Jodła [Przegląd odmian]

Jodła -pochodzenie

Jodły to potężne, zimozielone drzewa półkuli północnej. W Europie, Ameryce Północnej i Azji Wschodniej naliczono około 50 różnych ich gatunków. Nasz jedyny rodzimy gatunek, jodła pospolita (Abies alba), występuje w Górach Świętokrzyskich, Karpatach i na Roztoczu. Rzadko widujemy ją w ogrodach, a to ze względu na potężne rozmiary, jakie osiąga po latach - to jedno z najwyższych europejskich drzew, dorastające do 40-50 m wysokości. Jodły są także długowieczne: jodła pospolita dożywa 200-300 lat, a jodła szlachetna (Abies procera) aż 400! Te niezwykłe drzewa fascynowały ludzi już przed wiekami. Starożytni Celtowie opisywali jodłę jako drzewo silne, wytrzymałe i niezależne. I podobnymi cechami obdarzali ludzi urodzonych pod jej znakiem.

Jodła - wygląd

Za co cenimy jodły? Za regularny, szerokostożkowy pokrój zimozielonych koron, urodę igieł często pokrytych woskowym nalotem, ciekawe kolory młodych przyrostów. Podoba się nam ich cienka, gładka kora, jakże inna niż kostropata sosen i świerków.

Urodziwe są też jodłowe szyszki, pionowo osadzone na gałązkach wierzchołka, niekiedy przybierające ciekawe zabarwienie. Dojrzałe nie spadają, jak u świerka, lecz rozsypują się na drzewie. Z efektownych szyszek słynie zwłaszcza jodła koreańska (A. koreana).

Bywają jodły o igłach zielonych, niebieskawych i srebrzystych. Te ostatnie są poszukiwane, bo ładnie komponują się ze świeżą zielenią innych roślin (nazwy srebrzystoniebieskich odmian mają w sobie określenia: Argentea, Glauca, Blue czy Blauer). Rzadkością są jodły złociste, np. koreańska (A. koreana) 'Aurea, 'Luminetta' czy kaukaska (A. normandiana) 'Golden Spreader' albo kalifornijska (A. concolor) 'Wintergold'. >Uwaga: pośród barwnych odmian tylko te okazy, które mają dostatecznie dużo światła, zachowują swój koloryt i pokrój. W cieniu brzydną, tracą gałęzie i zmieniają się w ażurowe "drapaki".

Na zdjęciu powyżej: Jodła koreańska (Abies koreana) prezentuje wdzięczny, lekki pokrój i niezwykły kolor szyszek, które pojawiają się już na młodych drzewach

Jodła - odmiany

Różnorodność gatunków i odmian jodeł dostępnych dziś na rynku przyprawia o zawrót głowy. Tylko w Polsce oferta szkółkarska liczy około 160 pozycji (!) - od wysokich i potężnych po miniaturowe kuleczki, niekiedy szczepione na pniu. Te najmniejsze cieszą szczególnie kolekcjonerów iglastego "drobiazgu". Jedno jest pewne: żeby cieszyć się urodą jodeł, trzeba je trochę poznać.Drzewa iglaste to nie tylko zimozielone tło dla innych roślin. To także urodziwi samotnicy, których warto pięknie wyeksponować. Pośród wielu gatunków jednym z najpiękniejszych są bez wątpienia jodły.

Na zdjęciu powyżej: Jodła arnolda (Abies ×arnoldiana) 'JAN PAWEŁ II' jest polską odmianą jodły o eleganckim, regularnym pokroju. W wieku 30 lat osiąga ponad 10 m wysokości

Jodły - odmiany do dużych ogrodów

• Jodła Arnolda (A. ×arnoldiana) 'Jan Paweł II'; po 10 latach osiąga wysokość 3-4 m;maksymalna wysokość to ponad 10 m odporna;kolor igieł: zielonożółty, od spodu kremowy
• Jodła górska (A. lasiocarpa) 'Argentea'; po 10 latach osiąga wysokość 2-3 m; maksymalna wysokość to 15 m;gatunek wrażliwy na warunki miejskie;kolor igieł: srebrzysty
• Jodła hiszpańska (A. pinsapo);po 10 latach osiąga wysokość 2-2,5 m;maksymalna wysokość to 10 m gatunek wrażliwy na warunki miejskie,kolor igieł: niebieskozielony
• Jodła koreańska (A. koreana); po 10 latach osiąga wysokość 2-3 m; maksymalna wysokość to 10 m odporna na warunki miejskie; kolor igieł: zielony, od spodu kredowobiały
• Jodła szlachetna (A. procera) 'Glauca'po 10 latach osiąga wysokość 1,5-2 m;maksymalna wysokość to 20 m gatunek wrażliwy na warunki miejskie; kolor igieł: stalowoniebieski
• Jodła Veitcha (A. veitchii); po 10 latach osiąga wysokość  5-6 m;maksymalna wysokość to ponad 10 m; gatunek wrażliwy na warunki miejskie; kolor igieł: szarozielony, od spodu biały
• Na zdjęciu powyżej: Jodła kaukaska (Abies nordmanniana) 'Golden spreader' to karłowa, bardzo wolno rosnąca odmiana o ciekawym kolorze igieł

Jodła - największe odmiany

Jodły to cenne drzewa parkowe. Gatunki wysokie o stożkowatym pokroju pięknie wyglądają sadzone jako tzw. solitery (czyli pojedynczo) lub w luźnych grupach złożonych z kilku drzew. Dostateczna ilość miejsca i światła pozwala im wtedy zachować i prezentować szeroko rozkładające się dolne piętra gałęzi. W przestrzennych parkach można wyeksponować gatunki jodeł, które po latach dorastają do 20, 30 i więcej metrów wysokości, jak:

• jodła pospolita (A. alba) - 30-40 m,
• jodła kaukaska (A. nordmanniana) - 25-30 m,
• jodła grecka (A. cephalonica) - 20-25 m,
• jodła kalifornijska (A. concolor) - 20-30 m,
• jodła szlachetna (A. procera) - 30-40 m.

