Prąd w ogrodzie - projektowanie instalacji elektrycznej

Nowych ogrodów pozbawionych instalacji elektrycznej już się prawie nie spotyka. Bez niej oświetlenie terenu wokół domu czy korzystanie na działce z szeregu urządzeń jest bardzo ograniczone. Należy więc koniecznie o tym pamiętać i t ona etapie urządzania ogrodu. Nie warto odkładać prac instalacyjnych na później, bo rozprowadzanie przewodów, kiedy są już utwardzone nawierzchnie, założony trawnik i rabaty, wiąże się z ich częściowym niszczeniem, a tym samym z dodatkowymi kosztami. Jeśli jednak w naszym budżecie nie przewidujemy od razu wydatków na instalację elektryczną w ogrodzie, to należy chociaż zrobić projekt, który określi, gdzie będą znajdowały się w przyszłości poszczególne punkty elektryczne - gniazdka, lampy czy inne odbiorniki. Dzięki temu będzie można ułożyć w ziemi rurki osłonowe z wsuniętym w nie drutem. Kiedy już będziemy gotowi do inwestycji, przewody przyczepimy do tego drutu - "pilota" - i przeciągniemy. Oczywiście, lepiej wszystko zrobić od razu, ale dobrze wiedzieć, że istnieje i taka możliwość.

Decydując się na takie czy inne rozwiązanie, musimy zdawać sobie sprawę z tego, że pomoc elektryka z uprawnieniami będzie nieodzowna. Instalacja, przez którą płynie prąd, nie tylko ma bowiem być rozprowadzona funkcjonalnie, ale nade wszystko nie może stwarzać zagrożenia dla użytkowników ogrodu. Jest to szczególnie ważne, ponieważ na działce możliwość dostania się wody do instalacji czy przypadkowego jej uszkodzenia jest znacznie większa niż w domu.

Punkty elektryczne w ogrodzie

Wydaje się, że wystarczy ustalić, gdzie potrzebne są lampy do oświetlenia działki i na tym koniec. Ale to tylko zupełne minimum. Nawet decyzja o samych lampach nie powinna ograniczyć się tylko do tego, by było jasno. Lampy w ogrodzie mają taką samą rolę do odegrania, jak w domu, to znaczy powinny też zdobić. Lampę montuje się więc w jakimś miejscu nie tylko po to, by się tam nie potknąć po zmroku, ale również po to, by sama oprawa i wywołane efekty świetlne stanowiły element dekoracji ogrodu.

Poza oświetleniem inne punkty elektryczne potrzebne są już wyłącznie w celach praktycznych. Należy więc spokojnie przemyśleć, do czego jeszcze w ogrodzie niezbędna będzie instalacja elektryczna.

Oświetlenie. Jeśli na ulicy nie ma latarni, albo jest, ale niewystarczająco oświetla naszą posesję, trzeba rozważyć umieszczenie lamp przy furtce, wzdłuż ścieżki i przy wejściu do domu. W zależności od urządzenia ogrodu dobrze jest też mieć je na przykład w altanie czy na tarasie. Warto jeszcze pomyśleć o oświetleniu wyłącznie dekoracyjnym i zamontować gniazdo do podłączenia sznurów świątecznych lampek lub lamp w oczku wodnym.

Sprzęt elektryczny. Kosiarka, piła, rozdrabniacz i odkurzacz ogrodowy to urządzenia, których wiele modeli zasilanych jest prądem. Są zazwyczaj tańsze niż odpowiedniki z silnikami spalinowymi, a ich obsługa jest mniej kłopotliwa. Jednak by z nich wygodnie korzystać, trzeba mieć w głębi działki zainstalowane gniazdo elektryczne. Stosowanie przedłużaczy podłączonych do gniazdek w domu lub na zewnętrznej ścianie budynku nie sprawdza się z dwóch powodów. Po pierwsze, ciągnięcie długiego kabla za sprzętem zwyczajnie utrudnia pracę. Po drugie, łatwo może dojść do uszkodzenia przewodu - zwłaszcza podczas pracy kosiarką. Po trzecie, wraz z długością przewodu spada napięcie, co sprawia, że urządzenie gorzej działa.

