Głośny sąsiad za ścianą

Mało kto z budujących segment szeregowy czy połówkę bliźniaka zakłada z góry, że jego sąsiedzi będą hałaśliwi. A byłoby to całkiem rozsądne, bo na etapie budowy nietrudno się zabezpieczyć przed przyszłą uciążliwością. Kiedy już się zamieszka w domu i zza wspólnej ściany dochodzą nieznośne hałasy, trzeba szukać skutecznego sposobu wyciszenia, a to już nie jest proste. W dodatku najlepsze efekty można osiągnąć tylko wtedy, kiedy uda się namówić do współpracy sąsiada.

Co to jest hałas

Są to fale dźwiękowe o określonej częstotliwości i mocy. Na hałas składają się dwa rodzaje dźwięków:

- powietrzne - czyli przenoszone przez fale rozchodzące się w powietrzu (w domu mieszkalnym źródłem takich hałasów są np. pracujące urządzenia domowe, głośne rozmowy i krzyki sąsiadów, a także dźwięki dolatujące z sąsiedzkiego telewizora lub radia);

- materiałowe - przenoszone przez drgania rozchodzące się w materiałach konstrukcyjnych budynku (źródłem takich fal mogą być np. uderzenia przedmiotów spadających na podłogę, odgłosy przesuwania mebli lub bijatyki rozbrykanych dzieciaków). Część drgań jest tłumiona przez strop czy ścianę, a część przenosi się w powietrze w sąsiednim pomieszczeniu.

Natężenie dźwięku określa się w decybelach (dB). Dźwięki bardzo ciche mają około 20 dB, a bardzo głośne - powyżej 70 dB.

Hałas powyżej 65 dB zakłóca koncentrację uwagi, nasila stany irytacji, a także zmniejsza zdolność koordynacji ruchów. Wywołuje zaburzenia równowagi emocjonalnej, a nawet bóle mięśni oraz stawów.

Ściana cicha i ciepła

Przepisy wymagają, aby ściany oddzielające domy jednorodzinne w zabudowie szeregowej lub bliźniaczej miały izolacyjność akustyczną od dźwięków powietrznych nie mniejszą niż 52-55 dB. Jednak właściwości akustycznych wielu powszechnie stosowanych materiałów ściennych nie podaje się w ulotkach informacyjnych, a projektanci i wykonawcy często bagatelizują izolacyjność akustyczną tej przegrody. Wspólna ściana w domu bliźniaczym lub szeregowym jest zatem budowana z takich samych materiałów jak pozostałe ściany i najczęściej nie spełnia stawianych jej wymagań - mimo iż norma dotycząca akustyki* jest na liście norm do obowiązkowego stosowania.

Rzeczywiste właściwości akustyczne ściany można w praktyce sprawdzić wyłącznie przez dokonanie odpowiednich pomiarów. Jeśli wyniki odbiegają od wymaganych przepisami, można żądać od dewelopera bądź wykonawcy, aby wyciszył przegrodę. W domu stawianym tzw. systemem gospodarczym trzeba samemu zadbać o poprawienie jej izolacyjności akustycznej.

Ściana rozdzielająca domy może być przyczyną jeszcze jednego problemu - niekontrolowanego wypływu ciepła. Kiedy obydwie rodziny normalnie użytkują swoje części budynku, nie ma to oczywiście większego znaczenia. Gorzej, gdy jeden z domów jest niezamieszkany i w związku z tym nieogrzewany. Jeśli wspólna ściana ma niewystarczającą ciepłochronność, zwiększa straty ciepła w domu zamieszkanym, gdyż niepotrzebnie ogrzewane są również nieużytkowane pomieszczenia sąsiada.

Ile decybeli wytłumi ściana

Zdolność przegród do tłumienia hałasu nazywa się ich izolacyjnością akustyczną i mierzy w decybelach. Tłumienie hałasu zachodzi inaczej w przegrodach jednorodnych, a inaczej w warstwowych.

- Izolacyjność akustyczna ścian jednorodnych. Zależy przede wszystkim od tzw. masy powierzchniowej tych przegród, czyli od tego, ile waży ich metr kwadratowy. Im ściana jest cięższa, tym ma lepszą izolacyjność akustyczną, a więc skuteczniej wycisza hałas. Najlepszą mają ściany z betonu, z cegły pełnej ceramicznej i wapienno-piaskowej.

