Wentylacja grawitacyjna - jak działa i ile kosztuje?

1. Co przemyśleć przed decyzją

Fot. powyżej: Nawiewnik higrosterowany

Wentylacja ma za zadanie usuwać z pomieszczeń powietrze zużyte i dostarczać w jego miejsce świeże z zewnątrz. Jest to konieczne, ponieważ powietrze we wnętrzach stale ulega zanieczyszczeniu. W naszym kraju wciąż jeszcze powszechnie stosuje się wentylację grawitacyjną, ale w domach energooszczędnych i pasywnych powinien to być system mechaniczny nawiewno-wywiewny z rekuperacją. Dzięki temu możliwe jest osiągniecie wymaganego przez przepisy niskiego zapotrzebowania takich budynków na energię do ogrzewania.

Aby wentylacja grawitacyjna działała prawidłowo, do budynku musi się dostać odpowiednia ilość powietrza. Potem zużyte powietrze należy usunąć przez kratki wentylacyjne. Trzeba też zapewnić przepływ powietrza między pomieszczeniami.

Napływ powietrza

Fot.: Brevis

Fot. powyżej: Nawiewnik ciśnieniowy

Do napływu powietrza w wentylacji naturalnej stosuje się:
?nawiewniki okienne - na naszym rynku popularne są dwa rodzaje tych urządzeń. Różnią się one między sobą sposobem działania. W nawiewnikach higrosterowanych ilość przepływającego przez nie powietrza zależy od zawartości pary wodnej w pomieszczeniu (wzrasta na przykład po kąpieli, w czasie gotowania). Ich automatyczną pracą steruje czujnik (higrometr) wyposażony w taśmę poliamidową. Zmienia ona swoją długość, dzięki czemu otwiera lub przymyka przesłonę nawiewnika (proporcjonalnie do stężenia wilgotności w pomieszczeniu), dostarczając odpowiednią ilość powietrza.
Nawiewniki ciśnieniowe działają automatycznie, pod wpływem zmian różnicy ciśnień na zewnątrz i wewnątrz domu. Otwór doprowadzający powietrze jest maksymalnie otwarty do pewnej granicznej wartości. Gdy na skutek podmuchu wiatru różnica ciśnienia nadal rośnie, przepustnica w nawiewniku przymyka się, zapobiegając nadmiernemu napływowi powietrza (a przez to wychłodzeniu pomieszczenia, zwłaszcza zimą). W zależności od budowy nawiewnik może przymykać się płynnie lub skokowo;
?nawiewniki ścienne (nawietrzaki) - niektóre z nich są wyposażone w elektryczną grzałką o niedużej mocy. Umożliwia ona wstępne podgrzanie powietrza napływającego do pomieszczenia, co przydaje się zwłaszcza zimą. Jeśli na dworze zrobi się cieplej, grzałka wyłączy się automatycznie.

Wywiew powietrza

Fot.: Darco

Fot. powyżej: Nasada kominowa wykorzystuje energię wiatru do wytworzenia podciśnienia w przewodzie, na którym jest zainstalowana

Jeśli wywiew powietrza w wentylacji grawitacyjnej jest niewystarczający, można zainstalować na przewodzie wentylacyjnym nasadę kominową lub wentylator wyciągowy.
?Nasady kominowe. Do wyboru są urządzania stałe, samonastawne i obrotowe. Najskuteczniejsze i najdroższe są nasady obrotowe. Wytwarzają one ciąg w kanale wentylacyjnym poprzez ruch wirowy, w który wprawia ich głowicę wiatr.
Jeśli będziemy musieli umieścić nasadę na przewodzie znajdującym się blisko przewodów odprowadzających spaliny z tradycyjnego kotła gazowego lub na paliwa stałe, powinniśmy wybrać urządzenie wykonane z materiału, który jest odporny nie tylko na działanie kwasów, ale również wysokiej temperatury. Może to być na przykład nasada chromoniklowa. Gdy nie ma takiego zagrożenia, wystarczy tańszy model z blachy ocynkowanej lub aluminium.
?Wentylatory wyciągowe. Zakłada się je na wlotach kanałów wentylacyjnych zamiast zwykłych kratek. Umożliwiają one zwiększenie intensywności wywiewu. Najczęściej, ze względu na małą moc, przeznaczone są do przewodów, których długość w pionie nie przekracza 4 m. Na dłuższych lepiej sprawdzają się wentylatory kanałowe, instalowane wewnątrz przewodu wentylacyjnego. Niezależnie jednak od rodzaju, do ich działania potrzebny jest prąd, który należy doprowadzić w pobliże kratki. Wentylatorami steruje się ręcznie, wyłącznikiem czasowym lub czujnikiem wilgotności.

