Irysy, kosaćce. Uroda irysów

Kanon piękna irysów bródkowych ewoluuje. To, co podobało się jeszcze w latach trzydziestych XX wieku, dziś zapewne nie przeszłoby przez sito selekcji. Starsze odmiany mają mniejsze kwiaty i skromniejszą kolorystykę. Ich dolne płatki są wąskie i opadające ku dołowi. Górne płatki bywają zbyt rozchylone. Te cechy są już nie do przyjęcia przez współczesnych hodowców. Początek XXI wieku przyniósł rozkwit hodowli kosaćców, także w naszym kraju. Pojawiło się wiele ciekawych odmian, jakże innych od tych starszych. Można mówić o nowych tendencjach hodowlanych.

Model idealny

Jak wygląda idealny wzorzec kwiatu kosaćca według tych tendencji? Górne płatki powinny stykać się ze sobą na kształt pąka lub regularnej kopuły. Dolne - być szerokie i przypominać kształtem koło, a po rozwinięciu się nie opadać, lecz utrzymywać pozycję poziomą (dopuszcza się, by opadały, lecz maksymalnie pod kątem 45 stopni). Dodatkową ozdobą kwiatów jest brzeg płatka. U nowych odmian bywa pofałdowany, fryzowany lub - co zdarza się coraz częściej - koronkowy i fantazyjnie postrzępiony. Kwiaty muszą być sztywne, dzięki czemu stają się odporniejsze na wiatr czy deszcz. Zmieniają się także mody dotyczące kolorystyki kwiatów kosaćców. W tej dziedzinie hodowcy w ostatnich latach również osiągnęli bardzo wiele sukcesów.

W pogoni za modą

Amerykańskie Stowarzyszenie Kosaćcowe (American Iris Society - AIS) corocznie przyznaje medal dla najpiękniejszej odmiany. Kiedy przegląda się listę wyróżnionych odmian, widać wyraźnie, że w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku wśród nagrodzonych najwięcej było kosaćców o górnych i dolnych płatkach w tym samym kolorze (w specjalistycznej terminologii są one nazywane selfami). Należą do nich odmiany takie jak: jasnolawendowa 'Royal Sterling', biała 'Albinos' czy prawie czarna 'Dusky Challenger'. Potem przyszła moda na kwiaty z płatkami we wzorki, przy czym wzór zagęszcza się przy brzegach płatków i u ich nasady (nazwane zostały plikatami). Znane od dawna, w latach sześćdziesiątych zrobiły prawdziwą furorę. Przez kolejnych kilkanaście lat właściwie tylko one uchodziły za najpiękniejsze. Hodowcy skoncentrowali się na tworzeniu nowych zestawień barw, w wyniku czego paleta kosaćców bardzo się poszerzyła. Przykładowe odmiany to biało-błękitna 'Acoma', żółto-brązowa 'Spiced Lemon', biało-bordowa 'Change of Pace' oraz polska złoto-brązowa 'Krakowianka' i zarejestrowana w 2009 roku biało-fioletowa 'Adorator'. Ale tworzenie niezwykłych kolorów kwiatów to jeszcze nie koniec możliwości hodowców. Przez pewien czas pracowano nad kwiatami, które miały nietypowo uformowaną bródkę. W odmianach tych bródki były znacznie wydłużone na kształt rogu, falbanki czy łyżeczki. Te kosaćce miały tak niezwykłą formę, że nazwano je nawet "irysami epoki kosmicznej". Amerykański hodowca o polskich korzeniach Brad Kasperek (jego dziadkowie pochodzili z okolic Nowego Sącza) wyhodował i spopularyzował serię ciekawych, lecz budzących wątpliwości odmian kosaćców wysokich, które mają kwiaty łączące w sobie mozaikę dwóch, trzech, a nawet czterech kolorów. Najpierw zachwycano się nimi, uważając, że to wspaniałe osiągnięcie. Potem jednak pojawiła się teoria, że kosaćce te są zawirusowane. Mimo to Brad Kasperek nadal nad nimi pracuje.

Kosaćce XXI wieku

A jakie kosaćce uchodzą w tej chwili za najpiękniejsze? Oprócz wspomnianych już cech, czyli wielkości kwiatów, proporcji i ułożenia płatków, stawia się teraz na kolory. Modne są ostatnio barwy jaskrawe, mocne, wyraziste. Dużą popularnością cieszą się też kosaćce, na płatkach których pojawiają się wzorki z kropek, kresek lub żyłkowań. Wśród odmian uznawanych ostatnio za najpiękniejsze można wymienić np. 'Wild Jasmine' i 'Decadence'.

Hodowcy starają się zaspokoić oczekiwania wszystkich miłośników tych pięknych roślin.