Czym ogrzewać dom? Ile zapłacimy za ogrzewanie w 2022 roku?

Planując budowę domu, warto wybrać projekt o zwartej bryle, z jak najmniejszą liczbą mostków termicznych. Budynek powinien ustawiony tak, aby skutecznie wykorzystać nasłonecznienie. Ponadto zgodnie z przepisami stosujemy dziś znaczne grubości izolacji ścian, dachu czy podłóg. Niezbędna jest przy tym dbałość o precyzję montażu izolacji oraz zachowanie jej ciągłości, np. na styku ścian i dachu. Ważnym elementem jest też zapewnienie wysokiej szczelności budynku i zastosowanie wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła. Redukcję kosztów ogrzewania domu i podgrzewania wody do mycia uzyskamy również korzystając z odnawialnych źródeł energii.

Na etapie wyboru rodzaju paliwa czy nośnika energii warto wziąć pod uwagę nie tylko zmienność cen, ale i efektywność danego źródła ciepła, a także niezbędny zakres jego obsługi. Z pewnością znaczenie ma też ewentualna potrzeba wygospodarowania osobnej powierzchni dla kotła, magazynu paliwa lub zbiorników o dużej pojemności.

W artykule zebrano ważne cechy poszczególnych paliw i oszacowano koszty ogrzewania wg cen z lutego 2022 roku. Aby dokonać obliczeń przyjęto nowy, dobrze izolowany dom o powierzchni 150 m², którego jednostkowy współczynnik strat ciepła wynosi 40 W/m² (zatem dla całego budynku zapotrzebowanie na ciepło to 6 kW).

Czym ogrzewać dom w 2022 r - Odnawialne źródła energii - porównanie cen 

Najpopularniejsze systemy, w których wykorzystuje się energię odnawialną, to przede wszystkim układy z pompami ciepła, kolektorami słonecznymi, panelami fotowoltaicznymi czy biomasą, np. peletami. Niestety w polskich warunkach klimatycznych nie mamy możliwości zastosowania prostego systemu, który przez cały rok zapewniłby przygotowanie ciepłej wody i ogrzanie domu z użyciem jedynie energii odnawialnej. Niezależnie od wybranego sposobu pozyskiwania energii odnawialnej musimy liczyć z okresowym lub ciągłym wykorzystaniem również konwencjonalnych nośników energii, np. prądu z sieci energetycznej. Pomimo to systemy OZE są w Polsce chętnie stosowane, ponieważ pozwalają znacząco ograniczyć koszty eksploatacji drożejących paliw. Do tego takie rozwiązania, jak pompy ciepła czy kolektory słoneczne praktycznie nie wymagają obsługi. Co więcej, można je montować nie tylko w nowych, ale i modernizowanych domach.

Ciepło z powietrza zewnętrznego, czyli powietrzna pompa ciepła

Tego typu energię pobiera pompa typu powietrze-woda (potocznie określana powietrzną pompą ciepła). Najważniejszy jej element, czyli sprężarka, jest zasilana energią elektryczną, ale zużycie prądu jest kilka razy niższe od ilości ciepła dostarczanego do instalacji centralnego ogrzewania. We współpracy z instalacją podłogową, do temperatury zewnętrznej 0°C, tego typu pompa ciepła może dostarczać nawet pięć razy więcej ciepła w porównaniu do zużywanej przez nią ilości energii elektrycznej. Oczywiście im niższa temperatura zewnętrzna, tym niższa również efektywność urządzenia i wyższe zużycie prądu. Z reguły od temperatury –7 czy – 10°C jest ono wspomagane grzałką elektryczną. Mimo wszystko w skali roku udział energii dostarczanej przez grzałkę nie przekracza z reguły 2-3%.

Dzięki temu roczny koszt użytkowania pompy powietrznej w nowym, dobrze izolowanym domu o powierzchni 150 m², w którym współpracuje ona z wodnym ogrzewaniem podłogowym może wynosić około 2680 zł.

