Skalnice - Saxifraga

Skalnice (Saxifraga) są reprezentowane przez prawie 400 gatunków, mieszańców naturalnych i odmian środowiskowych, z czego większość rozprzestrzeniona jest na półkuli północnej. Sama nazwa sugeruje, że są to rośliny terenów górskich - najpiękniejsze, poduszkowe okazy o drobnych rozetkach liści i stosunkowo dużych, bezłodygowych kwiatach rosną w wysokich partiach Alp, Pirenejów i Himalajów. Skalnice możemy znaleźć też w niższych partiach gór, a także w nieznacznym stopniu na niżu w cienistych lasach, na łąkach i obrzeżach strumieni. Rośliny te różnią się znacznie między sobą. Są wśród nich gatunki sezonowe, a także byliny; rośliny zimozielone i gubiące liście. Jedne tworzą zwarte poduchy złożone z gęstych rozetek, inne luźne kobierce, leżących, rzadko ulistnionych pędów. Kwiaty, w kolorach od białego przez wszelkie odcienie żółci i różu do ciemnego karminu, pojawiają się na przedwiośniu i wiosną. Niektóre wysokogórskie gatunki rozkwitają, gdy tylko stopnieją śniegi. Są też skalnice kwitnące dopiero we wrześniu.

Do każdego ogrodu inna

Przy wyborze skalnic do naszego ogródka powinniśmy się kierować warunkami, jakimi dysponujemy - wtedy na pewno osiągniemy sukces. Jeśli rośliny kupujemy tylko z powodu ich urody, ich uprawa najczęściej kończy się niepowodzeniem. Gdy skalniak położony jest w górach i wykuty w naturalnej skale, bez ryzyka możemy uprawiać tam większość wysokogórskich rarytasów. Na nizinach jest to możliwe, ale pod warunkiem że ogród skalny imituje naturalne środowisko - roślinom trzeba będzie jednak czasowo dopomagać w przetrwaniu nietypowych dla nich warunków. W zwykłych bylinowych ogródkach, od Pogórza po Bałtyk, nie ma co marzyć o uprawie alpejskich czy himalajskich klejnotów. Tutaj zadomowią się jedynie skalnice bez górskiego rodowodu lub mieszańce i odmiany ogrodowe.

Jak je pielęgnować

Światło.

Większości skalnic odpowiada stanowisko południowo-wschodnie lub południowo-zachodnie. Starajmy się, by rośliny na skalniaku były ocienione przynajmniej podczas najgorętszych godzin południowych. Osłonę może stanowić odłamek skalny, kamień, korzeń lub karłowa krzewinka. Warto wiedzieć, że rośliny o drobnych, sztywnych i srebrzystych listkach znoszą większe nasłonecznienie niż gatunki o miękkich, soczyście zielonych rozetkach, których zapotrzebowanie na światło jest małe.

Podłoże.

Na stanowiskach naturalnych korzenie górskich skalnic wciskają się w drobne szczeliny i spękania w poszukiwaniu wilgoci i pokarmu. Dlatego podłoże na skalniaku musi być dobrze zdrenowane tłuczniem skalnym, żwirem, wyjałowioną szlaką, gruzem ceglanym lub keramzytem. Dobre rezultaty daje sadzenie skalnic w szczelinach między płaskimi, ukośnie osadzonymi kamieniami, z drenażem głębiej wzbogaconym chudą gliną i starym kompostem. Jeszcze lepszym stanowiskiem są porowate tufy wapienne - niestety bardzo drogie. Zbyt żyzne podłoże nie służy skalnicom i dlatego nie należy ich nawozić.

Zimowanie. Rośliny, które w górach pod grubą i suchą kołderką śniegu są w stanie przetrwać mrozy poniżej -20°C, na nizinach podczas bezśnieżnych i deszczowych zim giną. Dlatego też skalniaki należy osłaniać przed nadmiarem jesienno- -zimowych opadów. Można to zrobić za pomocą ukośnie ustawionych szyb, okien inspektowych lub daszków z folii. Niektóre wrażliwsze gatunki uprawia się w donicach i już od października przechowuje na sucho w inspektach.

Choroby i szkodniki.

