Winorośl szlachetne pnącze

W ogrodach przydomowych zazwyczaj sadzimy pojedyncze krzewy winorośli, licząc zarówno na miły cień, jak i na smaczne owoce. Jednak warto wiedzieć, że uprawiane w winnicach szlachetne szczepy użytkowe dzielimy na winne oraz deserowe. Te pierwsze mają drobne, soczyste jagody. Ich sok zawiera cukry i kwasy organiczne potrzebne w procesie fermentacji (winifikacji). W skórce odmian ciemnych - granatowych i różowych - znajdują się taniny (garbniki) decydujące o smaku wina. Owoce odmian deserowych, mniej soczyste, o miąższu galaretowatym i słodkim mają w sobie mnóstwo pektyn. Doskonałe są do bezpośredniej konsumpcji oraz na soki. Trzecią grupę odmian stanowią winogrona ozdobne wykorzystywane do obsadzania altan i pergol.

DOBRE MIEJSCE

Winorośl lubi miejsca jasne, ciepłe i z niewielkim przewiewem, dzięki czemu liście szybko schną i zmniejsza się zagrożenie chorobami grzybowymi. Idealnym miejscem na winnicę jest stok z lekkim skłonem w kierunku południowym. W warunkach przydomowych wystarczy stanowisko zaciszne i silnie nasłonecznione, inaczej owoce będą wytwarzały mało cukru i będą niesmaczne. Krzewy winorośli preferują piaszczystą, ale żyzną glebę. Nie znoszą mokrej, ciężkiej i wysokiego poziomu wód gruntowych. Miejsce pod nasadzenia warto nawieźć przekompostowanym obornikiem w dawce 8-10 kg/m2 lub kompostem (10-15 kg/m2) albo, w razie braku nawozów organicznych, zasilić glebę mieszanką uniwersalną, np. Azofoską czy Polifoską w dawce 10 dag/m2.

ODPOWIEDNIE SADZENIE

Do uprawy amatorskiej kupujemy krzewy winorośli w pojemnikach. Można je wtedy sadzić przez cały sezon wegetacyjny, choć najlepszy termin przypada od połowy maja do połowy sierpnia. Sadzonka musi być długa (50-70 cm) i zdrewniała. Wyrastający z tzw. pnia boczny pęd zielny powinien mieć ok. 4 mm grubości u nasady (jeśli jest już zdrewniały, należy go przyciąć na 10 cm). Wysoki pojemnik umożliwia głębsze sadzenie i zwiększa odporność młodego krzewu na suszę.

Pojemnik z rośliną moczymy przez 15-30 minut w wodzie, po czym umieszczamy winorośl w przygotowanym wcześniej dołku. Jeżeli sadzimy rośliny jesienią (wrzesień, październik), wybierajmy sadzonki z pędem dobrze zdrewniałym przynajmniej do połowy długości. Nie zasilamy wówczas gleby nawozami, robimy to dopiero w następnym roku. Tuż przed mrozami wokół szyjki korzeniowej usypujemy kopczyk z grubej warstwy ściółki. Zabieg ten ochroni również młode pąki winorośli. Ochronę usuwamy po 15 maja, gdy miną przymrozki.

JAK PROWADZIĆ WINOROŚL

Plantatorzy opracowali różne metody prowadzenia winorośli na rozpiętych stalowych drutach. Jest to jednak skomplikowane, warto więc skorzystać z pergoli. Maksymalna wysokość kontrukcji to 270 cm, a przestrzenie między belkami poprzecznymi nie większe niż 50-80 cm, co ułatwia zbieranie owoców i pielęgnację. Budowla musi być solidna - 1 m2 splątanych pnączy waży wraz z owocami nawet 20-30 kg. Jedna roślina, zależnie od gatunku, może pokryć nawet 15 m.b. pergoli. Jeżeli chcemy mieć szybko efekt, posadźmy pnącza co 3-4 m; sadzone gęściej będą ze sobą konkurować.

Winorośl do uprawy dekoracyjnej - do tej grupy należą pnącza niekłopotliwe, odporne na choroby i mrozy (-30°C), silnie rosnące, dobre na pergole. Ich owoce w większości mają niezbyt lubiany, "lisi" posmak. Polecane odmiany to 'Allwood', 'Isabella', 'Lidia', 'Ontario'.

FORMOWANIE WINOROŚLI NA PERGOLI

Formowanie winorośli na pergoli różni się tu od typowego cięcia owocowego, gdyż tak samo zależy nam na owocach, jak na pokryciu całej konstrukcji. Pnącze nie może rozrastać się nadmiernie - zbyt gęsty układ gałęzi sprawia, że jest ono podatne na choroby grzybowe i łatwiej przemarza. Cięcie zasadnicze zdrewniałych pędów wykonujemy na przedwiośniu, tj. w pierwszej lub drugiej dekadzie marca. W tym terminie mamy również możliwość usunięcia pędów przemarzniętych. Natomiast w czasie całej wegetacji warto skracać lub usuwać pędy przedwczesne, popularnie zwane pasierbami - są to latorośle wyrosłe z pąków letnich znajdujących się w kątach ogonków liściowych.

