Fritillaria imperialis
Kategoria
rośliny cebulowe i bulwiasteKolor liści
zieloneOdczyn gleby
obojętnyPora kwitnienia
wiosnaWilgotność gleby
wilgotnaWysokość
do 2 mZastosowanie
rośliny ogrodoweKorona - to brzmi dumnie. Dawniej taką nazwę nosił cały rodzaj szachownic (Fritillaria), a dzisiaj - tylko najdorodniejszy gatunek, korona cesarską, inaczej szachownica cesarska (F. imperialis). Ta wspaniała roślina w pełni zasługuje na taką nobilitację.
Szachownica cesarska, korona cesarska (Fritillaria imperialis). Wieloletnia roślina cebulowa, mrozoodporna. Łodyga wysoka, sztywna i ulistniona. Kwiaty duże, kubeczkowate, wiszące, zebrane w kwiatostan po 5-30 sztuk na szczycie pędu. Liście lancetowate, wąskie i długie, osadzone okółkowo lub skrętolegle do połowy pędu oraz zebrane w pióropusz nad kwiatostanem. Cebule i część nadziemna roślin o specyficznym, nieprzyjemnym zapachu, pędy gęsto ulistnione, kwiaty jaskrawo-pomarańczowe z rozetką liści górującą nad nimi, największa z szachownic, może być uszkadzana przez późne przymrozki.
"Cesarzowa" góruje nad innymi bylinami kwitnącymi wczesną wiosną. Ma gęsto ulistnioną od dołu łodygę, która osiąga wysokość nawet powyżej metra. Na przełomie kwietnia i maja zdobi ją okółek zwisłających czerwonych, pomarańczowych lub żółtych kielichów o długości około 6 cm, z zielonym pióropuszem na wierzchołku. U nowych odmian kwiaty często wyrastają w dwóch, a nawet trzech okółkach i rozwijają się sukcesywnie, co wydłuża okres kwitnienia. Powstała też niska (do 70 cm) seria, która kwitnie wcześniej. Należy do niej np. czerwono-pomarańczowa odmiana "Chopin". Z kolei "Aureovariegata" wyróżnia się biało obrzeżonymi liśćmi. Latem pęd szachownic ginie, zaś w przypadku korony cesarskiej w ziemi pozostaje cebula o średnicy do 10 cm.
Wysokość 150 cm.
Ogrodowe odmiany ma też szachownica perska (F. persica). Z jej blisko metrowych pędów może się zwieszać pół setki fioletowych lub zielonkawych dzwoneczków o długości 2,5 cm. Uprawia się ją podobnie jak koronę cesarską, ale by zawiązała kwiaty, wymaga więcej ciepła i kwitnie jedynie w sezonach po upalnym lecie. Uszlachetniona została również szachownica kostkowata (F. meleagris), która dziko sporadycznie występuje w Polsce. Swoje kielichy o długości 3-4 cm wznosi do 30 cm nad ziemię. Jej odmiany mogą mieć kwiaty w szachownicę fioletową lub purpurową albo białe. Uprawiana jest na skalniakach, wilgotnych brzegach jeziorek i w pojemnikach, wymaga kwaśnego podłoża. Natomiast typowe "dzikuski", jak szachownica Michajłowskiego, bucharska i kamczacka, widuje się czasem na rabatach żwirowych.
Szachownica kwitnie przez 2 miesiące (IV-V) od kwietnia do maja.
Majestatyczna "cesarzowa" ma wstydliwą przypadłość - jej kwiaty brzydko pachną, zwłaszcza w upały. Lepiej więc nie podziwiać jej z bliska. Urodziwej roślinie można to wybaczyć, bo w ten sposób trzyma na dystans od swoich cebul i od całej rabaty drobne gryzonie. Dla nas jej woń staje się mniej wyczuwalna, jeśli ziemia jest grubo przykryta ściółką lub kobiercem np. rogownicy.
Gleba przepuszczalna, głęboko uprawiona, żyzna, przewiewna oraz wilgotna. Na bardziej zwięzłych glebach konieczny jest drenaż. Stanowisko słoneczne lub półcieniste.