Inne urządzenia. Instalacja elektryczna jest też potrzebna, jeżeli na przykład chcemy mieć automatycznie otwieraną bramę. Bez zasilania prądem nie zadziałają również domofon, wideofon i instalacja automatycznego nawadniania, a woda nie będzie tryskała z fontanny czy spływała z kaskady.

Dwa napięcia

W sieci elektrycznej doprowadzonej do domu płynie prąd o napięciu 230 V i takie napięcie może być wykorzystywane w instalacji ogrodowej. Są jednak sytuacje, kiedy warto korzystać z napięcia bezpiecznego, czyli obniżonego za pomocą transformatora do 24 lub 12 V.

Napięciem 230 V można zasilać zarówno lampy (w tym żarówki energooszczędne), jak i sprzęt ogrodniczy. Większość opraw i osprzętu elektrycznego dostępnego w sprzedaży dostosowana jest właśnie do tego napięcia.

Na działce instalacja o napięciu 230 V musi spełniać szczególne wymogi bezpieczeństwa. Przede wszystkim obwód zasilający lampy i inne odbiorniki w ogrodzie musi być zabezpieczony dwoma automatycznymi wyłącznikami:

- nadmiarowo-prądowym (dobiera się go po ustaleniu, jaką mocą obciążają instalację wszystkie podłączone do niej odbiorniki),

- różnicowo-prądowym, który chroni przed ewentualnym porażeniem.

Wyłączniki montuje się w rozdzielnicy domowej albo dodatkowej, umieszczonej bliżej odbiornika prądu. Do układania w gruncie należy używać tylko przewodów z izolacją o zwiększonej odporności napięciowej (oznaczonych symbolem YKY). Najczęściej stosuje się przewody trójżyłowe (mają trzy żyły: fazową, neutralną i ochronną). Poszczególne żyły muszą mieć przekrój minimum 2,5 mm2.

Kabel zakopuje się w ziemi na głębokości nie mniejszej niż 70 cm. Należy go zabezpieczyć przed mechanicznym uszkodzeniem, najlepiej wciągając w plastikową rurkę osłonową. Ponad nim (mniej więcej 30 cm) trzeba koniecznie umieścić niebieską folię ostrzegawczą - aby osoba, która będzie kiedyś przeprowadzała w ogrodzie prace ziemne, dostała w porę sygnał, że w gruncie znajduje się przewód. Poza tym dla bezpieczeństwa powinno się układać przewód wzdłuż linii prostych i zakrzywiać pod kątem prostym, a także unikać prowadzenia go blisko dużych drzew oraz w odległości mniejszej niż 80 cm od rur wodociągowych.

Napięcie bezpieczne 12 V lub 24 V w instalacji elektrycznej ma tę ogromną zaletę, że w razie uszkodzenia przewodów nic nie zagraża człowiekowi i zwierzętom przebywającym w pobliżu. Dlatego właśnie takim napięciem zasilane są wszystkie lampy do oczek wodnych oraz znaczna grupa pomp. Do tłoczenia wody do fontanny lub kaskady mogą też być używane pompy na napięcie 230 V, jeśli ich wewnętrzna instalacja jest hermetycznie zamknięta.

Napięcie bezpieczne nie może być natomiast wykorzystane, jeśli chcemy zastosować oświetlenie energooszczędne. Spośród różnych źródeł światła nadają się do tego tylko diody LED.

Napięcie z 230 V do 12 lub 24 V obniża transformator. Jego moc musi być większa niż moc odbiorników do niego podłączonych.

Przekrój żył dla napięcia bezpiecznego należy dobrać do obciążenia oraz długości instalacji. Do linii dłuższych niż 25 m potrzebny jest przewód o większym przekroju niż standardowy.

