Drogocenne drzewa i co z nich pozyskujemy

Alicja Gawryś26-09-2013 16:31

Pijąc codzienną kawę czy herbatę, albo delektując się sałatką polaną oliwą, zwykle nie myślimy o tym, skąd się wzięły te powszechnie używane płyny. Tymczasem warto wiedzieć, gdzie rosną drzewa będące ich źródłem i w jaki sposób pozyskuje się nich to, co najcenniejsze.

Drogocenne drzewa

Sześć drzew i jeden krzew zrobiły ogólnoświatową karierę, a napary i soki z nich pochodzące są używane powszechnie, dlatego mówimy o nich: popularne rośliny użytkowe. Tylko jedna z tych roślin występuje w Polsce, reszta, to gatunki egzotyczne, z których tylko kilka, można co najwyżej uprawiać w doniczce. Czy wiecie o jakie drzewa chodzi?

Brzoza brodawkowata

Sok z pnia brzozy (Betula verrucosa) znali nasi dziadowie. Oskołę, bo taka jest jego tradycyjna nazwa, pozyskiwali wczesną wiosną, poprzez obcięcie niewielkiej gałęzi brzozy i podstawienie naczynia. Ma ona orzeźwiający smak i mnóstwo wartości odżywczych (zawiera potas, magnez, wapń, witaminy z grupy B), wzmacnia organizm po przebytych przeziębieniach i uodparnia na nie. Ostatnio stała się popularna. Można ją kupić w mniejszych i większych butelkach, czasem z dodatkiem maliny lub żurawiny. Kto ma brzozę w ogrodzie lub na pobliskich nieużytkach, może sam pozyskiwać ten cenny napój. Lepiej jednak nie pić soku z brzozy rosnącej przy ulicy

Brzoza, oskoła Fot. shutterstock/BMJ

Kawa arabska

Ojczyzną Coffea arabica jest Etiopia. To niewysokie drzewo może rosnąć tylko w klimacie gorącym, dlatego jej plantacje znajdują się w Ameryce Południowej i Środkowej oraz w wielu krajach Afryki.

Kawa kwitnie na biało, a po 8-14 miesiącach można z niej zbierać dojrzałe czerwone owoce. Z nich wydobywa się nasiona o znanym wszystkim kształcie, zwane ziarnem kawowym, a następnie poddaje się je paleniu, po którym zmieniają kolor na ciemnobrązowy.

Chociaż Etiopczycy spożywali ziarno kawy, to dopiero Arabowie w XIV zaczęli z jej mielonego ziarna przyrządzać gorący napój i to oni przyczynili się do jego rozpowszechnienia.

Czy z okazu kawy uprawianego w domu uzyskamy nasiona? Po kilku latach nasze drzewko może zaowocować, ale czy uda nam się nich uzyskać choć naparstek kawy?

Kawa Fot. shutterstock/Tropper2000

Kakaowiec właściwy

Dwunastometrowe, rozłożyste drzewa kakaowca (Theobroma cacao) rośnie w klimacie równikowym - gorącym i wilgotnym. Jego największe plantacje znajdują się w Ghanie, Nigerii, Brazylii, na wybrzeżu Kości Słoniowej oraz na wyspach Oceanii, a sama roślina wywodzi się z dorzecza Amazonki i Orinoko.

Jej nasiona, wydobywane z długich (20 cm) owoców, znali Indianie już przed przybyciem Kolumba. Kakao, jako napój dotarło do Europy w XVI wieku, ale jego picie rozpowszechniło się dopiero w XIX w. Czekoladę, która jest pochodną kakao zawdzięczamy Holendrowi van Houtenowi, który odkrył sposób odtłuszczania nasiona kakaowca. A czy wyobrażamy sobie świat bez czekolady?

Kakao Fot. shutterstock/Owen Suen

Kauczukowiec brazylijski

Wszyscy wiedzą, co to guma i że bez niej przemysł samochodowy nie mógłby się obyć. Obecnie uzyskuje się ją syntetycznie, ale nie wszyscy wiedzą, że po raz pierwszy otrzymano ją w XIX wieku z kauczuku, a ten jest naturalnym płynem, wyciekającym z pni drzew kauczukowca (Hevea brasiliensis). Rośnie on naturalnie w dorzeczu Amazonki i przed wiekami Indianie odkryli, że można płynem z jego konarów można uszczelniać łodzie.

Przez wieki Brazylijczycy strzegli swojego monopolu w uprawie tego drzewa, ale jego nasiona wykradli Anglicy. Obecnie plantacje kauczukowca znajdują się w pasie międzyzwrotnikowym: w Tajlandii, Sri Lance, Malezji, Nigerii, Wietnamie i Idonezji.

Kauczukowiec, kauczuk Fot. shutterstock/Hasnuddin

Drzewa oliwne (Olea europea) należą do najbardziej długowiecznych - potrafią żyć kilkaset lat i dają odrosty. Pokrojem przypominają nasze wierzby.

Oliwka związana jest z klimatem i kulturą Basenu Morza Śródziemnego. Wiosną kwitnie na żółto, a po pół roku zbiera się z niej owoce podobne do małych śliwek bywają one zielone, czerwone, fioletowe i prawie czarne. Odpowiednio zamarynowane stanowią pyszną przekąskę, ale o sławie oliwki zdecydowała oliwa - wartościowy tłuszcz, wydobywany z jej owoców metoda tłoczenia. znano go już za czasów starożytnych i w Grecji bywał nawet środkiem płatniczym. Oliwy używa się do celów spożywczych - jest jednym z najwartościowszych tłuszczów nienasyconych i zawiera cenne składniki, a także w kosmetyce. Niegdyś była paliwem do lampek i smarowidłem do kół.

Oliwka Fot. shutterstock/J.Schelkle

Klon cukrowy

Syrop klonowy jako słodzik i surowiec w przemyśle cukierniczym znany jest głównie w Ameryce Płlnocnej, a najbardziej w Kanadzie, gdzie rosną w naturze piękne drzewa klonowe (Acer saccharum) - sugar maple trees.

Klon cukrowy przypominają pokrojem nasze klon pospolity i pięknie czerwieni się na jesieni. Sok z jego konarów i pnia jest słodki, zbiera się go na przedwiośniu, nacinają korę i podstawiając naczynia, do których spływa powoli. Po oczyszczeniu i zagęszczeniu uzyskuje się z niego syrop klonowy. U nas jest ona mało popularny i kupujemy go w małych buteleczkach, ale Amerykanie i Kanadyjczycy uwielbiają naleśniki i inne potrawy polane tym syropem.

Syrop klonowy Fot. Shutterstock/Dennis Donohue

Herbata, plantacja herbaty — Plantacja herbaty

Herbata chińska

Zwyczaj picia herbaty zawdzięczamy Chińczykom, którzy już 2000 lat p.n.e. pozyskiwali liście z krzewów herbacianych (Camellia sinensis). Pierwotnie przygotowywano z nich zupy. Obecny sposób parzenia herbaty został zapoczątkowany w VI wieku naszej ery. Do Europy trafił dzięki arabom w XVI w.

Krzewy herbaciane mogą dorosnąć nawet do 6 m, ale na plantacjach utrzymuje się je na wysokości ok.1 m, by łatwo było zrywać z nich najmłodsze - najcenniejsze liście.

Dzisiejsze największe plantacje herbaty znajdują się w Indiach, Chinach, na Sri Lance, w Japonii, Idonezji, w Kenii, Turcji i Argentynie.

Herbata, zbiór herbaty Fot. shutterstock/gezzeg