Ścieżka z płyt kamiennych - nie tylko dla bogaczy

Nawierzchnie ogrodowe to ważny element kompozycji otoczenia domu. Warto więc na nie użyć szlachetnego materiału, jakim jest kamień naturalny. Mogą to być płyty, kostka lub tłuczeń z różnych rodzajów skał: piaskowca, wapienia, granitu, bazaltu, sjenitu, gabra i innych. Nietrudno kupić drogi materiał kamienny - na rynku są skały sprowadzane z różnych krajów świata. Piękny i znacznie tańszy rodzimy materiał skalny można też znaleźć w składach budowlanych albo bezpośrednio w kamieniołomach.

Wybór

Cena.

Zależy przede wszystkim od tego, czy dana skała występuje w najbliższej okolicy. Tam, gdzie jakiś kamień widzi się często na elewacjach czy ogrodzeniach, zapewne jest on łatwo dostępny, a więc stosunkowo tani. Sprowadzenie z daleka na przykład czerwonego granitu oczywiście jest możliwe, ale kosztuje znacznie więcej, ponieważ duże są koszty transportu tak ciężkiego materiału. Z reguły też im większa płaszczyzna płyty, tym wyższa cena. Kostka kosztuje mniej, choć droższa jest robocizna przy jej układaniu.

Ostrożnie z superofertami

Kupując płyty kamienne surowe (nieformatowane) na wagę, trzeba wiedzieć, że w każdej tonie będzie dużo odpadów nie nadających się na nawierzchnię. Odpady mogą stanowić 15-30%. "Superatrakcyjne" ceny płyt kamiennych warto więc traktować z ograniczonym zaufaniem i zawsze pytać, czy cena dotyczy materiału sortowanego, czy też dostarczonego wprost z kamieniołomu wraz z odpadami.

Kolor.

Wygląd naturalnych skał to niezwykłe bogactwo faktur i kolorów - od białego, przez różne odcienie beżu, żółcieni, pomarańczu, zieleni, różu, czerwieni, szarości - aż do czerni. Kolor skały jest cechą trwałą, niezależną od upływu czasu, choć powierzchnie jej zazieleniają się zwykle od glonów, mchów i porostów. Ma to swój urok, bo dodaje nawierzchniom patyny, ale sprzyja też powierzchniowej erozji. Dlatego kamienie stosowane w małej architekturze ogrodowej zabezpiecza się coraz częściej środkami impregnującymi. Kto chce szczególnie starannie dobrać kolor kamienia naturalnego, powinien oglądać go nie tylko w stanie suchym, ale też po zmoczeniu. Skała łatwo nasiąka wodą (zwłaszcza wapień i piaskowiec) i wtedy jej wygląd bardzo wyraźnie się zmienia.

Wielkość i grubość elementów.

Wybór wielkości poszczególnych fragmentów skały w nawierzchni jest kwestią gustu, choć warto postarać się o to, aby były one proporcjonalne do innych elementów ogrodu. Grubość zależy natomiast od twardości kamienia, a ponadto należy ją dopasować do rodzaju nawierzchni (większa na podjazd, mniejsza na ścieżki dla pieszych) oraz do rodzaju zastosowanego podkładu: jeśli jest to tylko piasek, płyty muszą być grubsze, a jeśli ze względu na niestabilne podłoże (np. glinę) trzeba zastosować podsypkę cementowo-piaskową (1 : 7) - wystarczą cieńsze płyty.

Oto orientacyjna minimalna grubość płyt na ścieżki:

* z piaskowca i wapienia

- płyty surowe (tzw. dzikówka) na podsypce:

cementowo-piaskowej - min. 4 cm

z piasku - min. 5 cm

- płyty cięte na podsypce:

cementowo-piaskowej - min. 2,5 cm

z piasku - min. 3-5 cm

* z granitu na podsypce:

cementowo-piaskowej - min. 2 cm

z piasku - min. 2-4 cm.

Na podjeździe płyty kamienne powinno się zawsze układać na podkładzie stabilizowanym cementem, a na gruntach spoistych (np. glinach) na podbudowie z tłucznia i betonu; grubość płyt musi być co najmniej o 2 cm większa niż na ścieżkach.

Kształt.

Płyty kamienne wyglądają najbardziej naturalnie, jeśli nie są cięte, lecz łupane. Takie płyty nazywane są popularnie dzikówką; ich kształt jest całkowicie nieregularny, co może być potem pewnym utrudnieniem przy układaniu, ale efekt wart jest dodatkowych starań.

Używając narzędzi do cięcia, nadaje się płytom kamiennym dowolny kształt - na przykład kwadratów lub prostokątów o określonych wymiarach i gładkich krawędziach bocznych. Podcinając płyty od dołu piłą, a potem łupiąc je od góry przecinakiem, można uzyskiwać kawałki o wyznaczonym kształcie, lecz o nierównych krawędziach (wersja pośrednia między płytami surowymi a ciętymi).

Faktura.

