Na budowie zatrudnię legalnie...

Kiedy buduje się dom, wiele prac trzeba powierzyć fachowcom. Nie ma problemu, gdy zatrudnia się firmę, która sama rozlicza się z fiskusem, a inwestorowi wystawia fakturę za wykonanie robót. Co innego jednak, kiedy chcemy zaangażować kogoś, kto nie ma zarejestrowanej działalności gospodarczej - na przykład sąsiada lub osobę poleconą przez znajomego, o której wiemy, że wykona prace fachowo i za nieduże pieniądze. Czy w Polsce można zatrudnić taką osobę legalnie, bez uciążliwych formalności i kosztownych obciążeń finansowych?

Na etat ? Lepiej nie!

Jeśli określonego rodzaju praca ma się odbywać na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, w wyznaczonym przez niego miejscu i czasie, a będzie to praca odpłatna, strony powinny zawrzeć umowę o pracę. W polskim prawie przewiduje się taką możliwość, by osoba fizyczna zatrudniająca choćby jednego pracownika - bez względu na cel zatrudnienia - stała się pracodawcą. Ale zawieranie w takiej sytuacji umów o pracę jest bardzo rzadkie.

Przyczyny są następujące:

- wynagrodzenie pracownika nie może być mniejsze niż zagwarantowane ustawowo wynagrodzenie minimalne, które w tym roku wynosi 800 zł miesięcznie (Ustawa z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę obowiązuje od 1 stycznia 2003 r., a wysokość minimalnego wynagrodzenia ogłaszana jest w Monitorze Polskim w drodze obwieszczenia Prezesa Rady Ministrów w terminie do 15 września każdego roku);

- pracownik ma prawo do urlopu oraz świadczeń pieniężnych w czasie choroby;

- pracodawca ma obowiązek zgłosić pracownika do urzędu pracy;

- stosownie do zawartej umowy trzeba naliczać i opłacać składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne zatrudnionego, odprowadzać zaliczki na jego podatek dochodowy, a także prowadzić dokumentację pracowniczą. Jeśli zawarta została umowa o pracę, a pracodawca nie spełni podanych warunków, grożą mu następujące kary:

- jeśli pracodawca działał nieumyślnie:

a) grzywna w wysokości orzeczonej przez sąd (grzywna wymierzana jest w stawkach dziennych; wysokość stawki dziennej może wynosić od 10 zł do 2 tys. zł; sąd może orzec karę grzywny w wysokości nie mniejszej niż 10 stawek dziennych oraz nie większej niż 360);

b) ograniczenia wolności;

c) pozbawienia wolności do 1 roku;

- jeśli pracodawca umyślnie narażał pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu - kara pozbawienia wolności do lat 3 (art. 220 kodeksu karnego).

Pomoc na budowie? Najlepiej na umowę o dzieło!

Aby nie być zmuszonym do zawarcia umowy o pracę z osobą, która nie prowadzi działalności gospodarczej, można skorzystać z uregulowań kodeksu cywilnego i zawrzeć umowę cywilnoprawną - o dzieło lub zlecenie. Umowy tego rodzaju są znacznie korzystniejsze dla osoby powierzającej komuś drobne prace na budowie (czyli dla zamawiającego dzieło - w umowie o dzieło oraz dla zleceniodawcy - w umowie-zleceniu), ponieważ nie wiążą się z nimi takie uciążliwości prawne i finansowe jak w umowie o pracę.

Uwaga: Z wykonawcą drobnych prac na budowie można zawrzeć umowę-zlecenie, choć powinno się ją stosować do szczególnych usług, takich jak nadzór inwestorski. W odróżnieniu bowiem od umowy o dzieło zleceniobiorca nie ponosi ryzyka za wynik swojego działania. Ma on jedynie obowiązek wykonać umowę z należytą starannością. Dlatego, decydując o formie umowy cywilnej, należy zwrócić uwagę na zapisy dotyczące odpowiedzialności za efekt końcowy - by w razie jakichkolwiek uchybień można było wystąpić do sądu o odszkodowanie.

Jak zatrudnić cudzoziemca

Cudzoziemca można legalnie zatrudnić, jeśli ma on pozwolenie na pracę w Polsce wydane przez wojewodę właściwego ze względu na siedzibę pracodawcy. Zezwolenie takie wydawane jest na okres nie dłuższy niż określony w wizie czas pobytu cudzoziemca w Polsce lub też na okres ważności wydanego mu zezwolenia na zamieszkanie, na czas oznaczony, na terytorium Polski. Z takim wnioskiem występuje do wojewody zamawiający (zleceniodawca). Wzór wniosku o udzielenie zezwolenia na wykonywanie pracy jest załącznikiem do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 19.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu wydawania przyrzeczeń i zezwoleń na pracę cudzoziemców.

