Ogrody w stylu włoskim. Jak powinien wyglądać ogród inspirowany Włochami. Rośliny do ogrodu renesansowego

Rośliny we włoskich ogrodach

Trudno opisać urok rozpalonych promieniami słońca włoskich ogrodów, mieniących się kolorami kwiatów i błękitem bezchmurnego nieba odbijającym się w sadzawkach. Dostęp do cienia przynoszącego ulgę podczas upałów zapewniają w nich altanki, groty i pergole obrośnięte pnączami.

Rozedrgane gorące powietrze jest nieomal namacalne, a unoszą się w nim intensywne, odurzające zapachy kwiatów i ziół. Woda, pluskając cicho, wylewa się z fontann i wypełnia po brzegi misy stawów. Można też rzucić okiem na piękną, klasyczną rzeźbę, usytuowaną pośród zieleni, a uporządkowana, geometryczna kompozycja strzyżonych roślin uzupełnia architekturę domu. Do tego piękne krajobrazy wokół - to być może nawet najważniejsza cecha włoskiego stylu.

Co to oznacza ogród w stylu włoskim?

Pojęcie "Ogród Włoski" ma swoje korzenie w renesansie - to wtedy nastąpiła rewolucja w projektowaniu ogrodów. Wcześniej zakładano je głównie przy zamkach, klasztorach i kościołach, gdzie mało było miejsca na ogród - co najwyżej wewnętrzny dziedziniec. W okresie odrodzenia nastąpił przełom w sztuce ogrodowej - wille i pałace przekształciły się w wolno stojące budowle, otwarte na krajobraz i światło. Duży, zadbany ogród stał się ich nieodłącznym elementem, służył wypoczynkowi i rozrywce gospodarzy.

Fot. archiwum prywatne

Zdjęcie powyżej: Villa Gamberaia - przykład ogrodu z czasów renesansu, który w prawie niezmienionej formie dotrwał do dzisiaj.

Zachowało się sporo założeń z tego okresu - wiele w prawie niezmienionej formie; od ogromnych i kosztownych (np. ogrody Boboli we Florencji, Villa D'Este pod Rzymem) - po skromniejsze (opisane poniżej). Do niektórych można wejść i wszystkimi zmysłami poczuć ich szczególną atmosferę.

Włoskie ogrody renesansu na przedmieściach florencji...

Jednym z przykładów stylu włoskiego jest ogród przy willi Gamberaia w Settignano na przedmieściach Florencji, założony w XVI/XVII wieku. Jego główna część to ozdobny parter kwiatowy z sadzawkami i fontannami (z początku XX w), rozplanowany geometrycznie, z niskimi obwódkami z bukszpanu i wyższymi z cisu, dzielącymi przestrzeń na regularne prostokąty pełne róż, lawendy i bylin. Na jego krańcach posadzono majestatyczne żywopłoty ze strzyżonych cyprysów, imitujące arkady. W ten sposób powstał charakterystyczny zielony belweder, z widokiem na Florencję i szczyty Apeninów.

Ogród, choć niewielki, robi wrażenie dużego dzięki labiryntowi murów, schodków i tarasów, ozdobionych rzeźbami i wazami. Spacerując po nim, odkrywamy kolejne wnętrza o różnych charakterach. Duże wrażenie robi grota (ze ściennymi źródełkami i ścianami wyłożonymi tufem wulkanicznym, kamykami oraz muszelkami) i renesansowe nimfeum - nawiązujące do antyku miejsce kultu wodnych boginek. Ta tajemnicza budowla z wnęką i fontanną znajduje się w miejscu ocienionym sosnami.

Włoskie ogrody renesansu miały też często część użytkową, tzw. giardino di semplici (w tłumaczeniu: ogród rzeczy prostych) - grządki w bukszpanowych obwódkach pełne warzyw, ziół i kwiatów. W Villa Gamberaia ten element się nie zachował, ale rośnie tu kilka starych, wciąż owocujących drzew oliwnych. Jest też typowa dla włoskich ogrodów cytryniarnia (czyli limonaia) i słoneczny taras pełen donic z cytrusami.

Giardino Giusti w samym sercu Werony

Innym ciekawym przykładem włoskiego ogrodu renesansowego jest Giardino Giusti w samym centrum Werony. To dobrze ukryty klejnot miasta - z zewnątrz nic nie wskazuje na to, że za budynkami przy jednej z wąskich uliczek rozciąga się ogród.