Dotyczy to lokalizacji budynku w centralnej części kraju. Jeśli pompa będzie zamontowana w chłodniejszych rejonach kraju, opłaty za ogrzewanie będą wyższe. Do obliczeń przyjęto cenę prądu w wysokości 0,794 zł/kWh brutto, wg taryfy jednego z popularnych dostawców.

Uwaga! Można jeszcze obniżyć koszty eksploatacji pompy ciepła, wykorzystując taryfy strefowe takie, jak np. G12, G12w czy G13, w których okresowo cena energii jest niższa. Przykładowo dla PGE obecnie w godzinach szczytu wynosi ona 0,9 zł/kWh, a poza szczytem (22.00-6.00 i 13.00-15.00) wynosi 0,44 zł/kWh. Zatem koszt eksploatacji będzie zależał od cen energii u dostawcy, z którego usług korzystamy.

Energia odnawialna z gruntu, czyli wodna pompa ciepła

Do jej poboru stosuje się gruntową pompę ciepła. W tym celu na działce wykonuje się zwykle od jednego do kilku odwiertów. Umieszcza się w nich rury, w których znajduje się płyn niezamarzający. Odbiera on ciepło z gruntu i transportuje do pompy ciepła. Tu następuje kolejny proces odbioru energii, podwyższenie temperatury i przekazanie ciepła do instalacji grzewczej czy też wody do mycia.

Zaletą gruntowej pompy ciepła w porównaniu do powietrznej jest bardziej stabilna temperatura ośrodka, z którego czerpiemy energię. Na jesieni temperatura gruntu wynosi z reguły 5-8°C. Natomiast zimą, w trakcie silnych mrozów spada do 2-3°C, zaś czasami podczas długiej fali mrozu do około 0°C. Nadal jednak jest wyższa od temperatury panującej na dworze. Dzięki temu efektywność pompy gruntowej jest w tym okresie wyższa niż modelu powietrznego. Co więcej, nie wymaga ona zwykle wspomagania przez grzałkę elektryczną. Za to w trakcie cieplejszych, wiosennych dni efektywność gruntowej pompy ciepła jest niższa.

Ale ostatecznie roczny koszt użytkowania pompy gruntowej jest nieco mniejszy od modelu powietrznego i wynosi około 2215 zł.

Pelety

Pelety to granulat o średnicy 6-8 mm i długości 10 do 38 mm powstający poprzez sprasowanie trocin i innych odpadów drzewnych pod dużym ciśnieniem. Zalicza się je do paliw ekologicznych, gdyż przyjmuje się, że nie powodują zanieczyszczenia środowiska dwutlenkiem węgla. Wynika to stąd, że podczas ich spalania do atmosfery dostaje się tyle CO2, ile w czasie wzrostu pochłaniają drzewa, z których są wytwarzane. Dzięki temu bilans CO2 jest zerowy.

Współczesne kotły na pelety są urządzeniami bardzo wydajnymi i znacznie mniej uciążliwymi w obsłudze w porównaniu do tradycyjnych modeli na paliwa stałe. Zapewniają one przede wszystkim precyzyjną regulację procesu spalania i często mają tego typu udogodnienia, jak automatyczna zapalarka czy mechanizm czyszczący powierzchnię wymiennika.

Zanim jednak zdecydujemy się na zastosowanie kotła na pelety, powinniśmy upewnić się czy zezwala na to plan zagospodarowania przestrzennego i uchwała antysmogowa.W niektórych województwach, a także miastach już dziś podano datę, po której stosowanie paliw stałych na danym obszarze nie będzie dopuszczalne.

Poza tym, jeśli przewidujemy ogrzewanie domu peletami już na etapie projektu budynku, powinniśmy zaplanować odpowiednio dużą powierzchnię do montażu kotła oraz magazynowania paliwa.

W obecnym sezonie grzewczym cena peletu dość znacznie wrosła. W sierpniu 2021 r. wynosiła od 850 do 1000 zł za tonę, zaś w styczniu br. było to aż 1300-1500 zł. Niestety trzeba też pod uwagę wziąć i to, że nawet w przypadku spadku cen na pelety w okresie letnim ryzyko mogą one ponownie wzrosnąć przed kolejną zimą.

Dla domu o powierzchni 150 m2 roczne zużycie paliwa wyniesie nie mniej niż 3 tony. To oznacza, że koszty ogrzewania poniesione w ubiegłym roku nie przekraczały 3000 zł, a obecnie może to być nawet około 4500 zł. Chcąc ograniczyć wydatki, należałoby zakupić pelety w możliwie najniższej cenie, czyli zwykle latem i przechować całość w suchym miejscu. Wymaga to niestety przeznaczenia pewnej przestrzeni budynku na magazyn paliwa. Pamiętajmy też, by kupić suche pelety, w przeciwnym razie może dojść do ich samozapłonu. Oczywiście bardzo ważna jest ich jakość. Ma ona duży wpływ na właściwy proces spalania oraz częstotliwość czyszczenia palnika i wymiennika ciepła w kotle.

Paliwa konwencjonalne

Jeszcze kilka lat temu w obszarze paliw konwencjonalnych duży udział miał węgiel kamienny. Niestety bardzo często do jego spalania węgla stosowano prostej konstrukcji kotły. Tego typu urządzenia nie są już jednak produkowane na potrzeby polskiego rynku.

Obecnie dostępne są jedynie tzw. kotły 5 klasy zgodne wymaganiami ekoprojektu. Są to kotły zasypowe z dolnym spalaniem lub z automatycznym podajnikiem paliwa. Jednak w wielu regionach kraju eksploatacja tego typu urządzeń będzie dopuszczalna jeszcze tylko przez kilka lat. Decydują o tym uchwały antysmogowe w poszczególnych województwach. Równolegle nastąpił nagły wzrost cen węgla. W efekcie ten rodzaj ogrzewania jest dziś bardzo rzadko wybierany w nowych budynkach.

Gaz ziemny

Przez ostatnie kilkanaście lat wygodnym rozwiązaniem zapewniającym równocześnie racjonalny poziom kosztów był gaz ziemny, pod warunkiem dostępu do sieci gazowej. Do spalania gazu stosuje się stojące lub wiszące kotły kondensacyjne o bardzo wysokiej sprawności. Ze względu sposób przygotowania ciepłej wody do mycia, urządzenia dostępne są w wersji jedno- lub dwufunkcyjnej.

Nagły wzrost cen gazu ziemnego w roku 2021 sprawił, że koszty ogrzewania domów mieszkalnych znacznie wzrosły. Biorąc pod uwagę to, że ceny usług dystrybucyjnych uległy niewielkim zmianom, łączny wzrost kosztów, w zależności od ilości zużycia gazu wynosi obecnie około 50-60%.

Za ogrzewanie gazem ziemnym naszego przykładowego domu zapłacimy rocznie 4200-4500 zł. Do tego należy doliczyć koszt serwisu około 300 zł. Do wyliczeń przyjęto cenę gazu dla gospodarstw indywidualnych wg taryfy PSG i PGNIG ze stycznia 2022 r. Przy czym zużycie gazu w okresie do lipca br. zostało objęte 0% stawką podatku VAT, co pozwala nieco zredukować podwyżki. Uwaga! Jeden z głównych dystrybutorów gazu zimnego czyli PSG nie podpisuje obecnie umów na wykonanie nowych przyłączy. Według informacji spółki wynika to z dużej liczby podpisanych wniosków i wyczerpaniem zaplanowanych na ten cel środków. W tej chwili trwają prace nad rozwiązaniem tego problemu. Jest to spore utrudnienie dla osób budujących lub remontujących dom

Gaz płynny

Cześć inwestorów, biorąc pod uwagę obecną sytuację na rynku, rozważa zastosowanie gazu płynnego. Instalację grzewczą z kotłem zasila się wówczas ze zbiornika umieszczonego na działce – naziemnego lub podziemnego. Ten ostatni jest droższy w zakupie i montażu, więcej też zapłacimy za jego późniejsze przeglądy.