Zezwolenie wydawane jest na czas oznaczony. Wojewoda, który je wydał, może je przedłużyć (na pisemny wniosek zamawiającego czy zleceniodawcy), a także cofnąć (jeśli wiza zostanie unieważniona).

Uwaga: Jeśli zatrudniasz cudzoziemca bez zezwolenia i zgody, narażasz się na karę grzywny w wysokości orzeczonej przez sąd grodzki (jej wysokość ustala się na takich samych zasadach jak za zatrudnienie pracownika bez spełnienia określonych wymagań). Taka sama kara grozi cudzoziemcowi. Ponadto jeśli cudzoziemiec pracuje nielegalnie, można mu odmówić kolejnej wizy, udzieloną wizę unieważnić, a jeśli jest zwolniony z obowiązku uzyskiwania wizy - odmówić wjazdu na terytorium Polski.

- ZUS. Cudzoziemiec zatrudniony w Polsce podlega - od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego zakończenia - ogólnym zasadom ubezpieczeń społecznych; pracodawca powinien go zgłosić do ubezpieczenia i opłacać składki.

- Podatki. Osoby, których czasowy pobyt na terytorium Polski trwa w danym roku dłużej niż 183 dni, rozliczają się z dochodów uzyskanych w Polsce oraz w innych krajach (tzw. nieograniczony obowiązek podatkowy). Składają oni roczne zeznanie podatkowe w Polsce.

Cudzoziemcy przebywający w Polsce krócej niż 183 dni rozliczają się z dochodów, które uzyskali wyłącznie w Polsce w tym właśnie okresie 183 dni (ograniczony obowiązek podatkowy). Oni również składają zeznanie podatkowe w Polsce.

Umowa o dzieło - wymagania

Umowę o dzieło należy zawrzeć w formie pisemnej. Przez zawarcie takiej umowy wykonawca, czyli przyjmujący zamówienie, zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zatrudniający, czyli zamawiający - do zapłaty wynagrodzenia. Kwotę tego wynagrodzenia należy określić w umowie. Podstawą tego wynagrodzenia może być również zestawienie planowanych prac i przewidywanych kosztów - będzie to wtedy tzw. wynagrodzenie kosztorysowe.

W umowie o dzieło warto też zapisać, kto będzie dostarczał materiały do wykonania dzieła. Jeśli będzie to zamawiający, to przyjmujący zamówienie ma obowiązek zwrócić ich niewykorzystaną część.

Jeżeli strony nie umówiły się inaczej, wynagrodzenie powinno być wypłacone w chwili oddania dzieła. Czasem dzieło jest oddawane etapami, wtedy wynagrodzenie wypłaca się w ratach - po oddaniu każdego kolejnego etapu.

Jak żądać poprawek

W umowie o dzieło należy dokładnie określić sposób wykonania tego dzieła. Ułatwia to dochodzenie roszczeń, jeśli sposób ten okaże się wadliwy lub sprzeczny z umową. Jeżeli wykonawca nie stosuje się do warunków umowy - na przykład maluje ściany, których wcześniej nie zagruntował - można wezwać go do zmiany sposobu wykonywania dzieła w wyznaczonym mu terminie (można to zrobić w formie ustnej w obecności świadków lub też w formie pisemnej - w aneksie do umowy). Jeśli w tym czasie tego nie zrobi, poprawienie albo dalsze wykonywanie dzieła można powierzyć innej osobie. Koszt dokończenia dzieła obciąża wtedy pierwszego wykonawcę.

Gdy już po wykonaniu dzieła okaże się, iż ma ono wady, zamawiający może żądać ich usunięcia. Jeżeli wady nie dadzą się usunąć, ale są drobne i nieistotne, można obniżyć wynagrodzenie. Jeśli są istotne i nieusuwalne - można od umowy odstąpić.

Uwaga: Osoba zamawiająca ma obowiązek odebrania dzieła wykonanego zgodnie z zawartą umową. Roszczenia wynikające z umowy o dzieło przedawniają się z upływem dwóch lat od wydania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane - dwa lata od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane.

Podstawa prawna:

- kodeks cywilny z 23 kwietnia 1964 r. - DzU z 1964 r. nr 16, poz. 93 ze zm.;

- kodeks karny z 6 czerwca 1997 r. - DzU z 1997 r. nr 88, poz. 553 ze zm.;

- kodeks pracy z 26 marca 1974 r. - DzU z 1998 r. nr 21, poz. 94;

- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 19 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu wydawania przyrzeczeń i zezwoleń na pracę cudzoziemców - DzU z 2001 r. nr 153, poz. 1766;

- Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - DzU z 1998 r. nr 137, poz. 887 ze zm.;

- Ustawa z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę - DzU z 2002 r. nr 200, poz. 1679.