Fot. poniżej: W łazience na wlocie do kanału wentylacyjnego zamiast standardowej kratki można zamontować wentylator wyciągowy

Fot.: Shutterstock/Photographee.eu

Jak zapewnić swobodny przepływ powietrza?

Powietrze może swobodnie przepływać pomiędzy pomieszczeniami, jeśli nie są one szczelnie od siebie oddzielone. Dlatego drzwi wewnętrzne podcina się, aby powstała szczelina. Te do pokoi skraca się o 1 cm i w ten sposób uzyskuje otwór wentylacyjny o przepisowej powierzchni 80 cm2. Natomiast szczelina w drzwiach do łazienek, toalet oraz pomieszczeń bez okien musi mieć 2-3 cm, gdyż łączna powierzchnia wentylacyjna powinna wynosić nie mniej niż 200 cm2. Tak duże podcięcie mogłoby popsuć wygląd skrzydła, dlatego zazwyczaj mają one zamontowane kratki lub otwory osłonięte tulejami. Dzięki temu można mniej podciąć drzwi - wystarczy już 1 cm.

2. Montaż

Fot. powyżej: Większość firm oferuje nawiewniki okienne w kolorach dostosowanych do najpopularniejszych kolorów okien - najczęściej jest to biały, dębowy, kasztanowy oraz szary

Kiedyś wykonanie wentylacji grawitacyjnej ograniczało się do wymurowania komina. Nie były też potrzebne elementy zapewniające napływ do budynku świeżego powietrza, bo dostawało się ono przez nieszczelne elementy stolarki. Teraz wentylacja grawitacyjna wymaga zastosowania innych rozwiązań. Z kolei mając projekt scentralizowanej wentylacji mechanicznej, wiemy, gdzie przewidziano ułożenie przewodów wentylacyjnych oraz montaż rekuperatora.

Wentylacja grawitacyjna w nowoczesnym wydaniu wymaga montażu skutecznie działających nawiewników oraz odpowiednich kanałów wentylacyjnych. Aby skrócić czas wykonania tych ostatnich elementów stosuje się gotowe kształtki ceramiczne.

Miejsce i sposób montażu

Nawiewniki stosuje się w tzw. pomieszczeniach czystych, do których zalicza się pokoje i salony. Okna z nawiewnikami najlepiej zamówić od razu u producenta okien, choć i do okien już zamontowanych zazwyczaj można dołożyć bez większego kłopotu. Nawiewniki najczęściej umieszcza się w ramie skrzydła okiennego lub na ościeżnicy, znacznie rzadziej w roletach zewnętrznych. Co ważne można je instalować w oknach wykonanych z różnych materiałów - tworzywa, drewna, a nawet z aluminium.
Nawietrzaki umieszcza się w ścianie zewnętrznej na wysokości co najmniej 2 m. Dzięki temu chłodne powietrze wpływające przez nie do pomieszczenia zdąży sie ogrzać od ciepłego, zbierającego się pod sufitem. A jeśli zależy nam na większym komforcie użytkowania, możemy zastosować modele z grzałką elektryczną.
Należy też przestrzegać zasady, aby każde pomieszczenie z kratką było podłączone do osobnego kanału wentylacyjnego. Kanały wentylacyjne na całej długości powinny być prowadzone pionowo; dopuszcza się jedynie ich niewielkie odchylenie od pionu - do 30 stopni. Ponadto kanały trzeba wyprowadzić ponad dach, na wysokość i w miejscu, gdzie zminimalizowane jest ryzyko powstawania zjawisk wywołujących zakłócenia ciągu kominowego - a więc w odpowiedniej odległości od kalenicy, nadbudowy budynku i wysokich drzew. Obecnie do budowy kanałów wentylacyjnych często wykorzystuje się prefabrykowane elementy, gdyż skraca to znacznie czas ich montażu.
Na zakończeniu przewodu zakłada się odpowiednio dobraną nasadę (nie może być na przykład zbyt małej średnicy, gdyż wtedy ograniczy przepływ powietrza w kanale).