Na zdjęciu powyżej: Jodła kalifornijska, (Abies concolor) 'Compacta' to odmiana o pokroju zwartego szerokiego stożka. Po 30 latach osiąga ok. 3 m wysokości. Ma niewielkie wymagania glebowe

Jodła - odmiany do małych ogrodów

• Jodła górska (A. lasiocarpa) 'Compacta'; po 10 latach osiąga wysokość kolor igieł: srebrzystoniebieski
• Jodła górska (A. lasiocarpa) 'Green Globe'; po 10 latach osiąga wysokość1,4 m odporna na warunki miejskie kolor igieł: zielony
• Jodła kalifornijska (A. concolor) 'Compacta'; po 10 latachosiąga wysokość 2-3 m odporna na warunki miejskie kolor igieł: zielony
• Jodła kalifornijska (A. concolor) 'Archer's Dwarf'; po 10 latach osiąga wysokość 0,8 m odporna  na warunki miejskie kolor igieł: jasnoniebieski
• Jodła koreańska (A. koreana) 'Blue Emperor'; po 10 latach osiąga wysokość 1 m odporn na warunki miejskie kolor igieł: intensywnie niebieski
• Na zdjęciu powyżej: Jodła szlachetna (A. procera) 'Glauca Prostrata' która wygląda jak błękitna rzeźba

Jodła -odmiany o płaskim pokroju nadające się na warunki miejskie

• Jodła balsamiczna (A. balsamea) 'Nana'; po 10 latach osiąga wysokość 0,5 m; kolor igieł: ciemnozielony
• Jodła balsamiczna (A. balsamea) 'Piccolo' po 10 latach osiąga wysokość: 0,4-0,5 m;kolor igieł:jasnozielony
• Jodła grecka (A. cephalonica) 'Meyer's Dwarf';po 10 latach osiąga wysokość 1-1,5 m;kolor igieł:zielony
• Jodła koreańska (A. koreana) 'Blauer Eskimo'; po 10 latach osiąga wysokość 0,3 m; kolor igieł: szarozielone

• Jodła koreańska (A. koreana) 'Bonsai Blue';po 10 latach osiąga wysokość 0,5 m;kolor igieł: niebieskoszary
• Jodła koreańska (A. koreana) 'Dark Hill'; po 10 latach osiąga wysokość 0,7 m;kolor igieł: ciemnozielony
• Jodła koreańska (A. koreana) 'Green Carpet'; po 10 latach osiąga wysokość 1 m;kolor igieł: jasnozielony
• Jodła koreańska (A. koreana) 'Kristallkugel';po 10 latach osiąga wysokość 0,3 m;kolor igieł: jasnozielony, dołem kredowy
• Na zdjęciu powyżej: Jodła balsamiczna (A. balsamea) 'Nana' jest odmianą karłowa o zaokrąglonym pokroju

Jodły - uprawa

Większość jodeł ma spore wymagania. By pokazać swoją urodę, potrzebują czystego i wilgotnego powietrza, światła (to szczególnie ważne dla odmian srebrzystych), lekko wilgotnego, przepuszczalnego podłoża i odpowiedniej ilości miejsca. Na piaszczystych, jałowych glebach rosną powoli i marnieją podczas suszy. Nie służą im trzymające wilgoć podłoża torfowe i podmokłe dołki - cierpią wtedy na choroby grzybowe i naczyniowe. Nieodporne są też na wyziewy przemysłowe i samochodowy smog. Warunki miejskie i brak wilgoci stosunkowo najlepiej znosi jodła kalifornijska (Abies concolor). Młode przyrosty wielu jodeł cierpią z powodu mroźnych wiatrów i wczesnych przymrozków.

Zaletą nowych odmian jodeł są ich niewielkie rozmiary. Można je sadzić w mniejszych ogrodach, a okazy miniaturowe, często o ciekawych kształtach - w kompozycjach japońskich, na skalniakach, a nawet w obszernych pojemnikach.

Na zdjęciu powyżej: Jodła koreańska 'Kristallkugel' szczepiona na pniu

Jodła w donicy

Każdy, kto chciałby posadzić w ogrodzie świąteczną jodełkę z doniczki albo ozdobić nią osiedlowy trawnik, powinien zdawać sobie sprawę, że na choinki uprawiane są zwykle jodły kaukaskie, górskie i pospolite. Innymi słowy, wysadzony przed oknem "maluszek" może po latach zamienić się w drzewo, które zabierze w domu całe światło, a posadzony pośród innych drzew będzie walczył o miejsce i dostęp do słońca, tracąc pokrój. Wymienione choinkowe gatunki są wymagające i nie lubią warunków miejskich, toteż ich przyszła uroda jest wątpliwa. Sensowniej jodełkę po prostu zostawić w donicy i trzymać jakiś czas na balkonie lub tarasie (za rok będzie można znów zaprosić ją do mieszkania na kilka świątecznych dni). W ogrodzie lepiej posadzić jedną z mniejszych czy wręcz kompaktowych odmian.

Jodły o kolorowych igłach

• Na zdjęciu powyżej: Jodła szlachetna 'Glauca'
• Jodła koreańska 'Kohout's Icebreaker'
• Jodła hiszpańska 'Glauca'
• Jodła górska 'Compacta'
• Jodła kalifornijska 'Argentea'
• Jodła koreańska 'Silberlocke'
• Jodła koreańska 'Blauer Eskimo'