzie, będziemy mieć zimą naturalną ptasią stołówkę. 

Uprawa berberysu - wskazówki

Wymagania. Berberysy są zimoodporne i mogą rosnąć na każdej glebie, chociaż najbardziej optymalne są gleby próchnicze, lekko wilgotne. Stanowisko powinno być słoneczne, szczególnie w przypadku odmian barwnych.

Uprawa i pielęgnacja. Krzewy sadzimy od połowy jesieni do wczesnej wiosny. Rośliny sadzi się co 1 m w grupach, a w żywopłotach co 50-80 cm. Przy formowaniu żywopłotu skraca się wszystkie pędy o jedną czwartą wysokości, aby rośliny się intensywnie rozkrzewiły.

Jak podlewać berberys zwyczajny?

Podlewanie berberysa zwyczajnego jest ważnym czynnikiem pielęgnacji tej rośliny. Aby zapewnić jej odpowiednie warunki wzrostu, należy pamiętać o kilku istotnych kwestiach. Po pierwsze, regularne podlewanie jest niezbędne, zwłaszcza w okresach suchych. Należy monitorować wilgotność gleby i dostosować ilość wody, aby utrzymać ją na poziomie lekko wilgotnym. Przesuszenie gleby może negatywnie wpływać na rozwój berberysa, dlatego warto regularnie sprawdzać stan gleby i podlewać roślinę, gdy jest sucha.

Ważne jest również unikanie przesuszenia rośliny. Berberys zwyczajny nie toleruje nadmiaru wody, dlatego należy zachować umiar i unikać nadmiernego podlewania. Dobry drenaż gleby jest kluczowy, aby zapewnić odpowiednie odprowadzanie nadmiaru wody i uniknąć zastojów, które mogą szkodzić korzeniom berberysa. Warto zadbać o odpowiednią strukturę gleby i zapewnić swobodny przepływ wody.

Obserwacja rośliny jest niezwykle istotna. Regularnie monitoruj berberys i zwracaj uwagę na sygnały niedoboru wody, takie jak więdnące liście czy suche otoczenie rośliny. Jeśli zauważysz takie objawy, koniecznie podlej berberys. Ważne jest również dostosowanie podlewania do pór roku. W okresie zimowym, gdy berberys jest w stanie spoczynku, ogranicz podlewanie, aby uniknąć nadmiernego namaczania korzeni.

Jak gęsto sadzić berberys pospolity?

Średnia gęstość sadzenia berberysa pospolitego wynosi zazwyczaj od 1 do 1,5 metra między poszczególnymi krzewami. Przestrzeganie tej zasady pozwoli na równomierne rozłożenie roślin i stworzenie estetycznego układu.

Jeśli celem jest utworzenie żywopłotu lub żywej bariery, można zwiększyć gęstość sadzenia. W takiej sytuacji odstępy między roślinami mogą wynosić od 0,5 do 1 metra, w zależności od preferencji. Należy jednak uwzględnić przyszły wzrost berberysa i zapewnić odpowiednie odstępy, aby rośliny miały miejsce na pełen rozwój.

Jak szybko rośnie berberys?

Berberys zwyczajny może rosnąć średnio o około 15-30 centymetrów rocznie. To tempo wzrostu może się różnić w zależności od warunków środowiskowych, takich jak dostęp do światła, gleba i opieka, jaką otrzymuje roślina.

W pierwszych latach po posadzeniu berberys zwyczajny może wykazywać nieco szybsze tempo wzrostu. W tym okresie roślina się zakorzenia i rozwija swoje korzenie, co sprzyja bardziej intensywnemu wzrostowi.

Po kilku latach tempo wzrostu berberysa zwyczajnego staje się bardziej stabilne. Roślina osiąga dojrzałość i rozwija się w sposób bardziej zrównoważony.

Czy berberys się przycina?

Berberys to roślina, którą można przycinać, aby utrzymać ją w odpowiednim kształcie i rozmiarze. Przycinanie berberysa ma wiele korzyści, w tym poprawę zagęszczenia rośliny, usuwanie chorych czy uschniętych pędów oraz nadanie jej estetycznego wyglądu.

Najlepszym czasem na przycinanie berberysa jest wczesna wiosna, gdy roślina rozpoczyna aktywny wzrost. Można również przycinać wczesną jesienią, po zakończeniu sezonu wegetacyjnego. Ważne jest, aby używać ostrych i czystych narzędzi do przycinania, takich jak nożyce ogrodowe. Dzięki temu unikniemy zadrapań czy uszkodzeń, które mogą sprzyjać infekcjom.

Podczas przycinania berberysa warto usunąć chore, uschnięte lub uszkodzone pędy. Należy również pamiętać, że niektóre gatunki berberysów wytwarzają owoce, które można pozostawić na roślinie dla dekoracyjnego efektu. W przypadku żywopłotów z berberysa, regularne przycinanie pomaga zachować ich kształt i gęstość.

Przycinanie berberysa powinno być umiarkowane i nie należy przycinać zbyt głęboko. Należy zachować naturalny kształt rośliny i przycinać tylko te części, które wymagają poprawy. Po przycięciu warto nawozić roślinę i podlewać, aby pomóc jej w regeneracji.

Zastosowanie berberysu

Berberys ma liczne zastosowania w medycynie naturalnej. Znany jest przede wszystkim jako składnik kuracji poprawiających metabolizm oraz regulujących poziom cukru i insuliny w organizmie. Ze względu na wysoki poziom witaminy C sprawdza się jako preparat pomocny przy przeziębieniach.