Osłony ogrodowe: pergole, altany i kratki

Pergole to konstrukcje składające się z odpowiednio ustawionych słupów i wspartego na nich ażurowego zadaszenia, które w połączeniu z roślinnością tworzą wyjątkowy charakter przydomowego terenu. Są podporą dla pnączy, tworząc jednocześnie odosobnione miejsce, w którym można schronić się przed słońcem lub wiatrem. Najczęściej buduje się je jako wolno stojące elementy architektoniczne, oddzielające różne części ogrodu. Pozwalają też wyeksponować jakiś widok lub wejście do domu czy ścieżkę.

Altanki ogrodowe ustawione w ogrodzie lub na działce to z kolei doskonałe miejsce na spędzenie wolnego czasu. Chronią przed promieniami słonecznymi i deszczem podczas grillowania. Te większe pomieszczą cały komplet mebli ogrodowych, a mniejsze często mają ławki w komplecie. Jeśli chcemy osłonić się od wiatru lub spojrzeń sąsiadów altanę można wyposażyć w ściany wykonane z płotów drewnianych (szczelnych lub lamelowych). Zależnie od ich formy również mogą stanowić oryginalną konstrukcję, którą okalają rośliny.

Podpora dla pnączy

Pergole pełnią w ogrodzie zarówno funkcje dekoracyjne, jak i praktyczne. Połączenie drewna, metalu, a nawet betonu z zielenią zapewnia ciekawy efekt wizualny. Sama konstrukcja służy natomiast do wypoczynku i może być wykorzystywana podobnie jak altana. Dlatego ważne są jej umiejscowienie, wymiary, rodzaj użytych materiałów i technika wykonania.

Wymiary. Projektując pergolę, należy przemyśleć jej proporcje i kształt, uwzględniając funkcję, jaką ma pełnić, i obciążenie roślinami, które mają się po niej wspinać. Jeśli ma tworzyć zieloną bramę, powinna być na tyle szeroka i wysoka, aby można było swobodnie pod nią przechodzić również wtedy, gdy okryją ją rośliny. Najczęściej wysokość takiej pergoli wynosi 2,5-3,0 m. Jeżeli ma być ażurową konstrukcją, osłaniającą taras czy kącik wypoczynkowy, może być nieco niższa. Bardzo wysokie pergole są wygodniejsze, jednak zmniejsza się ich stabilność. Odległość pomiędzy słupami w jednym rzędzie zależy od ich wysokości i zwykle wynosi 170-250 cm. Słupy powinny mieć przekrój przynajmniej 9x9 cm (często mają 14x14 cm). Natomiast odległość pomiędzy dwoma rzędami słupów nie powinna być mniejsza niż 100 cm (optymalnie wynosi 150-300 cm). Przy dużych rozpiętościach trzeba montować dodatkowe wzmocnienia poprzecznych elementów.

Umiejscowienie. Pergole najczęściej buduje się w wyeksponowanych miejscach w ogrodzie. Mogą to być obiekty wolno stojące lub zintegrowane z budynkiem. Dłuższe i szersze tunele mogą także służyć jako wejście do ogrodu lub nietypowy wjazd do garażu. Warto wziąć pod uwagę usytuowanie pergoli względem stron świata. Konstrukcja będzie spełniać swoje zadanie, czyli powstanie pod nią strefa cienia (nawet zanim porosną ją rośliny), pod warunkiem że deski rusztu zostaną ustawione tak, aby wyznaczały kierunek wschód-zachód. Należy także przemyśleć dobór roślin, którymi ma być obsadzona pergola. Niektóre gatunki pnączy wymagają stanowisk słonecznych, a inne bardziej ocienionych czy osłoniętych od wiatru.

Materiał. Najczęściej stosowanym materiałem jest drewno - belki, bale lub grube deski. Można wykonać z nich całą pergolę, tzn. pionowe słupy i poziome belki, lub też połączyć drewno z innym materiałem - np. pionowe elementy można wykonać z cegły, kamienia lub bloczków betonowych i przymocować do nich drewniane poprzeczki. Taka konstrukcja jest wskazana zwłaszcza wtedy, gdy pergola ma podtrzymywać dużą ilość roślin.

Coraz częściej pergole wykonywane są z drewna egzotycznego, sprawdzającego się zarówno pod względem wytrzymałości, trwałości, jak i estetyki. Co ciekawe, gatunek bangkirai nie wymaga zabezpieczenia przed niekorzystnym działaniem wody. Drewniane pergole przeważnie odzwierciedlają naturalny charakter drewna, jednak ze względu na pozostałe wyposażenie ogrodu mogą być także pomalowane farbą. W ogrodach typu angielskiego dominują jasne, delikatne kolory, natomiast w przypadku ogrodów nowoczesnych coraz częściej wykorzystuje się ciemniejsze i bardziej jaskrawe barwy.Konstrukcje pergoli wykonywane są również w całości z metalu lub, z coraz bardziej popularnego, betonu, który doskonale wpisuje się w nowoczesne założenia architektoniczne i często jest elementem dominującym w przestrzeni ogrodowej.