Cięcie w pierwszym roku

Sadzonkę umieszczamy w dołku na głębokości 25-30 cm, a następnie mocno przycinamy na 2-3 oczka (około 10 cm).

Cięcie w drugim roku

Z kilku pędów wybieramy dwa najsilniejsze, (pozostałe wyłamujemy). Przywiązujemy je do słupów pergoli i skracamy do wysokości 1,5-1,8 m. Boczne pędy, tzw. pasierby, ucinamy za drugim liściem.

Cięcie w trzecim roku

Najwyższe szczytowe pędy, wyrosłe z zeszłorocznego pnia, przycinamy na 5-6 pąków. W pierwszych dwóch latach krzew powinien wykształcić przynajmniej dwa długie (2,5-3 m) i grube pędy (co najmniej 6 mm średnicy na wysokości dachu), które posłużą do uformowania pnia. W czasie wegetacji prowadzimy latorośl wyrastającą z najwyższego pąka, pozostałe wyłamujemy.

Cięcie w kolejnych latach

Formujemy ramiona owoconośne i rozkładamy je na poprzecznych belkach pergoli. Żeby winorośl obficie owocowała, wystarczy pozostawić jeden dłuższy pęd przycięty na 8-10 pąków albo dwa krótsze przycięte na 5-6 pąków. Podczas formowania krzewu pozwalamy na rozwój pąków i wzrost latorośli tylko w górnej części rośliny. Wszystkie pozostałe usuwamy w początkowej fazie wzrostu.

Do uprawy amatorskiej wybierzmy krzewy winorośli odporne na choroby i szkodniki (unikniemy oprysków) i wytrzymałe na mróz. Zapoznajmy się z odmianami i posadźmy te pasujące do klimatu rejonu Polski, w którym mieszkamy.

NA DESER CZY NA WINO?

NA DESER

'New York Muscat' - jagody fioletoworóżowe, średniej wielkości. Liście jesienią w odcieniach miedzi i czerwieni. Wzrost silny, mrozoodporność do -28°C.

'Swenson Red' - owoce słodkie, o wyrazistym aromacie korzeni i poziomek. Dojrzewają w połowie września. Silny wzrost (wymaga mocnych podpór), mrozoodporność do -30°C.

'Konkord Rosyjski' - jagody ciemnoróżowe, słodkie, o miodowym posmaku. Wymaga krzyżowego zapylania, lecz może być zapylana przez wiele odmian. Silny wzrost, wyjątkowa mrozoodporność.

NA CZERWONE WINO

'Marechal Foch' - owoce drobne, ciemnofioletowe, dojrzewają pod koniec września. Wino ma aromat wiśni, czarnego bzu i tytoniu. Do uprawy na terenie całego kraju - mrozoodporność do -30°C. Odmiana odporna na choroby grzybowe, nie wymaga ochrony chemicznej.

'Leon Millot' - owoce małe, kuliste, ciemnogranatowe, z jasnoczerwonym miąższem o przyjemnym smaku. Wino ma aromat wiśni, bzu i tytoniu. Krzewy o silnym wzroście, odporne do -28°C. Na wysokich, przewiewnych podporach ochrona chemiczna nie jest konieczna.

'Cascade' - owoce ciemnogranatowe, zebrane w niewielkie grona. Dojrzewa wcześniej niż większość odmian winnych o ciemnych owocach. Na lekkie wina o wyraźnym aromacie i do kupażu (mieszania win). Odmiana o silnym wzroście, znosząca mrozy (-27°C), odporna na choroby. Wymaga krótkiego cięcia.

'Gołubok' - uniwersalna odmiana ukraińska, deserowa i na wino. Ciemny sok jagód można stosować do barwienia win lub przetworów. Wino o aromacie maku i czarnej porzeczki. Wzrost krzewów niezbyt silny. Średnia odporność na choroby i mrozy (do -24°C). Liście od sierpnia czerwonobrązowe.

NA BIAŁE WINO

'Aurora' - owoce białozielone z rumieńcem, soczyste, słodkie. Dojrzewa na początku września. Na deser i lekkie wina stołowe. Silnie rośnie, wymaga starannego cięcia. Znosi mrozy do -30°C. Odporna i łatwa w uprawie.

'Seyval Blanc' - owoce o doskonałym smaku dojrzewające w połowie października. Na wino o ziołowym aromacie typu chardonnay i na desery. Odmiana bardzo plenna, wymaga starannego cięcia. Odporna na mróz (do -26°C) i choroby grzybowe. Na glebach ubogich i suchych rośnie słabo.

WINOROŚL OZDOBNA

Na wysokie, zielone przegrody i osłony najlepsze są gatunki winorośli ozdobnej. Te mrozoodporne krzewy osiągają do 10-12 m wysokości i są odporne na choroby i szkodniki. Nie wymagają one tak precyzyjnego cięcia jak winorośl właściwa (jadalna), a ich efektowne, duże i mocne liście jesienią pięknie się przebarwiają. Nie wszystkie wytwarzają u nas owoce, dzięki czemu nie stanowi to pokusy do łamania gałęzi (ważne w przestrzeni publicznej). Polecane gatunki: winorośl amurska (Vitis amurensis) - liście jesienią czerwone, japońska (V. coignetiae) - jesienią purpurowa i winorośl pachnąca (V. riparia) przebarwiająca się na żółto.

