Klon jawor czyli jak uprawiać drzewo klon (Acer pseudoplatanus)

Jawor, platan czy klon?

Z samym imieniem drzewa bywa nie lada kłopot. W dawnej polszczyźnie nazw "jawor" i "platan" używano bowiem zamiennie. Oficjalna, botaniczna nazwa drzewa, to klon jawor (Acer pseudoplatanus), czyli tłumacząc z łaciny "klon fałszywy platan". Wyjaśnijmy to od razu: kora jaworu łuszczy się tafelkowato (podobnie jak u platana), co rozwiązuje zagadkę nazwy.

Jawor drzewo w Polsce

Jawor rośnie w całej centralnej i południowej Europie; to jedno z naszych polskich rodzimych drzew. Ma krzepki pokrój, a jego szeroka korona w kształcie pięknie sklepionej kopuły daje miły głęboki cień. Okazy rosnące w dobrych warunkach osiągają do 25 m wysokości, przy rozpiętości korony około 15 m. Liście klonu jaworu są dłoniasto powcinane, podobnie jak u klonu pospolitego, lecz nieco inaczej skrojone, a także gęściej i drobniej piłkowane. Ich ogonki nie zawierają soku mlecznego. Blaszki liściowe są ciemnozielone po stronie wierzchniej, od spodu zaś jaśniejsze i matowe, z włoskami wokół wyraźnych żyłek. U czystego gatunku odcień "podszewki" jest niebieskawozielony, u odmian może być np. różowawy. Jesienią jawory przebarwiają się na piękny złocisty kolor.

Choroby widoczne na korze

Na zdjęciu powyżej: Okaz jaworu dobrze oświetlony ze wszystkich stron wykształcił charakterystyczną koronę w kształcie zgrabnej kopuły

Fot. Piotr Konieczko

Na zdjęciu powyżej: 'Leopoldii' jest odmianą cenioną z uwagi na nieduże wymagania glebowe. Poznamy ją po liściach w jasne plamki, z szarawozielonym spodem.

Kiedy kwitnie jawor?

Klon jawor kwitnie w maju, gdy liście ma już prawie całkiem rozwinięte. Wtedy też można podziwiać jego żółtozielone, zebrane w grona kwiatostany. Warto wiedzieć, że jest drzewem miododajnym. Jego owocki (skrzydlaki zwane noskami, jak u wszystkich klonów), połączone po dwa, dojrzewają w sierpniu i we wrześniu, rozsiewając się z wiatrem. Jawor wytwarza mocno rozgałęziony, głęboki system korzeniowy, jest więc odporny na silne wiatry. To dobry towarzysz dróg, przydatny także w obszarach nadmorskich. Może być wspaniałą ozdobą parków i dużych ogrodów. Wielkich miast nie lubi, ponieważ bardzo cierpi z powodu suszy i zanieczyszczonego spalinami powietrza. Zadowoli się przeciętną glebą i słonecznym lub półcienistym stanowiskiem. Da sobie radę i w miejscach suchych, choć woli więcej wilgoci. Nie zaakceptuje jednak terenów wyraźnie podmokłych.

Drzewa do małego ogrodu

Na zdjęciu powyżej: Młode listki i kwiatostany

Fot. Shutterstock

Na zdjęciu powyżej: Typowe dla jaworu: nasiona - skrzydlaki

Jawor - drewno

Skąd wzięły się jawory w miłosnych pieśniach, z których najbardziej znana jest chyba ta o Laurze i Filonie, który czeka na dziewczynę pod umówionym jaworem? Otóż jest to drzewo śpiewające. Potwierdzi to każdy lutnik, który tnie na cieniusieńkie deszczułki pięknie prążkowane jaworowe klocki. Aby stały się materiałem do budowy instrumentów muzycznych, trzeba je sezonować minimum przez pięć lat. Ponoć najpiękniejszym dźwiękiem obdarzone są drzewa rosnące na suchych zboczach gór. Ponoć z jaworów z okolic Cremony we Włoszech w warsztacie Antonia Stradivariego powstawały w XVIII wieku najsłynniejsze skrzypce. Instrumenty z jaworowego drewna są niezwykle trwałe. Nasi górale dobrze znali ich zalety i śpiewali: "Jaworowe huśle, zagrajcie mi słusznie, aż mi moja miła na łóżeczku uśnie...". Jawory cieszyły się wielkim szacunkiem wśród ludów słowiańskich. Wierzono, że ich kaleczenie przynosi nieszczęście. Przetrzebiono je w naszych lasach w XIX-XX wieku, zastępując z chęci zysku szybko rosnącymi świerkami. Dziś błędy te trzeba stopniowo naprawiać.

Klony jak marzenie. Drzewa ozdobne

Na zdjęciu powyżej: 'Atropurpureum' to wspaniałe drzewo parkowe i alejowe. Jego liście z wierzchu są ciemnopurpurowe, od spodu zaś szaroróżowe.

Fot. Piotr Konieczko

Na zdjęciu powyżej: Nizetti' lubi zasobne gleby, ma liście w żółte plamki, pod spodem purpurowe

Jawor odmiany

Można wybierać pośród kolorowych odmian jaworów, których młode liście bywają miedzianoróżowe, starsze w różnych odcieniach, niekiedy upstrzone jasnymi kropkami i plamkami. Niektóre rosną słabiej niż podstawowy gatunek i potrzebują mniej miejsca w ogrodzie.

Na zdjęciu powyżej: 'Brilantissimum' jest idealny do mniejszych ogrodów, jego kulista korona ma ok. 4 m średnicy. Młode liście są różowe, potem złote, z zieloną podszewką

Fot. Chewvalleytrees.co.uk

Na zdjęciu powyżej: Esk Sunset' to wolno rosnąca odmiana z Nowej Zelandii. Jej młode liście są pomarańczowo-różowe, od spodu purpurowe.