Winobluszcz pięciolistkowy

Parthencissus quinquefolia

Winobluszcz pięciolistkowy (Parthencissus quinquefolia) należy do rodziny winoroślowatych (Vitaceae), zwany także dzikim winem, to pochodzące z kontynentu amerykańskiego pnącze sprowadzone do Europu i wprowadzone do uprawy już w 1629 roku. Jest szybko rosnącym samoczepnym, drewniejącym pnączem. Pochodzi z Ameryki północnej. Ma rozgałęzione wąsy, miewa korzenie przybyszowe. Liście złożone zazwyczaj z pięciu eliptycznych części, u góry zielonych, od spodu szarozielonych, jesienią przebarwiają się na kolor szkarłatno-czerwony, po czym spadają.

Winobluszcze to najlepsze pnącza do okrywania ścian budynków, dobrze rosną na terenach miejskich i przemysłowych. Roślina z łatwością wspina się na wszelkiego rodzaju pionowe przeszkody.  Liczne, długie pędy czepiające się podpór, a duże, złożone liście tworzą zwarty, zielony kobierzec, efektowny przez cały sezon wegetacyjny. Jesienią liście przybierają bajkowe kolory, wybarwiają się w intensywnych odcieniach czerwieni oraz purpury. Przyrastają 1-2 m rocznie. Ozdobne z ulistnienia, jesienne przebarwienia liści na czerwono są niezwykle efektowne. Kwiaty niepozorne, owoce to prawie czarne niejadalne jagody.

Odmiana murowa to najczęściej spotykana forma uprawna winobluszczu pięciolistkowego, mało wymagająca, w pełni mrozoodporna, zdrowa i przydatna przede wszystkim do sadzenia w miejscach wymagających zakrycia, przy ścianach budynków lub murach ogrodzeń.

Jak wygląda winobluszcz pięciolistkowy? 

Niezwykłą łatwość wspinania roślina zawdzięcza wąsom czepnym zaopatrzonym na końcach w 5 - 12 przylg, które przywierają ściśle do różnego rodzaju powierzchni, na których inne pnącza nie miałyby szansy się utrzymać. Oczywiście wąsy nie poradzą sobie ze szkłem czy marmurem, ale już wszelkiego rodzaju tynki, nieoszlifowane kamienie, cegły czy nawet drewno nie stanowią bariery dla tego pnącza. Główną ozdobą dzikiego wina są duże liście zbudowane zwykle z pięciu listków osadzonych na długim ogonku. Blaszki liściowe są zielone i błyszczące, jesienią szkarłatne. Dachówkowate ułożenie liści winobluszczu porastającego ściany budynków zapewnia ochronę murom przed deszczem, wiatrem i słońcem. Ukryte pod liśćmi niepozorne kwiaty rozwijają się w czerwcu. Fioletowe, kuliste, omszone białawym, woskowym nalotem owoce mają średnicę około 0,5 centymetra. Owoce są osadzone na dekoracyjnych, czerwonych szypułkach, niezbyt widocznych wśród liści, ale po pierwszych przymrozkach, gdy liści opadną, ukazują się w pełnej krasie i zdobią nagie pędy aż do grudnia, chyba że wcześniej wypatrzą je ptaki. W okresie zimy owoce stanowią przysmak kosów, kwiczołów i jemiołuszek.

Jakie rozmiary osiąga winobluszcz pięciolistkowy?

Parthenocissus quinquefolia var. murorum przyrasta rocznie o 1-2 metry, dorastając maksymalnie do 10 - 20 metrów wysokości.

Jakie gatunki wyróżniamy?

• Winobluszcz trójklapowy, syn. japoński (Parthenocissus tricuspidata) jest najlepszy do pokrywania ścian, może przemarzać, ma najładniejsze jesienne kolory liści (żółte, pomarańczowe, czerwone). Wrażliwy na mróz.
• Winobluszcz zaroślowy, tzw. dzikie wino (P. inserta) bardzo podobny do pięciolistkowego, uznawany za bardziej odporny na mrozy, ma liście zielone i błyszczące z obu stron blaszki, długie wąsy bez przylg.

Odmiany winobluszczu pięciolistkowego

• 'Engelmanni' jest samoczepna dzięki przylgom na końcach wąsów
• 'Monham' ma liście biało zielone przez cały sezon dorasta do 3-6 m
• 'Yellow Wall' ma matowe duże liście, które jesienią stają się jasnożółte
• 'Murorum'
•  'Troki' ma błyszczące liście i jesienią przebarwia się na czerwono.

Winobluszcz pięciolistkowy - kiedy sadzić?

Winobluszcz pięciolistkowy najlepiej sadzić wczesną wiosną lub późną jesienią

Kwitnienie: latem od VII do VIII (lipca do końca sierpnia)

Winobluszcz pięciolistkowy - jaka ziemia?

