Kamień we wnętrzu domu

Kamień uchodzi za wyjątkowo piękny, elegancki i trwały, ale bardzo drogi materiał do wykańczania wnętrz. Tymczasem wiele elementów w domu jednorodzinnym można wykonać z kamienia, którego cena jest porównywalna z innymi materiałami budowlanymi.

Dawniej w Polsce najczęściej używano rodzimego piaskowca, ale wiele budynków wzniesiono także z granitu i wapienia. Teraz na rynku można dostać kamienie budowlane z całego świata. Stosuje się je na elewacje, okładziny ścian wewnętrznych i schodów, tarasy, posadzki, obramowania drzwi i okien, a także podokienniki, parapety, obudowy kominków oraz elementy wystroju łazienek i kuchni.

W każdym wnętrzu kamień wygrywa w konkurencji z tworzywami sztucznymi. Potrzeba otaczania się materiałami naturalnymi, takimi jak kamień i drewno, zdaje się wynikać nie tylko z ich piękna, ale też z odczucia, że domy wykończone materiałami naturalnymi są zdrowsze. Nie umiemy co prawda tego zmierzyć, jednak wyraźnie to odczuwamy.

Granit, marmur...

Z kamienia można wykonać wiele elementów wystroju wnętrz. Najbardziej znane zastosowanie to obudowa lub obramowanie kominka czy posadzka w holu. Ale można też mieć kamienne okładziny ścian w salonie lub na klatce schodowej, stopnie schodów, parapety czy blaty w kuchni. Z kamienia mogą być płytki ścienne i podłogowe oraz obudowa umywalek w łazience. Oprócz elementów wbudowywanych na stałe stosuje się też kamienne sprzęty domowe - różne stoły i stoliki, postumenty lamp, a nawet klosze z przepuszczającego światło alabastru lub onyksu.

Kamieniami naturalnymi najczęściej stosowanymi we współczesnych wnętrzach są granity, marmury, wapienie zbite, piaskowce i trawertyny. Wszystkie te skały występują w Polsce, ale sprowadza się je także z zagranicy, często z Włoch, Hiszpanii, Portugalii, a nawet Chin, Indii czy Ameryki Południowej. Nazwy ich są różne, nierzadko związane z miejscem wydobycia. Kamienie z różnych złóż mogą się oczywiście różnić właściwościami. Dlatego jeśli decydujemy się na jakiś kamień, nie wystarczy jego nazwa - zawsze warto zapytać o dane dotyczące rodzaju kamienia, jego składu i właściwości fizykomechanicznych.

Gatunek kamienia powinno się zawsze starannie dobierać do jego przeznaczenia. Należy pamiętać, że najodporniejsze na wszelkie szkodliwe oddziaływania są granity, a najmniej trwałe - wapienie miękkie. Aby ułatwić sobie wybór, warto też od razu się dowiedzieć, jak o kamień dbać i czym go konserwować, aby rzeczywiście był ozdobą. Zwykło się bowiem uważać go za symbol trwałości, tymczasem i on - jak wszystko na świecie - ulega starzeniu i niszczeniu.

Nie tylko wygląd

Najlepszą gwarancją trwałości wykorzystanych w domu elementów kamiennych jest odpowiednie zastosowanie kamienia. Zanim zapadnie decyzja, warto zatem poznać właściwości materiału, a nawet skład.

Gęstość objętościowa (ciężar) jest to masa jednostki objętości materiału kamiennego wraz z zawartym w masie skalnej powietrzem. Skały mają różny ciężar objętościowy. Do bardzo ciężkich należą granity i marmury. Ciężkie są niektóre piaskowce, wapienie twarde i średnio twarde oraz trawertyny, średnio ciężkie - piaskowce i wapienie miękkie, na przykład pińczowskie, a lekkie to tufy.

Twardość skały zależy od procentowej zawartości minerałów twardych i wytrzymałości na ściskanie. W grupie kamieni budowlanych za twarde uchodzą granity, piaskowce twarde i wapienie twarde, a kamienie miękkie to głównie wapienie. Na przykład świeżo wydobyty ze złoża wapień pińczowski jest tak miękki, że można go obrabiać piłami i dłutami do drewna. Z czasem twardnieje, ale nawet wtedy nie nadaje się na parapety okienne czy schody (podobnie jak inne kamienie miękkie).