Na szczęście choroby zagrażające skalnicom są nieliczne. Tracimy roślinę przeważnie z powodu sadzenia jej na nieodpowiednim stanowisku lub złych warunków zimowania. Obumieranie środkowych części rozrośniętych poduszek spowodowane jest najczęściej nadmiernym zagęszczeniem. Dzielenie na mniejsze fragmenty odmładza roślinę i dobrze wpływa na kwitnienie. Inną przyczyną obumierania całych poduszek mogą być mrówki, chętnie budujące w nich gniazda, lub mszyce żerujące u nasady korzeni. Obecność tych szkodników sygnalizują nam często ptaki (kosy i szpaki) rozdziobujące poduszki w poszukiwaniu owadów. Warto zapobiegawczo 2-3 razy w sezonie wlać w środek każdej z nich rozcieńczony preparat owadobójczy (np. przeciw mszycom). Nie powinno się stosować preparatów w aerozolu, gdyż osiadają na liściach.

Skalnica Irvinga

(Saxifraga x irvingii) 'Walter Irving'

Wypukłe poduszki złożone są z niewielkich rozetek o igiełkowych, sinych listkach. Duże jasnoróżowe kwiaty na 2-4-centymetrowych szypułkach pojawiają się w marcu i w kwietniu. Jedna z najpiękniejszych kwitnących każdej wiosny skalnic. Dobrze zimuje bez zabezpieczania, ale pod warunkiem, że podłoże jest dobrze zdrenowane.

Saxifraga trifurcata

'Variegata'

Wytwarza rozłożyste, dość miękkie poduchy. Liście ażurowych rozet są jasno obrzeżone. Białe, niewielkie kwiatki warto usuwać, by

nie zasłaniały ozdobnych rozetek. Może być sadzona na lekko ocienionych skalniakach lub obrzeżach rabat. Starsze poduchy

należy dzielić, gdyż "łysieją" od środka.

Saxifraga

'Miluj Mne'

Czeska "novinka" złożona z miniaturowych rozetek i stosunkowo dużych różowych kwiatków, osadzonych tuż nad drobnymi liśćmi. Dobrze się czuje w zakamarkach skalnych na zdrenowanym, ale niewysychającym podłożu.

Skalnica okrągłolistna

(Saxifraga rotundifolia)

Krajowa bylina o odziomkowych, okrągłych i karbowanych liściach. Rozpierzchłe kwiatostany, wysokości do 50 cm, składają się z gwiazdkowatych białych kwiatków, które pojawiają się od czerwca do sierpnia. Nadaje się na rabaty i większe skalniaki.

Skalnica długolistna

( (Saxifraga longifolia)

Jej lancetowate liście z wapienną inkrustacją mają postać rozet o średnicy do 25 cm. Drobne białe kwiatki, zebrane w stożkowe (do 60 cm wysokości) kwiatostany, rozwijają się latem. Po przekwitnięciu roślina ginie. Gatunek ten rozmnaża się wyłącznie z nasion. Należy do stale poszukiwanych. Najlepszym dla niej miejscem są szczeliny skalne o wystawie wschodniej. Rozetka powinna być osadzona ukośnie, by nie gromadziła się w niej woda.

Saxifraga x hofmannii

'Bodensee'

Tworzy kolonie sztywnych, srebrzystozielonych rozetek. Karminowe kwiaty zebrane są w charakterystyczny kwiatostan (podobny do pastorału) i rozwijają się od kwietnia do maja. Nadaje się na widne miejsca skalniaka o kamienistym, umiarkowanie wilgotnym podłożu. Zimuje bez problemów.

Saxifraga x Haagii

Wytwarza matowozielone poduszki. Dobrze znosi nizinny klimat i zakwita na początku wiosny od marca do kwietnia). Odpowiada jej alkaliczne, kamieniste podłoże, a przy wystarczającej wilgotności nawet pełne nasłonecznienie.

Skalnica Arendsa

(Saxifraga x arendsii) 'Rosenzwerg'

Ma postać wypukłych poduch złożonych ze sztywnych, soczyście zielonych rozetek. Kwitnie w maju. Nadaje się na niższe stopnie skalniaka, obrzeża oczek wodnych lub rabat. Przy wystarczającej wilgotności podłoża znosi pełne nasłonecznienie. Nie wymarza. Starsze poduchy wymagają dzielenia, gdyż środkowe rozety obumierają.

Skalnica poduszkowa

(Saxifraga x apiculata) 'Alba'

Tworzy kłujące, zwarte poduchy. Białe kwiatki w małych baldachogronach rozwijają się na 5-l0-centymetrowych łodyżkach w marcu i w kwietniu. Rośnie na skalniakach o żwirowo-gliniastym, lekko wilgotnym podłożu. Nie wymaga zabezpieczania na zimę.



E. Radziul jest kolekcjonerem roślin skalnych i autorem książek na ten temat.