Klony palmowe - szczypta orientu

Spośród niemal stu pięćdziesięciu gatunków klonów właśnie klon palmowy (Acer palmatum) stał się ulubieńcem właścicieli ogrodów. Na całym świecie, a przede wszystkim w Japonii, powstało kilkaset jego odmian o niespotykanych wręcz cechach dekoracyjnych. Są sadzone w krajach Półkuli Północnej począwszy od Dalekiego Wschodu, przez zachodnią Europę, aż po Stany Zjednoczone. Niestety, większość z nich nie była selekcjonowana na potrzeby polskiego klimatu. Dlatego jeśli chcemy mieć przed oknem widok jak z japońskiego ogrodu, najpierw poznajmy wymagania tego gatunku. Inaczej radość będzie krótkotrwała

Dlaczego "palmowy"?

Klon palmowy wbrew nazwie nie ma nic wspólnego z palmami. Jego polska nazwa jest efektem pomyłki tłumacza. Łacińskie palmatum zostało przetłumaczone jako "palmowy", choć oznacza "dłoniasty", co odnosi się do kształtu liści.

Gatunek pochodzi z Japonii i Korei. Klony palmowe to duże krzewy lub niewielkie drzewka o kilku pniach i kopulastej za młodu, a później parasolowatej sylwetce. Dorastają do wysokości 5-8 m i mają co najmniej taką średnicę korony. Pień i gałęzie pokryte są gładką, cienką i bardzo delikatną korą przypominającą nieco korę buka lub grabu. Liście są złożone z pięciu, siedmiu ostro zakończonych i głęboko wciętych klap. Ich kształt i wielkość charakteryzuje wielka zmienność. To właśnie liście i pokrój są największymi atutami gatunku.

Nie sposób się oprzeć urodzie klonów palmowych, zwłaszcza jesienią, gdy ich liście przyjmują nieprawdopodobne barwy: od ciemnej czerwieni, poprzez oranż do żółci. Dekoracyjne mogą być też owoce - dwuskrzydlaki, które niekiedy przybierają jaskrawoczerwony kolor.

Dobre warunki

W ostatnich latach, kiedy klony palmowe stały się w Polsce bardzo popularne, coraz więcej osób skarży się na niepowodzenia w ich uprawie, szczególnie odmian z grupy Dissectum. Najczęściej roślinom stopniowo zasychają liście - najpierw na wierzchołkach klap. Przyczyna bywa prozaiczna: zbyt suche i słoneczne stanowisko albo nieprzygotowane wcześniej podłoże. Klony palmowe (na co właściciele ogrodów często nie zwracają uwagi) są bowiem bardzo wymagające pod względem doboru miejsca. Przede wszystkim musi ono być osłonięte od wiatru i ciepłe, ale nie w pełnym słońcu. Rośliny znacznie lepiej czują się w lekkim półcieniu. Ważny jest także dobry mikroklimat - na pustej działce lub na nowo zbudowanym osiedlu klon palmowy długo nie wytrzyma.

Rośliny mają płytki i delikatny system korzeniowy, są więc bardzo wrażliwe na wahania wilgotności gleby. Powinna ona być żyzna, kwaśna do obojętnej, przepuszczalna, piaszczysto-gliniasta z dużą zawartością materii organicznej. Przez cały sezon powinna pozostawać równomiernie wilgotna. Jeśli jest zbyt sucha, liście zaczną zasychać, a jeśli zbyt wilgotna i zimna, pędy drewnieją później i są bardziej podatne na przemarznięcie.

Gatunek jest dość wrażliwy na ujemne temperatury, ale na szczęście znakomicie regeneruje się po uszkodzeniach mrozowych. Czasami jednak powstające po przemrożeniu rany na pędach nie goją się i mogą spowodować martwicę całych konarów. Stąd wymóg ciepłego i zacisznego stanowiska. Sadzenie klonu na północnym wschodzie Polski wiąże się z dużym ryzykiem. W innych częściach kraju raczej rzadko się zdarza, by roślina została mocno uszkodzona wskutek zimna.

Liście czerwone i postrzępione

Najczęściej spotykane są odmiany czerwonolistne. Dużą popularnością cieszą się stosunkowo wolno rosnąca 'Atropurpureum', której liście latem lekko zielenieją, i intensywniej wybarwiona 'Bloodgood' uchodząca za równie łatwą w uprawie. Bardzo oryginalne liście o podwiniętych brzegach ma 'Trompenburg'. Warto jeszcze zwrócić uwagę na 'Deshojo' i 'Shin-deshojo', których korony wiosną są jaskrawe jak płatki maków. Później ich barwa traci intensywność (bliżej im do burych brązów).

Bardzo popularne są także odmiany z grupy Dissectum - karłowe krzewy o bardzo dekoracyjnej sylwetce. Mają płasko rozpostarte lub lekko przewisające pędy. Liście są tak głęboko powcinane, że wyglądają jakby pozostały z nich tylko nerwy z maleńką obwódką blaszki liściowej. Najpopularniejszą odmianą w tej grupie jest 'Dissectum' o zielonych liściach, które jesienią przebarwiają się na pomarańczowo. 'Dissectum Atropurpureum' (znana także jako 'Ornatum') i 'Beni shidare' wiosną i latem mają liście w kolorze czerwonego wina, a jesienią pomarańczowe. Nowsze odmiany ('Dissectum Garnet', 'Inaba Shidare' czy 'Crimson Queen') zachowują purpurową barwę aż do końca sezonu.

Jeszcze więcej koloru

Kolejną grupę tworzą odmiany o liściach pstrych. Najłatwiej spotkać 'Butterfly' - wolno rosnący krzew o drobnych niesymetrycznie klapowanych liściach z nieregularną białą obwódką. Podobna do niej jest 'Kagiri nishiki', sprzedawana niekiedy jako 'Roseomarginatum'. Rośnie silniej, a obwódka na liściach jest biało-różowa. Większość odmian z tej grupy jest niestety bardzo kapryśna i krótkowieczna. Kiedy więc kupujemy taki krzew (najczęściej za niemałe pieniądze), trzeba liczyć się z tym, że możemy cieszyć się nim krócej, niżbyśmy chcieli.

W niektórych szkółkach można spotkać odmianę 'Osakazuki'. Wyróżnia się dużymi liśćmi, które jesienią przybierają wyjątkowo piękną rubinową barwę. A właścicielom ogrodów, którzy nie chcą z nadejściem zimy rozstawać się barwami jesieni, polecam 'Sangokaku'. Jej czerwone pędy, podobnie jak u derenia białego 'Sibirica', wyglądają najbardziej efektownie na tle śniegu.

Ogrodowa dominanta

Klony palmowe z racji pochodzenia najlepiej stosować w kompozycjach nawiązujących stylistycznie do ogrodów japońskich. Ale nie tylko - ze względu na charakterystyczny pokrój korony nadają się też do wykorzystania w założeniach modernistycznych.

Są to rośliny tak charakterystyczne i wyraziste, że duże egzemplarze zwykle stanowią dominantę kompozycji. Sąsiadujące z nimi rośliny trzeba umiejętnie dobrać. W półcieniu można posadzić obok nich różaneczniki, byliny o ozdobnych liściach (funkie, tarczownice, miodunki, konwalie) lub niskie krzewy (irgi Dammera i horyzontalna, niskie berberysy, bukszpany, pierisy). Karłowe odmiany z grupy Dissectum świetnie pasują do ogrodów skalnych i niewielkich kompozycji przy domu. Można je uprawiać w donicach, a zatem mogą stać się niebanalną ozdobą balkonu czy tarasu.