Energooszczędne oświetlenie

Oszczędzać energię elektryczną warto - i to nie tylko dlatego, że w kieszeni zostaje nam więcej pieniędzy. Ograniczamy dzięki temu emisję dwutlenku węgla do atmosfery i spowalniamy zmiany klimatyczne. A ponieważ zrezygnować z oświetlenia nie można, pozostaje z rozwagą z niego korzystać. Najłatwiej zrobić to, zastępując tradycyjne żarówki bardziej oszczędnymi źródłami światła.

W Polsce świeci około 240 milionów tradycyjnych żarówek. To najbardziej energochłonne źródło światła. W 100-watowej żarówce tylko 5% energii przetworzonej jest w widzialne światło, pozostałe 95% traci się w postaci ciepła. Świetlówki kompaktowe, nazywane potocznie żarówkami energooszczędnymi, około 20-25% pobranej energii przetwarzają w światło. W porównaniu ze zwykłymi zużywają jej jednak około 80% mniej i świecą dłużej. W ciągu ostatnich 10-15 lat technologia oświetleniowa przeszła prawdziwą rewolucję, a proces ten wciąż trwa.

Niewielka wiedza na temat oszczędności, jakie niesie za sobą zmiana systemu oświetlenia, sprawia że w dalszym ciągu tradycyjne żarówki sprzedają się najlepiej. Dzieje się tak dlatego, że oświetlenie jest tematem poruszanym rzadko, a kosztów oświetlenia domu często nie bierze się pod uwagę w ogólnych kosztach jego eksploatacji. Do tego nowe technologie oświetleniowe nie są powszechnie znane i - mimo że oferta producentów jest duża - często nie potrafimy wybrać odpowiedniej żarówki.

Energooszczędne źródła światła

Tradycyjne żarówki dają światło ciepłe, nadające pomieszczeniom przytulności. Są tanie, ale w porównaniu z innymi źródłami światła zużywają najwięcej energii do wytworzenia tej samej ilości światła. Coraz częściej zastępuje się je innymi, bardziej energooszczędnymi. Oto one.

Świetlówki. Zużywają średnio pięć razy mniej energii niż tradycyjne żarówki i świecą od 6 do 15 razy dłużej. Warto stosować je w tych pomieszczeniach, w których światło jest zapalone przez dłuższy czas. Nie są polecane tam, gdzie włącza się je często i na krótko - na przykład w piwnicach.

W domach wykorzystuje się dwa rodzaje świetlówek:

- niezintegrowane - najczęściej mają kształt prostej rury albo wygięte są w kształt litery U lub koła; wymagają oprawy mającej układ stabilizujący zapłonowy;

- zintegrowane - kompaktowe (mają przeróżne kształty - zbliżone do klasycznych żarówek, przypominające koło, walec, bańkę lub literę U; dzięki temu, że układ stabilizujący zawiera się w świetlówce, można stosować je zamiennie z tradycyjnymi żarówkami; elementy składowe są ze sobą trwale połączone), cieszące się największym zainteresowaniem wśród użytkowników.

Żarówki halogenowe. Dają średnio dwa razy więcej światła niż tradycyjne tej samej mocy i świecą dwa-trzy razy dłużej. Żarówki halogenowe na napięcie sieciowe (230 V) można stosować w tych samych oprawach co żarówki tradycyjne, niskonapięciowe 6, 12, 24 V; wymagają transformatora, który obniża napięcie dopływającego do nich prądu.

Diody LED (diody elektroluminescencyjne). Są coraz wydajniejsze i mają coraz większą moc; można stosować je jako zamienniki tradycyjnych żarowych oraz halogenowych źródeł światła (12 i 230 V), ponieważ produkowane są już zamienniki LED dla popularnych gwintów i trzonków opraw oświetleniowych. Żarówki diodowe w porównaniu ze zwykłymi świecą kilkanaście razy dłużej i dzięki nim można zaoszczędzić nawet 80% energii (tak jak przy świetlówkach kompaktowych). Możliwe, że w przeciągu najbliższych lat wyprą nie tylko żarówki, ale również świetlówki kompaktowe, dając jeszcze więcej możliwości podczas projektowania oświetlenia i nowych sposobów kreowania światłem przestrzeni mieszkalnej. Żarówki diodowe o mocy 7 W są odpowiednikiem klasycznych żarówek o mocy ok. 40 W.