Ścieralność jest podstawową cechą decydującą o przydatności kamienia na posadzki. W pomieszczeniach, przez które najczęściej się przechodzi - na przykład w holu - nie powinno się stosować materiałów o ścieralności większej niż 0,25 cm. Dlatego na posadzki intensywnie używane najlepiej nadają się granity i twarde piaskowce (tylko takie materiały zniosą bez szwanku nieustającą bieganinę dzieci między domem a ogrodem). W innych pomieszczeniach można stosować marmury i inne kamienie o ścieralności do około 0,5 cm. Kamieni o dużej ścieralności, takich jak wapienie miękkie i piaskowce miękkie, żaden dobry kamieniarz nie poleci ani na posadzki, ani na schody.

Nasiąkliwość to zdolność wchłaniania wody. Do najmniej nasiąkliwych należą granity (poniżej 0,5%). Małą nasiąkliwość mają twarde piaskowce i twarde wapienie (od 0,5 do 5%), średnią (od 5 do 20%) - średnio twarde piaskowce i wapienie, a bardzo dużą (ponad 20%) - wapienie miękkie. Nasiąkliwość kamieni można zmniejszać przez impregnację. Lepiej jednak nawet wewnątrz budynku nie stosować kamienia o dużej nasiąkliwości, bo będzie się szybko brudził - zwłaszcza w miejscach stałego kontaktu z wodą.

Porowatość. Powietrze zamknięte w porach wpływa na właściwości termoizolacyjne materiału i zdolność tłumienia dźwięków. Im więcej kamień zawiera porów, tym lepiej izoluje cieplnie i ma lepsze właściwości wyciszające. Najmniej porowaty kamień to granit, a najbardziej - trawertyn. Faktura powierzchni i ładna barwa trawertynu ( kremowa, beżowa, różowawa), która dzięki polerowaniu staje się jeszcze bardziej wyrazista, czyni z niego atrakcyjną okładzinę ścienną. Trawertynu używa się też na posadzki i parapety, chociaż wtedy wymaga wypełnienia porów specjalną żywicą.

Wytrzymałość na ściskanie. Największą wytrzymałość na ściskanie mają granity, najmniejszą - wapienie miękkie. Ta cecha kamienia jest ważna, gdy materiał ma służyć do wznoszenia murów, nie ma zaś dużego znaczenia, jeśli stosujemy kamień do wykańczania wnętrz.

Jak o niego dbać

Na rynku jest wiele specjalistycznych preparatów do zabezpieczania, czyszczenia i konserwacji kamienia. Inne ich rodzaje stosuje się do konserwacji marmuru, inne do granitu, a jeszcze inne do piaskowca. Wynika to z odmiennego składu chemicznego różnych skał. Marmur i wapień zbity to po prostu węglan wapnia. Na takie skały niszcząco działają wszelkie, nawet najsłabsze kwasy - także te, których używamy w kuchni, jak kwas cytrynowy, ocet czy kwasy owocowe. Dlatego blaty kamienne w kuchni trzeba od razu po położeniu zabezpieczyć preparatem odpowiednim do rodzaju kamienia. Opłaca się więc zamówić w zakładzie kamieniarskim nie tylko przycięcie płyty, ale i jej impregnację.

Należy też uważać z wszelkimi chemikaliami - także tymi do użytku domowego (zwłaszcza preparatami do czyszczenia łazienek usuwającymi kamień i rdzę). Mogą zniszczyć nawet najbardziej odporne kamienie. Powodują powstawanie plam i wżerów również na bardzo odpornych płytach granitowych, nie wspominając o marmurach i trawertynach.

Tam, gdzie są blaty kamienne, trzeba uważać z farbą, tuszem i wszelkimi barwnymi cieczami. Kolorowe plamy są bardzo trudne do usunięcia z każdej kamiennej powierzchni (oczywiście im bardziej jest porowata i nasiąkliwa, tym łatwiej ją zabrudzić). Nieraz kończy się to powtórnym szlifowaniem i polerowaniem zabrudzonej w ten sposób płyty kamiennej.