Większość materiałów ściennych zawiera w sobie puste przestrzenie - są albo porowate, albo mają otwory czy drążenia. Kształt tych pustych przestrzeni ma istotny wpływ na właściwości akustyczne przegrody. Konstrukcje murowe z elementów drążonych są bardzo skomplikowane pod względem akustycznym.

Duże drążenia nie pogarszają zdolności materiału do tłumienia hałasów w porównaniu z takim samym materiałem pełnym.

Drobne szczeliny (np. w pustakach ceramicznych) mogą obniżać izolacyjność akustyczną przegrody. Drążenia typu szczelinowego ułożone równolegle do powierzchni ściany oraz drążenia w kształcie rombu powodują powstawanie w przegrodzie zjawisk rezonansowych, co pogarsza jej izolacyjność akustyczną. Pozostałe typy drążeń szczelinowych są "neutralne" pod względem akustycznym.

- Izolacyjność akustyczna ścian warstwowych. Ściany te buduje się z cieńszych elementów konstrukcyjnych przedzielonych szczeliną powietrzną lub materiałem tłumiącym dźwięki. Mimo że taka ściana jest lżejsza, ma takie same lub nawet lepsze właściwości akustyczne (w porównaniu ze ścianą masywną z tego samego materiału).

W konstrukcjach warstwowych takich jak lekkie ściany szkieletowe izolacyjność uzyskuje się nie dzięki masie, która jest znacznie mniejsza niż ścian murowanych, ale dzięki ich warstwowej budowie. Konstrukcja ściany szkieletowej tworzy układ "masa - sprężyna", w którym "masa" to poszycie ściany (płyty g-k), a "sprężyna" to wypełnienie ściany. Wzbudzoną falami dźwiękowymi "masę" wyhamowuje "sprężyna", czyli wełna mineralna skalna lub szklana. Izolacyjność takiej ściany zależy od rodzaju zastosowanych materiałów i technologii ich łączenia - aby ją zwiększyć, używa się specjalnych profili, dobiera szerokość szczeliny powietrznej i rodzaj wypełnienia, a także zmniejsza do minimum liczbę punktów styku warstw zewnętrznych.

Według opisanego schematu konstruuje się zarówno lekkie ściany szkieletowe, jak i dodatkowe okładziny istniejących murów.

Wskaźniki izolacyjności poszczególnych warstw nie sumują się w prosty sposób - ściana o izolacyjności akustycznej 40 dB wyciszona okładziną o wskaźniku 30 dB zwiększy swój wskaźnik mniej więcej do 46 dB.

Uwaga! W żadnym wypadku nie należy samodzielnie zmieniać projektu i "przerabiać" ścian dzielących segmenty domu szeregowego czy bliźniaczego. Niefachowe przeróbki mogłyby bowiem zmienić nie tylko izolacyjność akustyczną czy cieplną ściany, ale też jej parametry wytrzymałościowe (takie jak nośność i sztywność) albo też naruszyć bezpieczeństwo pożarowe przegrody (czyli jej odporność ogniową).

Jak być powinno

Ścianę dzielącą sąsiednie domy najlepiej budować jako warstwową z niezależnym oparciem stropów i izolacją cieplną umieszczoną w środku. Do budowy należy używać materiałów o dobrych właściwościach akustycznych, a jako izolację należy stosować wełnę mineralną ("dwa w jednym", bo jest zarówno izolacją akustyczną, jak i cieplną).

Wyciszanie istniejących ścian

Sposób wyciszenia ściany nie może spowodować nadmiernego obciążenia stropu ani istotnego zmniejszenia powierzchni pomieszczeń. Jeżeli dom jest zamieszkany, nie powinien też powodować nadmiernych uciążliwości podczas przeprowadzania prac izolacyjnych.

- Dźwięki powietrzne, np. odgłosy głośnej rozmowy lub muzyki czy szczekanie psa, można stosunkowo łatwo wyciszyć, jeśli przenikają bezpośrednio przez ścianę. Jednak dźwięki te w postaci fali rozchodzą się we wszystkich kierunkach i w następstwie tzw. przenikania bocznego docierają do naszych uszu nie tylko przez samą ścianę, ale i stropy, podłogi, a także ściany boczne. Najczęściej ulegają tam stłumieniu, ale niekiedy poziom hałasu pierwotnego zostaje zwielokrotniony ze względu na zjawisko rezonansu. Efekt taki mogą powodować wnęki, puste przestrzenie (np. pod schodami) oraz mało sztywne i cienkie okładziny.