Lampka z diodą LED to dobry sposób na oświetlenie pokoju dziecięcego, w którym często zostawia się ją włączoną przez całą noc. Ciekawym rozwiązaniem jest też połączenie świetlówki kompaktowej z zamontowanym w niej modułem LED. Dzięki temu lampka, która wieczorem może być wykorzystywana do tradycyjnego oświetlania pokoju, w nocy służy jako akcentowane oświetlenie w sypialni dziecka.

Wymiana żarówek

To najłatwiejszy sposób na zaoszczędzenie energii elektrycznej. Może to zrobić każdy i prawie zawsze, bowiem nie wszędzie da się zamontować świetlówki kompaktowe, najchętniej wybierane spośród energooszczędnych źródeł światła. Nie można tego robić w obwodach ze ściemniaczami. Do nich nadają się tylko specjalne świetlówki kompaktowe.

Ze względu na dużą powierzchnię świecącą świetlówki nie nadają się również do kryształowych żyrandoli. Żarówki w przezroczystej bańce wywołują w nich "skrzące" światło oraz refleksy świetlne, a zastosowanie świetlówek całkowicie pozbawia tego efektu. Możemy w nich jednak użyć żarówki halogenowe, dzięki którym będzie można cieszyć się efektownym oświetleniem, a przy tym zaoszczędzi się około 50% energii. Ich zaletą jest również to, że mogą pracować w obwodach ze ściemniaczami i czujnikami ruchu.

Świetlówki są wrażliwe na częstotliwość włączeń i wyłączeń (korzystając z tradycyjnych żarówek, nie musimy się tym martwić). Im częściej je załączamy, tym krótsza jest ich żywotność. Dlatego nie powinno się ich montować w takich pomieszczeniach jak toaleta lub spiżarnia. Tam najlepiej korzystać ze specjalnych świetlówek kompaktowych z "podgrzewaniem elektrod", które nie są tak wrażliwe na częste włączenia jak zwykła świetlówka. Zasadniczą ich wadą jest jednak to, że są to najdroższe świetlówki kompaktowe. Mimo to warto w nie zainwestować, bo ich trwałość wynosi do 15 tys. godzin. Dla porównania trwałość tradycyjnej żarówki wynosi ok. 1 tys. godzin.

Uwaga! W pierwszej kolejności należy wymienić te żarówki, które świecą najdłużej i są najczęściej używane. Wtedy oszczędność energii będzie większa.

Zamiana to nie wszystko

O jakości oświetlenia w domu i kosztach związanych z jego eksploatacją decydują nie tylko źródła światła. Wymiana żarówek nie wyczerpuje wszystkich działań prowadzących do uzyskania energooszczędnego oświetlenia. To, ile światła mamy w domu i ile za nie zapłacimy, zależy również od:

- rodzaju oprawy, w którą wkręcona jest żarówka - zbyt ciemny i źle ustawiony abażur będzie pochłaniał dużo światła; żarówka wkręcona w oprawę bez odbłyśników odda go mniej niż w takiej z odbłyśnikami (np. w lampkach biurkowych);

- rozmieszczenia i liczby punktów świetlnych;

- kierunku rozsyłanego z oprawy światła - powinno być bezpośrednio kierowane w miejsce, które chcemy oświetlić (w przeciwnym razie będziemy oświetlać niepotrzebne obszary);

- kolorystyki pomieszczenia - do ciemnych wnętrz trzeba wprowadzić znacznie więcej światła niż do jasnych; od ciemnej ściany odbije się mniej światła niż od jasnej. Dlatego w pomieszczeniach o jasnych powierzchniach odpowiednio silne oświetlenie można zrobić mniejszą mocą źródeł światła.

