Czosnek zwyczajny (Allium sativum) - śliczne białe ząbki
Kogo nie nie przekonuje do czosnku fakt, że dodawał on wigoru rzymskim legionistom, niech spróbuje wyobrazić sobie smak kiszonych ogórków bez jego charakterystycznego aromatu...
Czosnek pospolity - roślina
Czosnek pospolity - cebulki
Główki czosnku zbudowane z piętki i ułożonych wokół niej ząbków okrytych suchą, mocną łuską. Najczęściej jest ona biała, choć bywa też fioletowa, różowa, szarawa lub z fioletowym żyłkowaniem. Główki ważą od 10 do 70 g, mają od czterech do dwudziestu ząbków. Długie, wąskie liście czosnku są gładkie, ciemno- lub szarozielone z charakterystycznym woskowym nalotem. Ich nasady zachodzą na siebie rurkowato, tworząc tzw. głąbik.
Czosnek pospolity - kwiat
Czosnek pospolity - wysokość
Nie wszystkie kwitnące czosnki wytwarzają nasiona. Czasem oprócz kwiatów na łodydze pojawiają się maleńkie cebulki powietrzne. Najokazalsze mają rozmiary ziarnka grochu. Można sadzić je podobnie jak ząbki w celu rozmnożenia rośliny.
Czosnek ma jeszcze jedną ciekawą cechę: jesienią pozostawiony na grządce sam znika w głębi ziemi. Przed zimą wytwarza nowe korzenie, które wciągają cenną cebulkę na głębokość około 5 cm, co pozwala jej bezpiecznie przetrwać mrozy.
Czosnek pospolity - właściwości
Co ciekawe, charakterystyczny zapach pojawia się dopiero po mechanicznym uszkodzeniu rośliny. W nienaruszonych ząbkach i liściach czosnku znajduje się bezwonny związek siarkowy zwany alliiną. Gdy je naruszymy, uwalnia się enzym rozkładający alliinę i powstaje allicyna, substancja o silnym zapachu i właściwościach bakteriobójczych. Obniża ona ciśnienie krwi i poziom cholesterolu, pobudza łaknienie, niszczy pasożyty.
Za co jeszcze cenimy czosnek? Za witaminy i sporą ilości krzemu. Stosujemy go powszechnie w leczeniu zakażeń górnych dróg oddechowych (także wirusowych), schorzeń przewodu pokarmowego, nadciśnienia, w profilaktyce miażdżycy. Preparatów aptecznych wciąż przybywa, najlepiej jednak jeść świeże ząbki, ponieważ związki siarki są bardzo nietrwałe. A jak pozbyć się zapachu, który nie wszyscy tolerują? Można żuć goździki, marynowany imbir, ziarna kawy lub klasycznie - natkę pietruszki. Albo nakłonić do jedzenia zdrowego czosnku także swoich bliskich.
Czosnek pospolity - uprawa
Rośliny rozpoczynają wegetację już przy 3-5oC, później optymalna dla nich temperatura to 15-22oC. W maju i czerwcu, kiedy główki intensywnie rosną, czosnek wymaga podlewania i nawożenia, najlepiej wodnymi roztworami nawozów wieloskładnikowych. Warto też grządkę ściółkować, co ogranicza parowanie wody i zapobiega rozwojowi chwastów.
Dojrzałe główki są twarde, mają pergaminowe, zaschnięte łuski. Znakiem, że są gotowe do zbioru, jest zaschnięcie liści lub załamanie się łodygi rzekomej (głąbika). Czosnek zbieramy tylko w czasie suchej pogody. Cebule typów niekwitnących można bez kłopotu długo przechowywać na surowo, główki typów kwitnących najlepiej zjeść jesienią lub na początku zimy albo zakonserwować.
Czosnek pospolity - sadzenie
- Na rok przed posadzeniem ząbków grządkę trzeba koniecznie nawieźć obornikiem lub kompostem albo wysiać i przeorać nawozy zielone.
- Do sadzenia wybieramy ząbki duże, zdrowe i nieuszkodzone. Można je profilaktycznie potraktować zaprawą do nasion (np. Funaben T). Przechowujemy je w temperaturze 0-10°C, bo ciepło im nie służy. Magazynowane w temperaturze powyżej 20°C nie wytworzą główek!
- Czosnki kwitnące sadzimy od drugiej połowy września do końca października, żeby zdążyły się przed zimą ukorzenić, niekwitnące - w tym samym terminie lub wiosną (od końca marca do początku kwietnia). Plony czosnków sadzonych jesienią zbieramy w lipcu, a sadzonych wiosną - w sierpniu.
- Do sadzenia nadają się wszystkie odmiany występujące w Polsce (m.in. 'Arkus', 'Harnaś', 'Mega', 'Orkan', 'Pola', 'Zawrat'), także te nieopisane - z upraw przydomowych. Natomiast czosnek importowany może wymarzać.
Czosnek pospolity - rozstawa
Ząbki czosnku sadzimy co 15 cm.
Czosnek pospolity - kiedy sadzimy?
Czosnek sadzimy jesienią i wiosną. Posadzony jesienią zbieramy w lipcu, a w sierpniu możemy już zbierać ten posadzony wiosną.
Czosnek pospolity - ekstrakt
W jego sąsiedztwie ogórki, pomidory, sałata, koper, bazylia i cząber są zdrowsze i dają większy plon. Truskawki chroni przed szarą pleśnią i chorobami grzybowymi, a inne rośliny (także ozdobne) przed mączniakami i rdzą. Idealną parę tworzy z marchwią - chronią się wzajemnie przed szkodnikami (śmietką cebulanką i połyśnicą marchwianką). Skutecznymi środkami ochrony roślin są też gnojówki, napary i wyciągi z czosnku.
- Więcej o:
Jego wysokość - czosnek ozdobny
Czosnek w oliwie
Czy aronia jest trująca?
Co siać we wrześniu w ogrodzie?
Kiedy wykopać warzywa: czosnek, marchew, pietruszkę i buraczki?
Wino z winogron. Prosty przepis na wino
Nalewka z jeżyn - przepisy na jeżynówkę. Jakie ma prozdrowotne właściwości?
Nalewka z winogron - sprawdzone, proste przepisy