Wentylacja poddasza

Fot.: Fakro

Podobnie jak na parterze domu, również i na poddaszu montaż nawiewników to jeden ze skutecznych sposobów dostarczenia i kontrolowania ilości napływającego świeżego powietrza. Wiele okien dachowych ma już fabrycznie wmontowane nawiewniki lub klapy wentylacyjne, które połączone są z uchwytem otwierającym bądź zamykającym w górnej części skrzydła (fot. powyżej). Gdy zastosujemy sterowanie elektryczne, ta klapa może być uruchamiana również za pomocą pilota. Otwarcie klapy umożliwia dopływ powietrza, gdy okno jest zamknięte. Od niedawna dostępne są też okna dachowe z wbudowanymi rekuperatorami (fot. poniżej).

Fot.: Velux

3. Porównanie kosztów

Fot. powyżej: Fresh Intellivent FLOP SYSTEM | wentylator z dynamicznym systemem kontroli wilgotności | Cena: 558 zł

W opinii wielu fachowców koszt wykonania centralnego systemu wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej z odzyskiem ciepła nie różni się znacząco od kosztów wykonania nowoczesnej i sprawnej wentylacji grawitacyjnej. Jeśli chcielibyśmy porównać opłaty związane z jej eksploatacją, to - z pozoru - mając system grawitacyjny, nie ponosimy żadnych wydatków. W rzeczywistości jednak są one jednak bardzo duże, gdyż powietrze dostarczone do domu przez nawiewniki w oknach trzeba ogrzać. W przypadku wentylacji mechanicznej płacimy za energię elektryczną pobraną przez rekuperator.

Koszt wykonania wentylacji grawitacyjnej związany jest z zakupem materiałów na wybudowanie przewodów wentylacyjnych, montażem nasad, aby zapewnić w nich odpowiedni ciąg oraz nawiewników - zwykle okiennych.

Koszt zakupu, montażu i eksploatacji

Dziś kominy murowane stawia się rzadziej. Najczęściej stosuje się wielokanałowe kominy prefabrykowane. Wykonanie takiego komina, obróbki dekarskie i sama praca murarzy oraz dekarzy sporo kosztują. Najczęściej należy się liczyć z wydatkiem co najmniej 4 tys. zł za jeden komin.
Koszt zakupu i montażu nawiewników o odpowiednich parametrach wynosi nie mniej niż kilkaset złotych, ale zwykle ta kwota jest znacznie wyższa. Chociaż samo zamocowanie nie jest trudne, lepiej zlecić te prace fachowcom.
Biorąc pod uwagę koszty eksploatacji, przyjmuje się, że prawidłowo działająca wentylacja grawitacyjna zużywa około 30% całości energii przeznaczonej do ogrzewania domu. Ciepło to jest niezbędne do ogrzania powietrza napływającego do pomieszczeń przez nawiewniki.

Wszystkie podane tutaj ceny są cenami katalogowymi netto z lipca 2017 roku

Fot.: producent

Fot. powyżej: Nawietrzak okrągły DARCO | nawiewnik ścienny, średnica 80 mm | Cena: 85 zł

Fot.: producent

Fot. powyżej: Turbowent DARCO | nasada obrotowa, średnica 150 mm | Cena: 313 zł

Fot.: producent

Fot. powyżej: Tulipan DARCO | nasada obrotowa, średnica 150 mm | Cena: 258 zł

Fot.: producent

Fot. powyżej: LK LEIER | pustaki wentylacyjne wykonane z lekkiego betonu, przeznaczone do budowy grawitacyjnyego systemu wentylacji | Cena: od 5,32 zł/szt.

Fot.: producent

Fot. powyżej: TRDn BREVIS | nawiewnik ciśnieniowy | Cena: 55 zł

Fot.: producent

Fot. powyżej: Simpress BREVIS | nawiewnik ciśnieniowy | Cena: 45 zł

Fot.: producent

Fot. powyżej: Higroster BREVIS | nawiewnik higrosterowany | Cena: 140 zł

4. Opinie inwestorów

Sprawnie działająca wentylacja jest niezbędna dla naszego zdrowia i dobrego samopoczucia. Odgrywa ona także bardzo ważną rolę w prawidłowej eksploatacji budynku - zapobiega bowiem jego zawilgoceniu, zagrzybieniu i destrukcji. Dlatego warto poznać opinie inwestorów - czy są zadowoleni z dokonanego wyboru dostarczania świeżego powietrza do pomieszczeń ewentualnie czy woleliby inne rozwiązanie.