Taka instalacja też musi być wyposażona w zabezpieczające ją wyłączniki. Montuje się je za transformatorem - po stronie napięcia bezpiecznego. Przewody można układać w gruncie na dowolnej głębokości, ale mimo wszystko warto zadbać o to, by nie doszło do ich uszkodzenia podczas prac w ogrodzie. Przecięty kabel nie zagraża bezpieczeństwu, ale instalację trzeba będzie naprawić.

Projektowanie instalacji elektrycznej w ogrodzie

Zaplanowanie rozmieszczenia poszczególnych elementów instalacji elektrycznej nie jest proste. Przyda się pomoc zarówno architekta krajobrazu, który zasugeruje dobre rozwiązanie od strony plastycznej, jak i elektryka z uprawnieniami, który zagwarantuje, że wszystko będzie działać bez usterek i bez ryzyka porażenia użytkowników ogrodu. Projektowanie rozpoczynamy od ustalenia, jakie odbiorniki prądu chcemy mieć w ogrodzie.

Domofon, wideofon. Do ich działania potrzebna jest instalacja o napięciu bezpiecznym. Transformator najprościej umieścić w domowej rozdzielnicy. Ważne, by o instalacji do domofonu w porę pomyśleć, bo zwykle nawierzchnia od furtki do wejścia do domu jest utwardzana. Warto więc przed tym zakopać przewód, albo przynajmniej rurę, przez którą później zostanie on przeciągnięty

Oświetlenie domu, ogrodu i wejścia na posesję. Najpierw ustalamy, gdzie i jakie lampy chcemy zainstalować (naścienne, słupki, latarnie, lampy umieszczone w nawierzchni). Następnie trzeba zdecydować, które z nich będą podłączone do automatycznych sterowników (np. włączników zmierzchowych lub czujki ruchu). Tę grupę lamp należy podłączyć do innego obwodu niż lampy włączane ręcznie.

Trzeba też przemyśleć, jakiego rodzaju źródła światła chcemy mieć w ogrodzie. W sprzedaży jest bowiem wiele opraw przeznaczonych tylko do określonego typu źródła światła, na przykład do halogenów albo do zwykłych żarówek. Trzeba też wziąć pod uwagę, że niektóre żarówki emitują ciepło. Jeśli chcemy zamontować oświetlenie w okapie domu, należy wybrać tylko te, które nie stworzą zagrożenia pożarowego.

Instalacja oświetleniowa ogrodu musi być zabezpieczona wyłącznikiem nadmiarowo-prądowym i różnicowo-prądowym.

Silnik do otwierania bramy. Ze względu na zwykle utwardzony wjazd na posesję trzeba przewidzieć ułożenie instalacji sterującej pracą silnika przed zatrudnieniem brukarza. Skrzynkę zasilająco-sterującą umieszczamy w domu lub w pobliżu bramy. W jednym albo drugim miejscu należy zamontować wyłączniki nadmiarowo-prądowe i różnicowo-prądowe.

Gniazdo do sprzętu ogrodniczego. Oprócz gniazda na ścianie domu, które łatwo zamontować, warto mieć jeszcze jedno w głębi ogrodu. Może być umieszczone gdzieś wśród rabat albo na przykład w altanie. Wtedy do tej instalacji można podłączyć także oświetlenie altany. Zainstalowanie w rozdzielnicy wyłączników bezpieczeństwa jest konieczne.

Automatyczne podlewanie. Praca elektronicznego sterownika, czy uruchomienie poszczególnych sekcji instalacji nawadniającej wymaga impulsu elektrycznego. Do sterownika i skrzynki musi być zatem doprowadzony przewód zasilany napięciem bezpiecznym. Transformator umieszczamy w rozdzielnicy zamontowanej w domu.

Oczko wodne. Przewody hermetycznie podłączone do pomp, filtrów czy lamp instalowanych w oczkach wodnych są dosyć krótkie (mają zwykle długość 2-3 m). Dlatego najlepiej na brzegu zbiornika zamontować skrzynkę zasilającą z instalacją o napięciu 230 V. W razie potrzeby można tam umieścić transformator do obniżenia napięcia.