Gleby przeciętne, miejsca słoneczne lub półcieniste, tolerują także wystawę północną. Lepiej przebarwiają się rośliny na stanowiskach słonecznych. Najlepiej rozwija się na glebach piaszczystych lub gliniastych, dosyć przepuszczalnych i średnio żyznych. 

Winobluszcz pięciolistkowy sadzenie i pielęgnacja

Winobluszcz pięciolistkowy nie ma specjalnych wymagań uprawowych, dobrze rośnie na znakomitej większości gleb, znosi suszę, zacienienie oraz silny mróz w okresie zimy. Winobluszcz pięciolistkowy nie jest wymagający co do stanowiska - można go sadzić w pełnym słońcu, ale także w półcieniu i cieniu. Rośliny sadzone na wystawie południowej obficiej owocują i bardziej intensywnie wybarwiają się na jesieni. Dzikie wino rośnie zdrowo, nie choruje i nie jest atakowane przez szkodniki. Sadząc pnącza należy pamiętać, aby zachować odległości co najmniej 30 cm od murów lub ścian. Jeśli rolę podpory mają stanowić drzewa lub wysokie krzewy, winobluszcz należy sadzić około 1 metra od ich podstawy.

Bluszcz pięciolistkowy sadzi się przy podporach: ogrodzeniach, siatkach, pergolach, trejażach, altanach, przy ścianach wymagają podwiązania. Bez podpór tworzą okrywowe dywany.

Jak rozmnażać winobluszcz pięciolistkowy? Przez odkłady i sadzonki. Rozmnażamy je jesienią, przez sadzonki. W tym celu ucinamy 15-20 cm pędu (musi mieć on kilka pąków). Sadzonkę wkładamy do doniczki wypełnionej ziemią. Po ukorzenieniu się wiosną lub jesienią w kolejnym roku przesadzamy ją na miejsce stałe, do dołka z dobrze spulchnionym podłożem.

Podlewanie i nawożenie. Dzikie wino nie wymaga obfitego podlewania - w zasadzie pnącze to warto nawadniać tylko w czasie dużych upałów i długich okresów suszy w miarę potrzeby, dużymi porcjami. Dokarmia się wieloskładnikowymi nawozami, najlepiej o spowolnionym działaniu.

Najczęstsze choroby i szkodniki. Rzadko cokolwiek mu dolega - jest bardzo odporny na choroby i szkodniki.

Zastosowanie. Sadzi się je przy budynkach, konstrukcjach lub innych roślinach oraz jako krzewy okrywowe. Doskonałe do okrywania murów, tworzenia osłon i maskowania. Odmiany z wąsami czepnymi (bez przylg) wymagają mocnych podpór z cienkimi elementami, np. kratek, siatki ogrodzeniowej. Parthenocissus quinquefolia var. murorum to dobre pnącze do uprawy w terenach zieleni miejskiej oraz ogrodach przydomowych. Świetnie nadaje się do maskowania brzydkich ścian budynków gospodarczych, wiat śmietnikowych, wielopoziomowych garaży, murów, ogrodzeń, altan, płotów, ekranów dźwiękochłonnych. Ciekawie prezentują się egzemplarze sadzone u podnóża słupów, latarń, pni drzew z wysoko osadzoną koroną lub przy specjalnie stworzonych dla pnączy konstrukcjach typu pergol czy bramek. W miejscach trudnodostępnych dzikie wino można z powodzeniem uprawiać jako roślinę okrywową.

Jak przycinać winobluszcz pięciolistkowy?

By ograniczać bujny wzrost można przez cały sezon, silne cięcie najlepiej wykonać wczesną wiosną.

Z czym sadzić winobluszcze? Winobluszcz pięciolistkowy doskonale sprawdza się w roli rośliny okrywowej. Zwłaszcza jeśli stworzony przez niego dywan wzbogacimy kępami paproci, barwinka, bodziszków, funkii czy rodgersji. Bardzo ładnie prezentuje się na tle ciemnozielonych iglaków (sosen, żywotników, świerków). Ponieważ jednak jest rośliną wyjątkowo ekspansywną, trzeba koniecznie pamiętać o systematycznym przycinaniu zbyt mocno rozrastających się pędów. 

Winobluszcz w ogrodzie

Za sprawą wąsów czepnych winobluszcz może wspinać się po murach, pniach drzew, siatce ogrodzeniowej, pergolach (a odmiana 'Murorum', która ma przylgi, wędruje nawet po ścianach). Ponieważ pnącze to doskonale znosi cięcie, może zdobić także żywopłot z iglaków (jego pędy trzeba jednak regularnie skracać, by nie zagłuszyło krzewów). Winobluszcz pięciolistkowy w dużych ogrodach warto wykorzystać jako roślinę okrywową do osłonięcia podłoża po koronami drzew. Doskonale nadaje się też do uprawy w pojemnikach na tarasie.