Doświadczenia użytkownika 1

Kiedy budowałem dom ani przez chwilę nie pomyślałem o wentylacji mechanicznej. Z kilku powodów.
Po pierwsze, za nieco kuriozalne uważam to, że aby zapewnić w pomieszczeniach świeże powietrze ludzie wydają sporo pieniędzy na urządzenia wentylacyjne. Wystarczy przecież otworzyć okno. Nawet zimą nie jest to wielki problem. Wprawdzie wnętrze domu nieco się wyziębi, ale nie na tyle, żeby w krótkim czasie temperatura nie powróciła do normy. Owszem można mówić w takim przypadku o pewnych stratach energii, ale przy dobrze ocieplonym domu i oknach dobrej klasy naprawdę nie jest to duży problem. Koszty ogrzewania wzrastają nieznacznie. W sezonie to 200-300 zł.
Tymczasem wentylacja mechaniczna z rekuperacją to koszt kilku, a nawet kilkunastu tysięcy złotych. Poza tym generuje ona kolejne opłaty związane z eksploatacją. Do jej działania niezbędna jest bowiem energia elektryczna. A przecież to nie wszystko. Dodać należy wydatki na zakup filtrów, serwis oraz ewentualne naprawy.
Wentylację grawitacyjną trzeba dobrze zaplanować i wspomóc nasadami kominowymi. Do wyboru są elektryczne oraz takie, które napędza wiatr. Pozwalają one uniknąć podstawowej wady tego systemu, to znaczy tego, że przy małej różnicy ciśnienia ruch powietrza w kanałach zamiera. Nasada kominowa w praktyce eliminuje ten problem. Trzeba jednak pamiętać, że nawet najlepsza wentylacja grawitacyjna nie zadziała prawidłowo, jeśli nie będzie możliwości wymiany powietrza. W tym celu stosuje się rozmaite nawiewniki montowane w skrzydłach okien lub mikrorozszczelnianie. Ja zdecydowałem się na drugie rozwiązanie i zapewniam, że jest bardzo skuteczne. Najlepszy dowód, że nie mam w domu problemów z wilgocią ani z pleśnią. Jacek P., Tuchola

Doświadczenia użytkownika 2

Na wentylację grawitacyjną zdecydowałem się z powodu zbyt "chudego portfela" w okresie budowy. Ponieważ musiałem ciąć koszty, to o wentylacji mechanicznej mogłem tylko pomarzyć, chociaż wiedziałem, że jest użyteczna. Pocieszałem się tym, że z grawitacyjną da się jakoś żyć. I rzeczywiście żyję już pięć lat. Żałuję jednak tego, że nie przygotowałem domu na późniejszy montaż centrali wentylacyjnej oraz kanałów rozprowadzających. Wystarczyło wykonać odpowiednie bruzdy i przejścia, a potem je zamaskować. Zresztą samo rozprowadzenie kanałów też nie jest aż tak drogie. Pewnie udźwignąłbym wówczas ten wydatek. Niestety, nie zrobiłem tego i dzisiaj do nakładów na montaż musiałbym dodać koszty sporego remontu wszystkich pomieszczeń. Pewnie z czasem się zdecyduję, ale jeszcze nie teraz. Wentylacja grawitacyjna nie jest taka zła, jak twierdzą jej przeciwnicy. Zimą sprawuje się całkiem dobrze. Problemy pojawiają się podczas silniejszego wiatru. Natomiast latem przestaje praktycznie działać, chyba że wakacyjny czas nie rozpieszcza nas akurat słoneczną pogodą. Jednak ten mankament da się jakoś przeboleć, otwierając okno. Dla nas największym problemem jest kurz nawiewany do domu, a wentylacja mechaniczna eliminuje ten problem dzięki filtrom. Dlatego jej pojawienie się w naszym domu, to tylko kwestia czasu. Przy najbliższym remoncie naprawię swój błąd. W pomieszczeniu gospodarczym przygotowałem już nawet miejsce na centralę z wymiennikiem. Piotr G., Bydgoszcz