WINO DOMOWEJ ROBOTY

Wyrób wina nie jest prostym zajęciem. W wielu krajach o długiej tradycji winiarskiej można nawet studiować ten proces na wydziałach enologii - czyli nauki o winie. W Polsce wiedzę w tym zakresie można zdobywać na Wydziale Farmaceutycznym UJ w Krakowie. Poniżej podajemy uproszczony przepis na 10 l czerwonego wina o zawartości alkoholu 12-13%.

SKŁADNIKI: 10 kg winogron czerwonych 2,5 l wody 1 kg cukru 1 opakowanie drożdży winiarskich 1 szklanka soku winogronowego

AKCESORIA: 20-litrowy pojemnik na przygotowanie moszczu balon 25 l z zestawem winiarskim rurka ze szklaną pipetą do spuszczania wina butelki

SPOSÓB PRZYRZĄDZANIA: Winogrona muszą być zdrowe, nieporażone grzybami i pleśnią. Jagody trzeba dokładnie umyć i oberwać z kiści, jednocześnie pozbywając ich szypułek. Wkładamy je do dużego pojemnika (plastikowe wiaderko, duży garnek) i lekko zgniatamy, ale nie miksujemy. Nie można zmiażdżyć pestek, bo całość nabierze gorzkiego posmaku. Dobrze sprawdza się w tej roli mieszadło do betonu mocowane na wiertarce. Oczywiście dużo radości sprawia ich deptanie, jednak niektóre osoby mogą mieć potem uczulenie na stopach. Jeśli mamy do dyspozycji owoce mało soczyste lub z odmian deserowych, to obowiązkowo dodajemy preparat z enzymami o nazwie Pektopol PT - 400. Ten ekologiczny produkt zmiękcza miąższ i dzięki niemu sok daje się łatwo wycisnąć.

Następnie zagotowujemy 1 litr wody i rozpuszczamy w niej cukier. Pamiętajmy, że do tego celu nie możemy użyć wody chlorowanej ani wysoce mineralizowanej. Wpłynęłoby to źle zarówno na namnażanie się drożdży, jak i na smak wina. Kiedy woda ostygnie, dodajemy drożdże winiarskie i całość wlewamy do moszczu. Do produkcji domowego wina można użyć szczepów drożdży Burgund, Malaga lub Bordeaux. Nie należy liczyć na dzikie drożdże zawarte w owocach, gdyż obumierają one przy stężeniu alkoholu powyżej 8% (szlachetne do 18%) i często są powodem niewłaściwej fermentacji. Całość nakrywamy szczelnie płócienną ścierką, tak aby do środka nie dostały się muszki owocowe. Mogą one przenieść dzikie szczepy drożdży i moszcz się "zoctuje". W tym czasie następuje fermentacja wstępna - zaszczepione drożdże zaczynają dominować w swoim środowisku dzięki dostępowi tlenu. Naczynie trzymamy w temperaturze 18-20°C. Raz dziennie całą masę mieszamy, aby się natleniła. Po tygodniu ponownie miażdżymy owoce w moszczu, wyciskamy sam sok i wlewamy do balona. Możemy już spróbować tego bardzo młodego wina. Po fermentacji "w miazdze", zwanej też burzliwą, uwolniły się już wszystkie zdrowe związki oraz wytworzyło się 6-8% alkoholu. W razie potrzeby całość dosładzamy i możemy dodać jeszcze pół łyżeczki (ok. 2 g) pożywki dla drożdży.

Szklany balon zatykamy korkiem z rurką fermentacyjną i odstawiamy w miejsce z temperaturą pokojową (18-22°C). Teraz następuje powolny proces zwany fermentacją mlekową. Zazwyczaj trwa on około 6 tygodni. Pod koniec tego etapu w gąsiorze powstaje osad z obumierających drożdży, a sam płyn staje się bardziej klarowny. Trunek należy wówczas zlać znad osadu, używając wężyka z rurką (możemy użyć mniejszego balona). Odstawiamy go na 4-5 tygodni. W tym czasie znowu wytworzy się osad i znowu przelewamy wino znad osadu. Całą czynność powtarzamy do momentu uzyskania całkowitego sklarowania napoju. Do butelek zlewamy go mniej więcej po pół roku i zatykamy korkami (warto je namoczyć najpierw w gorącej wodzie) za pomocą korkownicy. Jeżeli używamy korków "z odzysku", dla pewności możemy zalać je woskiem. Wino gotowe jest po 8 miesiącach od nastawienia, ale najlepiej smakuje dopiero po roku, a nawet 2 latach.

Konsultacja ALEKSANDER WĄSIKOWSKI, Szkółka Pojemnikowa Plant-Win

WARTO ZAJRZEĆ

www.winiarz.pl

www.winiarze.pl

www.wino.org.pl

www.winogrona.org