Sadzimy VII/VIII na głębokość 15-20 cm. Koniec sierpnia do końca września. Rośliny dzielimy co 2-3 lata.
Uprawa i pielęgnacja
Szachownica cesarska potrzebuje specjalnego traktowania.
Wiosną: Przed późnymi przymrozkami, które sprawiają, że łodygi wiotczeją, rośliny podpieramy, by się nie powyginały.
Latem: Po usunięciu suchej łodygi w cebuli pozostaje zagłębienie. Żeby nie gromadziła się w nim woda, co grozi gniciem tkanek, zagłebienie to można zasypywać piaskiem - albo cebule sadzić nie pionowo, lecz skośnie. W deszczowe i chłodne lata bezpieczniej jednak cebule wykopać, przesypać torfem i przechować do sierpnia w temperaturze 17-20°C.
Jesienią: Szachownice należy posadzić, zanim na cebulach wyrosną nowe korzenie
(łatwo ulegają uszkodzeniu).
Cebule wykopujemy po zaschnięciu roślin i rozdzielamy od połowy VI do VII.
Rozmnażanie: Cebulki przybyszowe, wysiew nasion jesienią (roślina kwitnie po 3-5 latach).
Dojrzałe owoce szachownic zasychają i na wyprostowanych szypułkach grzechoczą na wietrze nasionami (przypuszczalnie było to powodem nadania roślinom nazwy Fritillaria, co oznacza kubek do gry w kości). Jednak ogrodnicy zwykle wolą rozmnażać szachownice z cebul przybyszowych: duże zakwitają już wiosną, drobne - w kolejnych sezonach.
U gatunków tworzących je sporadycznie pozostaje wysiew nasion. Wówczas na kwiaty czeka się dłużej.
Miejsce: Zaciszne, w słońcu, gdzie przez 4 lata nie rosły żadne rośliny cebulowe.
Ziemia: Głęboko uprawiona, przepuszczalna i żyzna, o odczynie obojętnym (ale szachownica kostkowata lubi kwaśną i może być sadzona na podmakających stanowiskach!).
Przed zimą: Okrywamy ziemię liśćmi i stroiszem.
Cięcie: Po kwitnieniu: Kwiaty obrywamy. Żółknące długie pędy można skrócić jedynie o połowę, zaś krótkie przygiąć, by nie szpeciły. Wyciągamy je z ziemi, gdy zaschną (w czerwcu). Przedwczesne ich usunięcie osłabia cebule, które w następnym sezonie mogą nie kwitnąć.
Podlewanie i nawożenie: Podlewamy tylko wiosną. W czasie suszy powinno być dość obfite. Latem miejsce, gdzie są zakopane bulwy, w czasie podlewania należy pozostawić suche (można nakryć je np. szeroką płaską donicą). Zasilamy nawozami organicznymi lub mineralnymi wieloskładnikowymi w marcu nawozem długodziałającym lub kilkakrotnie do maja nawozem uniwersalnym (w sumie 40-60 g/m2).
Choroby i szkodniki: Cebule mogą gnić przy nadmiernej wilgotności. Szara pleśń. pomrowy, poskrzypka liliowa.
Zastosowanie: Roślina ozdobna o efektownych kwiatach, sadzona pojedynczo lub w grupach, na rabatach, w ogrodach skalnych i założeniach naturalistycznych. Nadaje się na kwiat cięty. Roślina trująca.
Wszystkie szachownice - przeszło sto gatunków - w naturze występują na półkuli północnej, od Alaski i Syberii po Meksyk i Afrykę. Większość rośnie na górskich kamienistych łąkach, ale niektóre zasiedlają podmakające doliny. Tworzą zwisające dzwonkowate kwiaty - pojedyncze, zebrane w grona lub w pęczek na wierzchołku ulistnionej łodygi, która wyrasta z podziemnej cebuli. Nie pachną, a ich nektar smakuje osom i trzmielom oraz... sikorkom. Pszczoły w nim nie gustują.
Cebule szachownicy kupuje się pod koniec lata: cesarskiej w cenie ok. 9 zł, a kostkowatej - 70 gr. Jeśli są za małe lub podsuszone, w pierwszym roku nie kwitną.