Przeznaczenie pomieszczeń

Jeśli tyle energii można zaoszczędzić, wymieniając żarówki na świetlówki lub inne energooszczędne źródła światła, to ile da się zrobić, gdy o oszczędzaniu prądu pomyślimy już na etapie projektowania lub wykonywania instalacji oświetleniowej. Wiąże się to oczywiście z większymi kosztami inwestycyjnymi, ale zmniejszając znacząco koszty eksploatacyjne, otrzymujemy przy okazji komfort dopasowania oświetlenia do indywidualnych potrzeb mieszkańców.

Aby dobrze oświetlić wnętrze, trzeba najpierw zaplanować umeblowanie domu. Ważne jest, aby przewody elektryczne poprowadzić tak, by lampy na suficie lub kinkiety na ścianach dało się zawiesić tam, gdzie będą naprawdę potrzebne.

W nowym domu nie jest to łatwe, bo przed otynkowaniem ścian i ułożeniem instalacji mało kto zastanawia się, jak zostaną urządzone pokój, kuchnia czy łazienka. Dużo łatwiejsze zadanie mają osoby remontujące dom. Znają wady swoich wnętrz, a remont mogą potraktować jako okazję do modernizacji, w której zmiana oświetlenia zajmie ważne miejsce. Niezależnie od tego, czy dom jest nowy, czy remontowany, przy projektowaniu oświetlenia warto skorzystać z pomocy projektanta oświetlenia.

W każdym domu warto stosować trzy rodzaje oświetlenia: ogólne, miejscowe i dekoracyjne. Pełnią one różne funkcje i wzajemnie się uzupełniają. Dobrze dobrane pozwalają tworzyć niepowtarzalny klimat domu i umożliwiają wygodne jego użytkowanie.

Ogólne jest tłem dla oświetlenia miejscowego. Powinno równomiernie oświetlać całe mieszkanie i zapewniać w nim dobrą widoczność. Stosowane w nim lampy powinny dawać światło rozproszone albo odbite od sufitu i ścian. Lampy te nie muszą być umieszczone w centralnej części sufitu. To najczęściej używane w domu oświetlenie, dlatego w oprawach warto montować energooszczędne źródła światła.

Miejscowe oświetla miejsce, w którym wykonujemy jakieś czynności. Powinno być jasne, ale nie może oślepiać. Do tego rodzaju oświetlenia używa się lamp z oprawami, które dają skupione światło.

Dekoracyjne podkreśla detale oraz buduje kompozycję wnętrza. Podświetla się nim wnęki, kolumny, rośliny lub obrazy.

Sterowanie oświetleniem

Wysokość rachunków za elektryczność w dużym stopniu zależy od naszych przyzwyczajeń i potrzeb. Nieekonomiczne jest zapominanie o wyłączaniu światła, gdy wychodzimy z pokoju, a także zostawianie go włączonego przez całą dobę, kiedy wyjeżdżamy na urlop.

O ile w przypadku naszego zapominalstwa możemy liczyć na innych domowników, o tyle w drugiej sytuacji pomocne mogą być inteligentne systemy sterowania oświetleniem. W ofercie producentów znaleźć można takie źródła światła, które automatycznie włączają się o zmroku oraz wyłączają o świcie; czujniki ruchu, które wyłączają oświetlenie w pustych pomieszczeniach czy piloty ułatwiające sterowanie oświetleniem.

Są to praktyczne rozwiązania, choćby dlatego że nowe lub remontowane domy, w porównaniu z tymi sprzed kilkunastu lat, wyposażane są w dużą liczbę punktów świetlnych. Dzięki inteligentnemu systemowi sterowania nie tylko zyskujemy wygodę (bo po naciśnięciu jednego przycisku możemy zapalić jednocześnie kilka lamp), ale zużywamy też mniej prądu, bo system wyłączy światło na zewnątrz domu, gdy zrobi się jasno, lub gdy nikogo w nim nie ma.