- Dźwięki materiałowe, a więc przenoszone bezpośrednio na konstrukcję domu, stanowią problem trudniejszy do rozwiązania. "Przekaźnikiem" uderzeń o ścianę lub podłogę, biegania oraz drgań wywołanych ruchem jest najczęściej podłoga. Jeśli nie ma w niej izolacji akustycznej, dźwięki przenoszą się również na strop sąsiada i przenikają do nas za pośrednictwem ściany, która ten strop podpiera.

- Co możesz zrobić sam? Istniejącą ścianę można wyciszyć dodatkową ścianką z płyt gipsowo-kartonowych na metalowym ruszcie. Do budowy należy użyć profili sufitowych (są sztywniejsze, łatwiej je zamocować łącznikami elastycznymi tłumiącymi dźwięki i mają mniejszą grubość niż słupkowe). Profile mocuje się do ściany w rozstawie 60 cm systemowymi uchwytami elastycznymi przykręcanymi do ściany na kołki rozporowe. Na podłodze należy umieścić profil przyścienny ułożony na taśmie izolującej akustycznie. Między elementami rusztu układa się czterocentymetrową warstwę wełny mineralnej, nie zapominając o wypełnieniu nią również wnętrza profili. Płyty g-k można mocować jednowarstwowo lub (dla lepszej izolacyjności) w dwóch warstwach. Poszycie z płyt nie może nigdzie stykać się ze ścianami, sufitem ani podłogą. Szczeliny należy wypełnić elastyczną masą akrylową.

W taki sam sposób powinna być zbudowana ściana wyciszająca po stronie sąsiada. Dzięki temu uzyska się znacznie lepsze wyciszenie przegrody - nawet o 10-15 dB.

Można również zainwestować w jeden z nowych systemów ochrony akustycznej, np. ściankę z profili akustycznych MW 75 albo ściankę Optima Sonic.

- Co może zrobić sąsiad? Jeśli za ścianą znajduje się pomieszczenie użytkowane w sposób szczególnie głośny - np. pokój do nauki muzyki albo kino domowe, to sąsiad może je dodatkowo wyciszyć przez zamontowanie w tym pomieszczeniu ekranów rozpraszających. Zmniejszy to z jednej strony natężenie dźwięków przenikających do nas, a przy okazji poprawi akustykę tego wnętrza. Funkcję takich ekranów mogą pełnić grube kotary, miękkie dywany, głęboko tłoczone tapety oraz tynki akustyczne.

Uwaga! Wyciszenie tylko własnego mieszkania zmniejszy czas pogłosu i polepszy akustykę pomieszczeń, ale w żaden sposób nie ograniczy przenikania dźwięków przez ścianę od strony sąsiada. Hałas zza ściany nadal będzie wnikał do naszego mieszkania, natomiast... znacznie polepszy się sąsiadowi, gdyż przenikanie dźwięków przez wspólną ścianę z naszego mieszkania na jego stronę będzie w znacznym stopniu ograniczone.

Wyciszanie stropów

Dźwięki przenoszone na ściany przez strop są znacznie trudniejsze do wytłumienia. Co prawda przenoszone są jedynie drogą boczną i w dużym stopniu wyciszają je okładziny akustyczne na ścianie, jednak strop - zwłaszcza niedostatecznie sztywny - może wpadać w drgania i stać się wtórnym źródłem hałasu. Jeśli tak jest, jedynym skutecznym sposobem wyeliminowania drgań staje się akustyczne odizolowanie źródła dźwięków od stropu w miejscu powstawania hałasu. Taką ochronę daje ułożenie pływającego podkładu (tzw. podłogi pływającej) w obu budynkach. Oczywiście najlepiej to zrobić na etapie wykańczania domów.

Pływającą podłogę układa się na warstwie izolacji akustycznej ze specjalnej odmiany styropianu (zwykły się do tego nie nadaje), pianki polietylenowej lub twardej wełny mineralnej. Na izolacji wykonuje się betonową wylewkę grubości 4 cm, odizolowaną od ścian i innych przegród specjalnymi wkładkami elastycznymi. Również pokrycie podłogowe nie może stykać się z tymi elementami, a między tynkiem i okładzinami ściennymi należy zachować kilkumilimetrową szczelinę.