Zbiornik można kupić na własność lub wydzierżawić. Pierwsze rozwiązanie pozwala nam swobodnie wybierać dostawcę gazu i korzystać z niższej ceny. Za to musimy pamiętać i ponosić koszty okresowych przeglądów zbiornika wykonywanych przez inspektora UDT. Do niedawna koszt zakupu i montażu zbiornika dla domu 150 m2 wynosił około 10 000-12 000 zł.

Jeśli chcemy mieć możliwość zakupu paliwa, kiedy jest ono najtańsze (zwykle od maja do lipca), najlepiej wybrać na tyle duży zbiornik, aby jego pojemność wystarczyła nam na cały sezon grzewczy. Dla rozważnego przez nas nowego dobrze izolowanego domu niezbędny będzie zatem zbiornik 2700 l.

Obecnie koszt zakupu gazu na cały sezon grzewczy przekroczy 6000 zł. Do tego należy doliczyć opłaty za przeglądów zbiornika i kotła – łącznie co najmniej 600 zł. Natomiast, gdy zdecydujemy się na zbiornik dzierżawiony, roczne wydatki wyniosą 8000-8500 zł.

W ubiegłych latach koszt zakupu gazu płynnego do własnego zbiornika był zbliżony do kosztów eksploatacji kotłowni opalanej gazem ziemnym. Relacje giełdowych cen paliw wskazują, że w przyszłości, po uwolnieniu cen gazu ziemnego dla gospodarstw domowych, gaz płynny może być nawet tańszy od ziemnego.

Olej opałowy

W ostatnich latach popularność oleju opałowego malała. Wynikało to z wysokiej ceny paliwa oraz potrzeby wygospodarowania części pomieszczenia technicznego na jego magazynowanie w zbiornikach. Podobnie jak w przypadku oleju napędowego ceny oleju opałowego zmieniają się w ostatnich latach bardzo dynamicznie. Obecnie ogrzanie dobrze izolowanego domu o powierzchni 150 m2 i przygotowanie ciepłej wody wyniesie co najmniej 6300 zł, plus koszt przeglądu kotła 500-600 zł. W celu uniknięcia tankowania paliwa w okresie zimowym, gdy zawsze jest ono droższe, powinniśmy zastosować zbiorniki o pojemności nie mniejszej niż 1500 l.

Jakie paliwo wybrać – do decyzji inwestorów

Decyzja, czym ogrzewać dom i wodę do mycia, nigdy nie była łatwa, ale obecnie jest to jeszcze trudniejsze. Nie wiadomo zupełnie bowiem, jak będą kształtowały się ceny poszczególnych paliw w kolejnych latach. Oprócz koniunktury gospodarczej bardzo silny wpływ mają na to teraz czynniki polityczne, zagrożenie konfliktem zbrojnym czy szantażem energetycznym.

Jeśli chodzi o prąd, nie jesteśmy w stanie ocenić przyrostu cen opłat za emisję CO2. Co do peletów, to cena tego paliwa podąża za cenami pozostałych nośników energii. Jeżeli giełdowe ceny gazu ziemnego powrócą do notowanych rok temu wartości, wówczas to paliwo będzie z pewnością jednym z faworytów. W przeciwnym razie po 1 stycznia 2024 roku, gdy Polska nie będzie już mogła regulować (czytaj obniżać) ceny dla odbiorców indywidualnych, ich rachunki mogą drastycznie wzrosnąć.

Przystępując do budowy czy modernizacji domu, powinniśmy z pewnością zadbać o maksymalną redukcję strat ciepła przez odpowiednią izolację termiczną czy zastosowanie wentylacji z odzyskiem ciepła.