Największe możliwości mamy wtedy, gdy projektujemy lub wykonujemy nową instalację elektryczną. Wtedy można zaplanować różne sposoby sterowania oświetleniem. Nie oznacza to jednak, że w domu już zamieszkałym nie możemy sięgnąć po nowoczesne źródła światła. Różnią się one między sobą długością świecenia, wydajnością, barwą, ceną i ilością zużywanej energii elektrycznej.

Podwieszane sufity

Nowoczesne źródła światła są nie tylko bardziej ekonomiczne w eksploatacji niż tradycyjne żarówki, ale dają też większe możliwości tworzenia ciekawych efektów świetlnych. Ciągle popularne są podwieszane sufity z wbudowanym w nie oświetleniem. Wzbogacają one przestrzeń, burzą monotonię wnętrza, a co najważniejsze - pozwalają ciekawie zaprojektować oświetlenie w pomieszczeniu. Najczęściej montuje się w nich żarówki halogenowe, które powoli zastępowane są przez diody LED lub światłowody. Nie tylko dają one większą możliwość tworzenia ciekawych rozwiązań (np. gwiezdne niebo czy użycie ciekawych opraw świetlnych pasujących jedynie do takich sufitów), ale są bezpieczniejsze w użytkowaniu. Poza tym można nad nimi ukryć przewody elektryczne i widoczne elementy instalacji. W zależności od wysokości wnętrza i rodzaju systemu podwieszania źródła światła mogą być montowane w oprawach wbudowanych w sufit lub tuż pod nim, przylegając do jego płaszczyzny. Jeżeli pomieszczenie jest wystarczająco wysokie, można na nim zamontować oprawy wiszące.

Dzięki podwieszanym sufitom i wmontowanemu w nie oświetleniu można nie tylko obniżyć zbyt wysokie pomieszczenie, ale też sprawić, że niskie zostanie optycznie podwyższone.

Światłowody

Wykorzystuje się je do oświetlania miejsc zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz domu. Technologia ta pozwala bezpiecznie oświetlać pomieszczenia, w których zachować należy wysokie względy bezpieczeństwa, na przykład łazienki, sauny oraz kabiny prysznicowe. Stanowi również dobre rozwiązanie do tych miejsc, w których wymiana źródeł światła jest uciążliwa - takich jak fontanny, oczka wodne i baseny. Na zewnątrz zaś doskonale nadaje się do podświetlania roślin lub chodników.

Świetlówka za żarówkę

	moc żarówki	moc świetlówki
	100 W (1340 lm)	23 W
	75 W (930 lm)	15-16 W
	60 W (710 lm)	11-12 W
	40 W (415 lm)	8-9 W
	25 W (220 lm)	5-6 W

W nawiasach podana jest wartość strumienia świetlnego żarówki (w lumenach). Warto go porównać ze strumieniem świetlówki kompaktowej podanym na jej opakowaniu. Dzięki temu można ocenić, czy dana świetlówka faktycznie będzie dobrym zamiennikiem żarówki o określonej mocy.

Ile oszczędności

Obniżenie zużycia energii elektrycznej o 20% w systemach oświetleniowych w Europie pozwoliłoby rocznie zaoszczędzić 14 mld euro (przy stawce 0,1 euro za 1 kW/h) lub zmniejszyć emisję dwutlenku węgla o 59 mln ton. Równałoby się też rocznej produkcji 67 elektrowni średniej wielkości. 1 kW zużytej energii emituje 0,42 kg dwutlenku węgla.

Źródło: Philips (Lighting Central Market Intelligence).

Zapisz się na NEWSLETTER. Co tydzień najnowsze wiadomości o budowie, remoncie i wykańczaniu wnętrz w Twojej poczcie e-mail: Zobacz przykład

>