Osadzenie. Projektując pergolę albo wolno stojącą kratę, trzeba wziąć pod uwagę obciążenia pionowe wynikające z ciężaru elementów konstrukcyjnych oraz ciężaru roślin (znacznego zwłaszcza po deszczu oraz zimą, gdy spadnie śnieg). Istotne dla stabilności konstrukcji są też obciążenia poziome powodowane przez wiatr napierający na pędy i liście. O solidności konstrukcji decydują słupy podtrzymujące elementy poziome. Niezależnie od tego, z czego będą wykonane, muszą być solidnie osadzone w gruncie. Słupy drewniane osadza się w dołkach głębokości 60-80 cm, obsypuje gruzem i zalewa cementem. Inny sposób to osadzenie w betonie metalowych listew i przykręcenie do nich drewnianych słupów. Zamocowane w ten sposób podpory nie będą miały kontaktu z gruntem i mniej będą narażone na korozję. Konstrukcje z cegły lub bloczków betonowych muszą być posadowione na fundamentach, a przy dużych, ciężkich pergolach - dodatkowo zbrojone prętami metalowymi. Elementy metalowe służące do przytwierdzania poziomych belek powinny być wykonane ze stali nierdzewnej.

Relaks w altanie

Altany powinny harmonizować z ogrodem i stanowić komfortowe miejsce wypoczynku. Osłonięte ozdobnymi kratkami są także doskonałą podporą dla roślin pnących. Mogą mieć różne kształty - prostokątne, kwadratowe, sześciokątne, ośmiokątne, być zamknięte, częściowo zamknięte lub otwarte. Wykonywane są z różnych materiałów.

Drewno. Altany drewniane są odporne na zmieniające się warunki pogodowe, wytrzymałe i trwałe. Najczęściej budowane są z drewna sosnowego i świerkowego. Dobrze sprawdzi się również drewno jodłowe i dębowe - niestety, ich ceny są nieco wyższe. Altanka z tego materiału jest łatwa w montażu,  a samo drewno łatwe w obróbce. Konieczna jest impregnacja, która ochroni materiał przed działaniem czynników atmosferycznych.

Metal, stal, żeliwo. Zaletą tych materiałów jest wytrzymałość i odporność na duże obciążenia. Należy jednak pamiętać, by zabezpieczyć metal przed korozją, gdyż przy stałej ekspozycji na zmieniające się warunki pogodowe będzie on rdzewieć. Warto zaznaczyć, że metalowe budowle mają zwykle nowoczesny charakter - należy przemyśleć, czy altana będzie pasowała do stylu ogrodu.

Cegła, kamień. Konstrukcje z tych materiałów są bardzo trwałe. Altana z cegły lub kamienia może nam posłużyć nawet kilkadziesiąt lat, a upływ czasu nie będzie odejmował jej uroku. Warto jednak zaznaczyć, że budowa takiej altany jest bardziej czasochłonna niż altan drewnianych i metalowych.

Dach i podłoga w altanie

Altany ogrodowe mogą być postawione na podłożu z drewna, kostki, kamienia lub na trawniku. Podobnie jak w przypadku samej konstrukcji, podłogi drewniane wymagają zabezpieczenia przed wilgocią i niekorzystnymi warunkami pogodowymi. Zatem regularna konserwacja jest tu konieczna. Podłogi z kostki są łatwe do ułożenia. Najtrwalsze podłoża wykonane są z kamienia - jeśli wybierzemy odpowiedni budulec, będą wytrzymałe i odporne na pękanie oraz wilgoć. Postawienie altanki na trawniku to najprostsze rozwiązanie, choć mało funkcjonalne.

Do budowy dachu w altanie ogrodowej możemy użyć dachówki bitumicznej, ceramicznej lub drewnianej, blachodachówki, wiórów drewnianych, papy lub trzciny. Dach wykonany z naturalnych materiałów będzie współgrał z całym ogrodem. Może być jednak nietrwały. Dach wykonany z dachówek bitumicznych, blachodachówek czy papy wytrzyma różne warunki pogodowe.

Zapisz się na NEWSLETTER. Co tydzień najnowsze wiadomości o budowie, remoncie i wykańczaniu wnętrz w Twojej poczcie e-mail. Zobacz PRZYKŁAD