Poszukując rozwiązań, które zapewniają najwyższy komfort i brak uciążliwej obsługi, warto zainteresować się pompą ciepła czy kotłem kondensacyjnym zasilanym gazem. Przy obecnych cenach te technologie zapewniają możliwie niskie koszty eksploatacji. W przypadku wykorzystania energii elektrycznej redukcji kosztów będziemy mogli dokonać, korzystając z taryf typu G12, G12w czy G13. W przyszłości być może pojawią się jeszcze inne, bardziej elastyczne taryfy lub możliwości zakupu dostępnej okresowo tańszej energii. Przy tym niezbędne jest magazynowanie energii cieplnej, np. w zbiorniku buforowym czy też odpowiedniej grubości wylewce podłogowej oraz zbiorniku na ciepłą wodę. Ceny gazu płynnego i oleju opałowego również ulegają dużym zmianom, podobnie jak relacje między tymi cenami. W tej sytuacji istotne jest, aby pojemność zbiornika pozwalała na tankowanie paliwa tylko raz w roku, zazwyczaj najlepiej to robić na początku lata.

Na co zwrócić uwagę podczas eksploatacji instalacji fotowoltaicznej?

Dotychczas bardzo korzystnym rozwiązaniem była możliwość połączenia pompy ciepła z instalacją fotowoltaiczną. Dzięki możliwości przekazywania nadwyżek energii generowanych latem i późniejszego wykorzystania 80% z tej ilości roczne koszty ogrzewania mogły być wręcz zerowe. Z uwagi na szybko rosnącą moc instalacji fotowoltaicznych i wymogi przepisów unijnych osoby planujące montaż instalacji fotowoltaicznej po 01.04.2022 r. będą już rozliczane na innych zasadach. Ewentualne nadwyżki energii będą sprzedawane do sieci wg aktualnej ceny giełdowej. Wzrośnie zatem znaczenie bieżącego (czytaj jak największego) wykorzystania energii generowanej przez instalację fotowoltaiczną, m.in. do zasilania pompy ciepła pracującej na potrzeby ogrzewania domu, podgrzania wody do mycia lub w przydomowym basenie, a latem także chłodzenia budynku (jeśli zostało to uwzględnione w projekcie instalacji).

Jak ograniczyć zużycie gazu?

Obecnie wiele osób poszukuje sposobów, które umożliwiają ograniczenie zużycia gazu. Jednym z nich jest, np. zastosowanie klimatyzatorów. Mogę one być pomocniczym źródłem ciepła, szczególnie wiosną i jesienią. Koszt eksploatacji klimatyzatorów może być niski, gdy korzystamy z nich w godzinach występowania niższej ceny energii elektrycznej, np. w taryfach G12, G12w czy G13.

Inna opcja to połączenie klimatyzatorów z instalacją fotowoltaiczną. Optymalnym rozwiązaniem jest ich praca, gdy panele generują określoną moc. Unikamy w dzięki temu oddawania energii do sieci, a z każdej kWh prądu wytwarzamy nawet 4-5 kWh ciepła. Oczywiście w słoneczne dni nie unikniemy oddawania energii do sieci, ale praca klimatyzatorów pozwoli na bieżąco wykorzystać część energii.

Kolejny wariant to połączenie kotła gazowego z powietrzną pompą ciepła do ogrzewania domu i przygotowania ciepłej wody. Całym systemem powinien wówczas zarządzać jeden sterownik, który w danej chwili będzie uruchamiał to źródło ciepła, które jest tańsze w eksploatacji. Nie musimy jednak montować pompy ciepła już w trakcie wykonywania instalacji z kotłem, można to zrobić w później. Ważne, aby w domu wykorzystywać niskotemperaturowy system grzewczy, np. ogrzewanie podłogowe lub ścienne. Tylko wtedy montaż pompy ciepła przyniesie wymierne oszczędności.

Następna możliwość to zamontowanie kolektorów słonecznych i zbiornika ciepłej wody o większej pojemności. Dla 4-osobowej rodziny wystarczający jest zasobnik o pojemności 300 l i dwa kolektory o powierzchni 4-5 m2 . Taki zestaw pokryje około 50-60% energii potrzebnej do przygotowania ciepłej wody w skali roku.