Wanilia - storczyk na metry

dr Magdalena Narkiewicz30-01-2017 15:00

Jako zielona liana bardzo rzadko gości w mieszkaniach, lecz doskonale znamy zapach jej owoców. Co to za roślina?

Wanilia - storczyk

Odpowiedź na to pytanie dla wielu może być zaskoczeniem: chodzi o wanilię płaskolistną (Vanilla planifolia) - storczyk o równie pięknych kwiatach jak falenopsis czy cymbidium. Jednak swą światową karierę zawdzięcza nie urodzie, ale słodkiej woni owoców używanych w kuchni i przemyśle. Jest potężnym pnączem, które zawiązuje kwiaty jedynie na silnych, wielometrowych pędach. Szansa, że utworzy je, rosnąc w mieszkaniu, jest więc minimalna. Za to może zdobić pokoje dzięki oryginalnym pędom.

Na zdjęciu powyżej: Wanilia Chamissonis

Skąd pochodzi

Ojczyzną wanilii płaskolistnej są południowoamerykańskie wilgotne lasy tropikalne. Roślina wyrasta z zakamarków konarów lub z warstwy butwiejących na ziemi szczątków. Ponieważ nie ma w nich wiele związków odżywczych, jej system korzeniowy jest niewielki. Natomiast w kątach liści powstają liczne korzenie powietrzne, które, gdy są młode, wyglądają jak wąsy.

Na zdjęciu powyżej: Kwiaty płaskolistnej są mniejsze od liści, a znamiona i pylniki mają ukryte w długiej rurce. Rozkwitają na jeden dzień

Przylgi

Od strony podpory wykształcają one przylgi zdolne utrzymać przy pniach bardzo ciężkie pędy. Pozostałą ich część pokrywa szarozielona tkanka służąca do pochłaniania wilgoci i energii słonecznej. Niektóre "wąsy" z czasem zwisają i wrastają w ziemię. Rośliny całkiem dobrze znoszą cień, natomiast szkodzi im ostre słońce.Od strony podpory wykształcają one przylgi zdolne utrzymać przy pniach bardzo ciężkie pędy. Pozostałą ich część pokrywa szarozielona tkanka służąca do pochłaniania wilgoci i energii słonecznej. Niektóre "wąsy" z czasem zwisają i wrastają w ziemię. Rośliny całkiem dobrze znoszą cień, natomiast szkodzi im ostre słońce.

Na zdjęciu powyżej: Pęd wanilii wydłuża się zakosami. Przywiera do podpory wyglądającymi jak jasne wąsy korzeniami powietrznymi, wyrastającymi u podstaw liści

Młode okazy

W doniczkach najładniej wyglądają młode rośliny, wyraźnie prezentujące zygzakowatą linię pędów i prosty kształt liści o długości około 9 cm. Są też odmiany pasiaste, np. 'Super Variegated' (sadzonka w sprzedaży internetowej kosztuje od 50 zł). Odpowiednio pielęgnowana wanilia w sezonie przyrasta prawie o pół metra. Zwykle nie choruje i nie pada ofiarą szkodników. Bez podpory jej pędy najpierw zwisają, a później próbują się wspinać. Starsze okazy warto odmładzać, robiąc z nich sadzonki.

Na zdjęciu powyżej: Wanilia płaskolistna

Warunki dla wanilii

Wanilii odpowiadają warunki panujące w większości domów.Temperatura. Idealna dla rośliny wynosi 20-24°C i nie powinna spadać poniżej 15°C.Stanowisko. Odpowiednie jest lekko nasłonecznione lub cieniste. Wanilia może się zwieszać lub piąć po podporach, nawet po ścianie (ale po oderwaniu "wąsów" pozostawia na niej ciemne ślady). Wilgoć. Wymaga umiarkowanie wilgotnego podłoża. Gdy powietrze jest suche, warto zraszać ją przegotowaną letnią wodą

Na zdjęciu powyżej: Pędy wanilii są dekoracyjne, oryginalnie powyginane, ale się nie rozgałęziają. Żeby w doniczce było więcej zieleni, trzeba posadzić kilka roślin

Pielęgnacja

Wystarczy zasilać roślinę od lutego do września nawozem dla storczyków. Podłoże i przesadzanie. Najlepsza jest mieszanka dla storczyków wymieniana co 2-3 lata. Pielęgnacja korzeni powietrznych. Mocno wydłużone wskazują, że wanilia jest niedożywiona. Trzeba zagłębić je w doniczce i zacząć roślinę nawozić. Rozmnażanie. Fragmenty pędu z dwoma liśćmi wiosną łatwo się ukorzenią zagłębione "wąsem" w wilgotnym podłożu i osłonięte bezbarwną folią. Latem też wypuszczą korzenie, ale nowy pęd wyrośnie dopiero po zimie.

Na zdjęciu powyżej: Podpórka wanilii stała się rusztowaniem dla choinki z patyczków

Wykorzystujemy ją...

Wanilia jest uprawiana na zbiór owoców wykorzystywanych do aromatyzowania potraw i kosmetyków. W naturze kwiaty zapylane są przez przystosowane do tego gatunki pszczół i kolibrów. Na plantacjach pracę tę muszą wykonywać ludzie.

Na zdjęciu powyżej: Końcowym etapem uprawy jest sortowanie i pakowanie zbrązowiałych i słodko pachnących owoców

Owoce wanilii

Po zbiorze zielone owoce poddawane są obróbce. Sparza się je wrzątkiem, a następnie przez 4 tygodnie w ciągu dnia suszy się na słońcu. Na noc pakuje się je do szczelnych pojemników, by się "pociły". Dzięki temu brązowieją i powstaje w nich pachnący olejek. Na jego zapach i smak składa się wanilina i ponad 150 innych związków. Długie laski służą jako produkt spożywczy, mniejszych używa przemysł kosmetyczny i perfumeryjny.

Na zdjęciu powyżej: Owoce wanilii są zbierane po 6-9 miesiącach od zapylania kwiatów. Mają wówczas zieloną barwę i jeszcze nie pachną

Laski wanili

Do handlu trafiają też drobniejsze laski innych gatunków wanilii o odmiennym składzie olejku.Obecnie wykorzystuje się głównie syntetyczną czystą wanilinę oraz etylowanilinę. Ten drugi związek nie występuje w przyrodzie, a ma trzykrotnie silniejszy zapach od waniliny. Oba są bardzo tanie.

Na zdjęciu powyżej: Laski wanilii płaskolistnej zwykle mają długość 15-22 cm. Sprzedawane są szczelnie pakowane, w cenie od 6 zł za sztukę

Więcej o: