Darowizna. Kto daje i zabiera
Dostałeś dom lub działkę? Masz powód do radości. Pamiętaj jednak, że darczyńca może Ci taki prezent... zabrać.
Umowa darowizny domu, działki lub innej nieruchomości musi być sporządzona w formie notarialnej. Darczyńca w obecności notariusza oświadcza, że daną rzecz daruje, obdarowany zaś - że ją przyjmuje. W wyniku darowizny sytuacja majątkowa obdarowanego powinna się poprawić; darczyńca ma więc obowiązek przekazać dom czy działkę w takim stanie, żeby rzeczywiście można je było uznać za korzyść majątkową.
Wynika z tego, że darczyńcy nie wolno (np. w razie kłótni rodzinnej) zdewastować domu czy działki. Jeśliby tak się zdarzyło, obdarowany może zażądać - na drodze sądowej - wyrównania wszystkich poniesionych strat (czyli odszkodowania za zniszczenia). Podobnie może postąpić, jeśli nieruchomość została mu przekazana z wadami, o których darczyńca wiedział (dom z przeciekającym dachem, zniszczonym systemem grzewczym, niesprawną instalacją elektryczną), ale zataił to przed obdarowanym.
Nic za darmo
Umowa darowizny rzadko bywa bezinteresowna. Często darczyńcy, przekazując znaczne dobra majątkowe, nakładają na obdarowanych obowiązki konkretnych działań (w prawie cywilnym nazywane poleceniami). Polecenia te znane są obdarowanym, którzy - przyjmując darowiznę - równocześnie godzą się na ich wykonywanie. Przykładem takiego polecenia może być obowiązek opieki nad wskazanym chorym członkiem rodziny czy też wspierania przez określony czas wskazanej instytucji charytatywnej. Obowiązek wypełnienia polecenia może być egzekwowany przez darczyńcę w postępowaniu sądowym (a po jego śmierci - przez spadkobierców lub Skarb państwa).
Uwaga! Polecenia nie mogą prowadzić do zmniejszania majątku obdarowanego (dlatego więc można wymagać od niego, aby na pomoc instytucji charytatywnej przekazał część odsetek od otrzymanej sumy pieniężnej, nie można natomiast - by wspomagał ją z własnych środków).
Obdarowany może zakwestionować wydane mu polecenie, jednak tylko wtedy, gdy w istotny sposób zmieni się jego sytuacja majątkowa lub osobista - na przykład ciężko zachoruje, co uniemożliwi mu sprawowanie opieki nad innym chorym, czy też utraci pracę, przez co nie będzie mógł wspierać innych osób. Jeśli natomiast taka sytuacja nie zaistniała, a obdarowany chce zwolnić się od obowiązku wypełnienia polecenia - może zwrócić darczyńcy przedmiot darowizny (jeśli była to nieruchomość, trzeba zachować formę aktu notarialnego). Wówczas obowiązek wypełniania nałożonego na niego polecenia wygaśnie.
Odwołanie na czarną godzinę
Darczyńca ma prawo odwołać darowiznę, jednak pod warunkiem, że nie została ona jeszcze wykonana (tzn. umowa notarialna darowizny została podpisana, ale rzecz faktycznie nie została jeszcze przekazana). Darczyńca może skorzystać z takiego prawa tylko wtedy, jeśli jego majątek w okresie pomiędzy zawarciem umowy darowizny a jej wykonaniem uległ tak drastycznej i niekorzystnej zmianie, że wykonanie darowizny wiązałoby się dla niego z utratą możliwości utrzymania siebie, własnej rodziny i osób, na które powinien płacić alimenty.
Przyczyny nagłego pogorszenia się sytuacji majątkowej darczyńcy mogą być różne: nagła choroba, kryzys prowadzonego przezeń przedsiębiorstwa, chybione inwestycje - wszystkie one uzasadniają odwołanie darowizny. Wyjątkiem jest jednak sytuacja, kiedy darczyńca w sposób celowy doprowadził do uszczuplenia swego majątku: umyślnie podejmował decyzje szkodliwe dla swoich zasobów finansowych, chcąc w ten sposób doprowadzić do odwołania darowizny (a zdecydował się na to, ponieważ nagle okazało się, że np. podarowana przez niego działka zyskała kilkakrotnie na wartości na skutek uchwalenia nowego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego). Takie postępowanie nie tylko nie może być podstawą do odwołania darowizny, ale wręcz stanowi podstawę do wyrównania szkody wynikającej z niewykonania zobowiązania z umowy darowizny.
Podstawą do odwołania darowizny nie może być też sytuacja odwrotna, czyli nagłe polepszenie sytuacji finansowej obdarowanego (np. po wygraniu przez niego milionów w totolotka).
Uwaga! Odwołanie darowizny zawsze musi mieć formę pisemną.
Pomoc w dowód wdzięczności
A co, jeśli darczyńca znajdzie się w niedostatku po przekazaniu darowizny, kiedy nie może już domagać się jej zwrotu? Wtedy ma prawo zażądać od obdarowanego, aby dostarczył mu brakujących do utrzymania środków. Mogą to być nie tylko pieniądze, ale i na przykład zapewnienie nieodpłatnego zamieszkiwania czy pokrycie kosztów leczenia. Jeśli obowiązki te są dla obdarowanego zbyt uciążliwe, może się od nich uwolnić, zwracając darczyńcy taką kwotę, o jaką wskutek darowizny się wzbogacił.
Kara dla niewdzięcznika
W szczególnej sytuacji można odwołać darowiznę już wykonaną - takim wyjątkiem jest rażąca niewdzięczność obdarowanego, czyli skierowane przeciwko darczyńcy (lub jego bliskim: żonie, dzieciom) działanie z nieprzyjaznym zamiarem. Przejawami takiej niewdzięczności są:
popełnienie przez obdarowanego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu, czci lub mieniu darczyńcy (czyli pobicie darczyńcy, zniesławienie albo kradzież jego mienia),
odmowa pomocy w chorobie.
Nie można natomiast uznać za rażącą niewdzięczność zwykłych konfliktów rodzinnych. Darowizna nie może być bowiem kartą przetargową w relacjach rodzinnych, ani też stanowić swego rodzaju szantażu, który ma zmusić do wyboru na przykład określonego zawodu czy miejsca zamieszkania przez obdarowane dziecko.
Pomimo niegodnego zachowania obdarowanego darowizny nie można odwołać, jeśli darczyńca przebaczył obdarowanemu. Przebaczenie to może mieć dowolną formę, zarówno ustną, jak i pisemną - motywy przebaczenia nie mają znaczenia. Możliwość odwołania wygasa również wtedy, gdy upłynął rok od dnia, w którym darczyńca dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego i nie odwołał jej. Tak długi upływ czasu oznacza bowiem, iż darczyńca pogodził się z zachowaniem obdarowanego i w ten sposób również mu przebaczył.
Wynika z tego, że darczyńcy nie wolno (np. w razie kłótni rodzinnej) zdewastować domu czy działki. Jeśliby tak się zdarzyło, obdarowany może zażądać - na drodze sądowej - wyrównania wszystkich poniesionych strat (czyli odszkodowania za zniszczenia). Podobnie może postąpić, jeśli nieruchomość została mu przekazana z wadami, o których darczyńca wiedział (dom z przeciekającym dachem, zniszczonym systemem grzewczym, niesprawną instalacją elektryczną), ale zataił to przed obdarowanym.
Nic za darmo
Umowa darowizny rzadko bywa bezinteresowna. Często darczyńcy, przekazując znaczne dobra majątkowe, nakładają na obdarowanych obowiązki konkretnych działań (w prawie cywilnym nazywane poleceniami). Polecenia te znane są obdarowanym, którzy - przyjmując darowiznę - równocześnie godzą się na ich wykonywanie. Przykładem takiego polecenia może być obowiązek opieki nad wskazanym chorym członkiem rodziny czy też wspierania przez określony czas wskazanej instytucji charytatywnej. Obowiązek wypełnienia polecenia może być egzekwowany przez darczyńcę w postępowaniu sądowym (a po jego śmierci - przez spadkobierców lub Skarb państwa).
Uwaga! Polecenia nie mogą prowadzić do zmniejszania majątku obdarowanego (dlatego więc można wymagać od niego, aby na pomoc instytucji charytatywnej przekazał część odsetek od otrzymanej sumy pieniężnej, nie można natomiast - by wspomagał ją z własnych środków).
Obdarowany może zakwestionować wydane mu polecenie, jednak tylko wtedy, gdy w istotny sposób zmieni się jego sytuacja majątkowa lub osobista - na przykład ciężko zachoruje, co uniemożliwi mu sprawowanie opieki nad innym chorym, czy też utraci pracę, przez co nie będzie mógł wspierać innych osób. Jeśli natomiast taka sytuacja nie zaistniała, a obdarowany chce zwolnić się od obowiązku wypełnienia polecenia - może zwrócić darczyńcy przedmiot darowizny (jeśli była to nieruchomość, trzeba zachować formę aktu notarialnego). Wówczas obowiązek wypełniania nałożonego na niego polecenia wygaśnie.
Odwołanie na czarną godzinę
Darczyńca ma prawo odwołać darowiznę, jednak pod warunkiem, że nie została ona jeszcze wykonana (tzn. umowa notarialna darowizny została podpisana, ale rzecz faktycznie nie została jeszcze przekazana). Darczyńca może skorzystać z takiego prawa tylko wtedy, jeśli jego majątek w okresie pomiędzy zawarciem umowy darowizny a jej wykonaniem uległ tak drastycznej i niekorzystnej zmianie, że wykonanie darowizny wiązałoby się dla niego z utratą możliwości utrzymania siebie, własnej rodziny i osób, na które powinien płacić alimenty.
Przyczyny nagłego pogorszenia się sytuacji majątkowej darczyńcy mogą być różne: nagła choroba, kryzys prowadzonego przezeń przedsiębiorstwa, chybione inwestycje - wszystkie one uzasadniają odwołanie darowizny. Wyjątkiem jest jednak sytuacja, kiedy darczyńca w sposób celowy doprowadził do uszczuplenia swego majątku: umyślnie podejmował decyzje szkodliwe dla swoich zasobów finansowych, chcąc w ten sposób doprowadzić do odwołania darowizny (a zdecydował się na to, ponieważ nagle okazało się, że np. podarowana przez niego działka zyskała kilkakrotnie na wartości na skutek uchwalenia nowego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego). Takie postępowanie nie tylko nie może być podstawą do odwołania darowizny, ale wręcz stanowi podstawę do wyrównania szkody wynikającej z niewykonania zobowiązania z umowy darowizny.
Podstawą do odwołania darowizny nie może być też sytuacja odwrotna, czyli nagłe polepszenie sytuacji finansowej obdarowanego (np. po wygraniu przez niego milionów w totolotka).
Uwaga! Odwołanie darowizny zawsze musi mieć formę pisemną.
Pomoc w dowód wdzięczności
A co, jeśli darczyńca znajdzie się w niedostatku po przekazaniu darowizny, kiedy nie może już domagać się jej zwrotu? Wtedy ma prawo zażądać od obdarowanego, aby dostarczył mu brakujących do utrzymania środków. Mogą to być nie tylko pieniądze, ale i na przykład zapewnienie nieodpłatnego zamieszkiwania czy pokrycie kosztów leczenia. Jeśli obowiązki te są dla obdarowanego zbyt uciążliwe, może się od nich uwolnić, zwracając darczyńcy taką kwotę, o jaką wskutek darowizny się wzbogacił.
Kara dla niewdzięcznika
W szczególnej sytuacji można odwołać darowiznę już wykonaną - takim wyjątkiem jest rażąca niewdzięczność obdarowanego, czyli skierowane przeciwko darczyńcy (lub jego bliskim: żonie, dzieciom) działanie z nieprzyjaznym zamiarem. Przejawami takiej niewdzięczności są:
Nie można natomiast uznać za rażącą niewdzięczność zwykłych konfliktów rodzinnych. Darowizna nie może być bowiem kartą przetargową w relacjach rodzinnych, ani też stanowić swego rodzaju szantażu, który ma zmusić do wyboru na przykład określonego zawodu czy miejsca zamieszkania przez obdarowane dziecko.
Pomimo niegodnego zachowania obdarowanego darowizny nie można odwołać, jeśli darczyńca przebaczył obdarowanemu. Przebaczenie to może mieć dowolną formę, zarówno ustną, jak i pisemną - motywy przebaczenia nie mają znaczenia. Możliwość odwołania wygasa również wtedy, gdy upłynął rok od dnia, w którym darczyńca dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego i nie odwołał jej. Tak długi upływ czasu oznacza bowiem, iż darczyńca pogodził się z zachowaniem obdarowanego i w ten sposób również mu przebaczył.
Jak odebrać zgodnie z prawem
Aby odwołać darowiznę, darczyńca musi wręczyć obdarowanemu pismo zawierające:
dane osobowe darczyńcy i obdarowanego wraz z numerami PESEL i adresami zamieszkania,
miejscowość i datę sporządzenia pisma,
wskazanie, iż jest to odwołanie darowizny polegającej na przekazaniu domu, działki czy też samochodu, uczynionej w określonym dniu, na rzecz konkretnej osoby,
określenie powodu odwołania darowizny (obrażenie darczyńcy, brak opieki nad darczyńcą w chorobie),
wskazanie, w jakim terminie (do jakiego dnia) obdarowany ma zwrócić przedmiot darowizny,
czytelny podpis darczyńcy.
Oświadczenie takie należy wysłać listem poleconym, za zwrotnym potwierdzeniem odbioru. Duplikat oświadczenia i pocztowe potwierdzenie nadania należy przechowywać na wypadek konieczności dochodzenia zwrotu darowizny przed sądem.
Podstawa prawna
Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny - art. 888-902 (DzU nr 16, poz. 93 ze zm.)
Aby odwołać darowiznę, darczyńca musi wręczyć obdarowanemu pismo zawierające:
Oświadczenie takie należy wysłać listem poleconym, za zwrotnym potwierdzeniem odbioru. Duplikat oświadczenia i pocztowe potwierdzenie nadania należy przechowywać na wypadek konieczności dochodzenia zwrotu darowizny przed sądem.
Podstawa prawna
Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny - art. 888-902 (DzU nr 16, poz. 93 ze zm.)
Skomentuj:
Darowizna. Kto daje i zabiera