Fot. archiwum prywatne

Zdjęcie powyżej: Stylowa furtka ze stalowych splotów prowadzi do ogrodu Villa Gamberaia.

W płaskiej części tuż przy pałacu znajdują się tak zwane partery - misterne desenie powstałe ze strzyżonego bukszpanu i mirtu tworzące cztery kwadraty wypełnione ornamentami roślinnymi. Osie pomiędzy nimi obsadzono strzelistymi cyprysami. Parterowi dodają uroku liczne rzeźby i fontanny.

Do ogrodu należy też wzgórze pozostawione w półdzikim stanie (zwykle w ogrodach włoskich tworzono na wzgórzach tarasy z punktami widokowymi ozdobione małą architekturą i rzeźbami). Kręte ścieżki prowadzą na sam szczyt, skąd otwiera się piękny widok na Weronę.

Jakie materiały wykorzystywano w ogrodach włoskich?

O grodom włoskim okresu renesansu towarzyszyła różnorodna pod względem materiałów i form oprawa w postaci np. mozaik (ceramicznych, z kamyków, muszelek), starannie rozmieszczonych detali (waz, amfor) i rzeźb podkreślających kompozycję ogrodu.

Fot. archiwum prywatne

Zdjęcie powyżej: Cytryniarnia - w autentycznych ogrodach Italii w zacisznym i słonecznym miejscu są ustawiane drzewka cytrusowe.

Rośliny do ogrodów w stylu włoskim: Glicynia kwiecista

Glicynia kwiecista (Wisteria floribunda)

To chyba najpiękniej wiosną kwitnące pnącze, o groniastych liliowych lub białych kwiatostanach. Obłędnie pachnie! Pięknie wygląda, obrastając mury i pergole. Silnie rośnie - wymaga cięcia (latem) i mocnych podpór. W czasie ostrych zim czasami przemarza (ale na ogół odrasta).

Rośliny do ogrodów w stylu włoskim: Róża

Róża (Rosa)

Nie ma ogrodu włoskiego bez róż! Spośród ogromnej liczby gatunków i odmian najlepiej wybrać te o pachnących kwiatach (np. wielkokwiatową 'Casanova' czy 'Friesia' lub pnącą 'Heidelberg').

Rośliny do ogrodów w stylu włoskim: Berberys Thunberga

Berberys Thunberga (Berberis thunbergii)

Niekłopotliwy krzew na strzyżone obwódki - do tego celu najlepiej wybrać odmianę o słabym wzroście (np. czerwonolistną 'Atropurpurea Nana', żółtolistną 'Maria').

Rośliny do ogrodów w stylu włoskim: Lawenda wąskolistna

Lawenda wąskolistna (Euonymus europaeus)

W rozgrzanym słońcem powietrzu unosić się będzie jej silny aromat. Są odmiany niebieskofioletowe, białe i różowe. Lawenda lubi słońce i lekką, przepuszczalną glebę. Aby była dorodna, trzeba ją przycinać - po kwitnieniu i wiosną.

Rośliny do ogrodów w stylu włoskim: Grusza wierzbolistna

Grusza wierzbolistna (Pyrus salicifolia)

Może zastąpić drzewko oliwne, dla którego nasz klimat jest zbyt surowy. To malownicze drzewo o wąskich srebrzystoszarych listkach ma skromne wymagania, jest odporne na suszę (patrz także s. 26).

Rośliny do ogrodów w stylu włoskim: Bukszpan wieczniezielony

Bukszpan wieczniezielony (Buxus sempervirens)

Zimozielony krzew idealny na strzyżone obwódki i roślinne ornamenty. Jest mrozoodporny, bardzo lubi przycinanie, może rosnąć praktycznie na każdej glebie.

Rośliny do ogrodów w stylu włoskim: Jałowiec skalny

Jałowiec skalny (Juniperus scopulorum)

Wysokie kolumnowe odmiany tego jałowca mogą imitować strzeliste cyprysy.

Najlepsze do tego celu odmiany to 'Blue Arrow', 'Skyrocket', 'Wichita Blue'. Krzewy te mają przeciętne wymagania i tolerują suszę.