Wpływa nie tylko na wygląd nawierzchni, ale i na to, czy będzie ona śliska. Żeby uzyskać nawierzchnię równą, ale chropowatą, płyty można obrobić, używając specjalnej końcówki do młota pneumatycznego zwanej groszkownikiem. Podobną, choć trochę delikatniejszą fakturę uzyskuje się przez piaskowanie płyt, czyli natryskiwanie strumieniem piasku pod dużym ciśnieniem. Tak obrobione płyty można kupić gotowe lub przygotować je w ten sposób tuż przed układaniem. Obróbkę taką stosuje się przede wszystkim do granitu. Płyty stają się też szorstkie, jeśli złuszczy się je płomieniem z palnika acetylenowego. Uwaga! Po zabiegu płomieniowania kolor skały może ulec zmianie - na przykład z rudego na różowy. Powierzchnia płyt surowych (dzikówki) jest zawsze nierówna, a więc nieśliska.

Układanie

Szlachetny materiał, jakim jest kamień naturalny, wymaga bardzo starannego układania. Wykonanie nawierzchni z kostki ma wręcz charakter pracy twórczej, a udany końcowy efekt może uchodzić za dzieło sztuki (o układaniu kostki kamiennej napiszemy dokładniej w następnym numerze). Układanie płyt kamiennych jest prostsze, jednak ze względu na zmienną grubość elementów nie tak łatwe jak nawierzchni z identycznych kostek betonowych.

Przygotowania.

Po wyznaczeniu powierzchni do wyłożenia płytami delikatnie zgarnia się z niej wierzchnią warstwę gleby próchnicznej (łatwo ją rozpoznać po ciemnym zabarwieniu). Jest to cenny materiał, który warto wykorzystać w ogrodzie, nie wolno natomiast zostawić go pod płytami, bo ułożona na nim nawierzchnia nie byłaby stabilna. Materia organiczna z upływem czasu zmniejsza swoją objętość, a poza tym magazynuje wodę, która zimą po zamarznięciu mogłaby spowodować wysadzanie płyt.

Wykop.

Głębokość wykopu zależy od rodzaju podbudowy i grubości płyt. Jeśli nawierzchnia będzie miała dużą powierzchnię, dno wykopu należy uformować ze spadkiem Nawierzchnia jezdna 1-3%, aby ułatwić spływ wody. Gładkim, szlifowanym płytom wystarczy spadek 1%, nierówna dzikówka wymaga spadku 3%. Dno wykopu należy dokładnie ubić ręcznym ubijakiem lub zagęszczarką mechaniczną. Potem układa się kolejne warstwy podbudowy, każdą z nich dokładnie zagęszczając.

Układanie płyt.

Płyty przenosi się jak najbliżej miejsca, gdzie mają być ułożone. Pod ręką powinny być łata brukarska, łopatka i gumowy młotek. Jeśli układane są płyty formatowane, to warto też mieć piłę diamentową, aby móc od razu dokładnie dopasować do siebie wymiary płyt. Ponieważ płyty kamienne rzadko mają jednakową grubość, trzeba cały czas sprawdzać, czy poszczególne płyty leżą na tym samym poziomie co już ułożone, i w razie potrzeby korygować to położenie, przegarniając łopatką podkład. Równo położoną płytę dobija się do podłoża młotkiem gumowym. Między poszczególnymi płytami pozostawia się szczeliny dobrane szerokością do planowanego wypełnienia.

Spoinowanie

Materiał zastosowany do wypełnienia szczelin między płytami wpływa na wygląd nawierzchni i jej eksploatację. Na wypełnienie można użyć następujących materiałów.

Ziemia z nasionami trawy.

Kiedy trawa wyrośnie, utworzy na nawierzchni wyraźny zielony rysunek. Takie wykończenie jest ładne, ale pod warunkiem że trawę regularnie się przycina. Mieszaninę ziemi i nasion trawy przygotowuje się na taczce, a potem wsypuje między płyty i polewa strumieniem wody. Zamiast wysiewać trawę, można w wypełnionych glebą spoinach posadzić niewielkie roślinki, które nie wymagają przycinania, na przykład karmik ościsty (Sagina subulata) lub dowolny gatunek macierzanki (Thymus sp.).

Drobny żwir, grys kamienny lub gruboziarnisty piasek.

Materiał taki wsypany w przestrzenie między płytami wygląda naturalnie, ale trzeba go dość często zmiatać, bo łatwo się przemieszcza. Poza tym wymaga pielenia, ponieważ pojawiają się w nim chwasty.

Zaprawa cementowa.

Dobre wypełnienie spoin nawierzchni płożonej na stabilnym podłożu - na przykład na betonowym tarasie lub schodach. Do zaprawy można dodać barwnika, dobranego do koloru kamienia. Impregnacja Chociaż płyty kamienne są bardzo trwałe, dobrze jest je zabezpieczyć specjalnym impregnatem. Szczególnie wskazane jest impregnowanie płyt z wapienia, które dość łatwo ulegają wietrzeniu; po takim zabiegu nie ustępują one trwałością kostce betonowej.

Impregnacja zapobiega wsiąkaniu wody w kamień, dzięki czemu zmniejsza się erozyjne działanie mrozu i ogranicza rozwój glonów, ponadto ułatwia ona czyszczenie - na przykład, kiedy coś się rozleje.

ILE TO KOSZTUJE

Kamień:

* płyty z piaskowca i wapienia:

- dzikówka 50-100 zł/m2,

- cięte, szlifowane 130-400 zł/m2;

* płyty granitowe:

-dzikówka 100-200 zł/m2;

-cięte 250-350 zł/m2;

-cięte, płomieniowane 380-450 zł/m2.

Robocizna i materiały dodatkowe:

* od 50 do 100% ceny 1 m2 płyty.