Balustrada - zawsze tam gdzie schody

Balustrada to jeden z tych detali architektonicznych, których funkcja jest równie ważna, jak forma. Jednocześnie chroni przed upadkiem, ułatwia poruszanie się po schodach, wpływa na ich wygląd, spaja stylistycznie dwa poziomy budynku oraz jest elementem dominującym lub tonującym we wnętrzu.

Wygląd balustrady

Balustrada jest dla schodów jak detal architektoniczny dla elewacji budynku - nadaje im wyraz, przesądza o ich odbiorze w przestrzeni. Może odwracać od nich uwagę, czynić je niewidocznymi, ale również przyciągać wzrok nietypowym rozwiązaniem, materiałem, wielkością i kształtem.

Przy podejmowaniu decyzji, jaka będzie forma balustrady przy schodach, na podestach i wokół antresoli, powinno się uwzględniać charakter całości wnętrza, jak również poszczególnych jego elementów - schodów, ścian, klamek, karniszy, a nawet mebli i ich okuć.

Prawidłowo zaprojektowana, zapewni właściwy odbiór gabarytów pomieszczenia, w którym się znajduje: na przykład cienkie i proste tralki optycznie podwyższą pomieszczenie, a masywne, rzeźbione czy tłoczone - zmniejszą, kierując uwagę na schody.

Balustrada może być usytuowana po jednej stronie schodów, (gdy biegną wzdłuż ściany) lub po obu stronach, jeśli stanowią niezależną konstrukcję w środku pomieszczenia. Czasem wystarczy sam pochwyt - gdy schody ograniczone są z dwóch stron ścianami (jeśli mają szerokość powyżej 150 cm pochwyt powinien być po obu stronach).

W żadnym razie, nie dajmy się namówić na rezygnację z balustrady ("bo schody nabiorą lekkości"). O wrażenie lekkości architekt lub projektant wnętrz powinien zadbać w inny sposób, niż kosztem funkcjonalności schodów i bezpieczeństwa ich użytkowników.

Rodzaje balustrad

Balustrady mogą mieć różną konstrukcję.

Balustrada pełna - bardzo bezpieczna - jest utworzona przez ściankę biegnącą wzdłuż biegu schodów. Może być wykonana z betonu, z cegły czy pustaków szklanych, z płyt gipsowo-kartonowych na stalowym ruszcie albo z tafli szklanych.

Balustrada kurtynowa - wykonana z pełnych elementów mocowanych do konstrukcji głównej. Części wypełniające może stanowić szkło, tworzywo sztuczne albo wysokiej jakości blacha tłoczona lub perforowana.

Balustrada ażurowa - to taka, gdzie między słupkami konstrukcyjnymi znajduje się mocowane do nich wypełnienie. Z reguły są to elementy pionowe (tralki) - drewniane, stalowe lub kamienne, poziome - stalowe linki i płaskowniki, drewniane deski. Niepowtarzalne w wyrazie są balustrady wypełnione rzeźbami z kutego metalu, drewna czy szkła artystycznego (witraże).

Mocowanie balustrady

Przy schodach żelbetowych mocowanie balustrady można wykonać w trakcie budowy schodów - tam, gdzie będą montowane słupki wypuszcza się pręty, do których po ułożeniu okładziny przymocuje się słupki.

Jeżeli balustrada mocowana będzie później, po wykonaniu schodów, otwory montażowe należy wykonywać bardzo delikatnie, tak aby nie zniszczyć okładziny, ani nie osłabić stopnia.

Konstrukcję balustrady przytwierdzać można również z boku stopni - ma to znaczenie wówczas, gdy zależy nam na maksymalnej szerokości biegu schodów (balustrada montowana od góry na stopniu zawęża przejście).

Czasem zdarza się również wykonanie mocowania do stropów - gdy inne sposoby z różnych względów są niemożliwe - mówimy wtedy raczej pionowej przegrodzie ograniczającej schody.

Przepisy prawne

Konstrukcja oraz zasady stosowania balustrad i poręczy podlegają uregulowaniom prawnym. W rozporządzeniu w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki, podano, że każde schody służące do pokonania różnicy poziomów powyżej 50 cm powinny mieć balustradę lub inne zabezpieczenia od strony przestrzeni otwartej. Wprawdzie w domach jednorodzinnych warunek ten uważa się za spełniony również wówczas, gdy schody o wysokości do 1 m nie mające balustrad są szersze od przejść, do których prowadzą (co najmniej o 50 cm z każdej strony) - co oznacza, że w domu przy takich schodach można z balustrady legalnie zrezygnować - to nie zdarza się to jednak zbyt często, bo zwykle schody w domu są znacznie wyższe.

Balustrada musi mieć konstrukcję zdolną przenieść wymagane przez polskie normy siły poziome (innymi słowy utrzymać na przykład wpadającego nań biegnącego człowieka) oraz wysokość i wypełnienie uniemożliwiające wypadnięcie. Dla domów jednorodzinnych jej minimalna wysokość to 90 cm. Maksymalny prześwit między elementami wypełnienia nie jest określony.

Zwyczajowo stosuje się jednak wysokość 110 cm, a tam gdzie przebywają dzieci, warto umieścić pionowe elementy w rozstawie 12 cm (to odstęp uznawany za bezpieczny - uniemożliwiający dziecku przeciśnięcie głowy). Maluchy będą bezpieczniejsze, jeśli w balustradzie nie zastosujemy poziomych elementów ułatwiających wspinaczkę, a poręcz wyposażymy w elementy uniemożliwiające zsuwanie się po niej jak po zjeżdżalni.

Poręcze powinny być oddalone od ścian, do których są mocowane, co najmniej o 5 cm (inaczej trudno wygodnie i pewnie chwycić je dłonią). Szklane elementy balustrady należy wykonywać ze szkła o podwyższonej wytrzymałości na uderzenie, tłukącego się na drobne, nieostre odłamki.

Elementy balustrady

Słupek - podstawowa część konstrukcyjna, zamocowana stabilnie w podłożu. Do niej montuje się pochwyt i wypełnienie. Słupki wykonane są najczęściej ze stali lub drewna, rozmieszczone co 100-120 cm lub tylko na początku i końcu biegu schodów.

Pochwyt (poręcz) - element biegnący wzdłuż schodów pozwalający na stabilne oparcie dłoni oraz mocny uchwyt. Powinien mieć gładką powierzchnię, szerokość dopasowaną do charakteru balustrady, jak też do tworzywa, z jakiego jest wykonana. Zbyt szerokie - wymuszą "ślizganie się" dłoni, za wąskie - uniemożliwią chwyt. Jeżeli mamy do czynienia z pełną kamienną lub murowaną balustradą (pałacowy typ schodów) pochwyt - naturalnie szeroki - powinien mieć kształt pozwalający na pewne oparcie ręki.

Wypełnienie - część balustrady między słupkami, uniemożliwiająca wypadnięcie i przesądzająca o jej charakterze. W zależności od potrzeb, wypełnienie może być wykonane z pionowych słupków, równoległych linek, szkła w stalowych ramkach, fantazyjnych ornamentów z kutego metalu czy też drewnianych, wijących się wstęg. Możliwości są nieograniczone, ważne by całość dopasowana była do stylu wnętrza, w jakim będzie się znajdowało.

Tekst architekt Ewa Knaflewska

Zobacz także:

Galeria ciekawych schodów wewnętrznych

Zapisz się na NEWSLETTER. Co tydzień najnowsze wiadomości o budowie, remoncie i wykańczaniu wnętrz w Twojej poczcie e-mail: Zobacz przykład

>