Główne elementy dachu

Gdyby nie kosze, kalenice, grzbiety, okapy i kominy, krycie dachu byłoby dość proste. Miejscom tym należy się szczególna uwaga i staranność, w przeciwnym razie wilgoć zakradnie się na poddasze.

Kosze, kalenice, okapy, kominy i grzbiety dachu, gdy zostaną w nieprawidłowy sposób wykończone, mogą powodować wiele kłopotów –  w najgorszym wypadku przeciekanie wody deszczowej lub problemy z wentylowaniem połaci. Warto zatem dowiedzieć się, jakie obowiązują tu reguły.

Okap dachowy

Od okapu zaczyna się wykańczanie dachu. Wzdłuż niego montuje się obróbki blacharskie, elementy wentylacyjne i osłaniające przed szkodnikami mogącymi zagnieździć się pod pokryciem. Okap nie jest jedynie elementem dekoracyjnym, lecz spełnia istotną rolę w funkcjonowaniu całego dachu. Jednym z takich zadań jest zapewnienie ruchu powietrza. Do dyspozycji mamy dwie metody wprowadzania powietrza pod pokrycie dachowe: nad rynną (wtedy membrana dachowa wyłożona jest na pas nadrynnowy) i pod rynną (kiedy membrana dachowa wyłożona jest na pas podrynnowy).

Właściwie zbudowany okap to prawidłowo wykonany wlot powietrza, które będzie mogło wydostać się w kalenicy. Bardzo ważne jest, aby zadbać o minimalną przestrzeń wentylacyjną zarówno pod pokryciem dachu, jak i w jego warstwach.

Rodzaj wentylacji wymusza zastosowanie odpowiednich folii wstępnego krycia. W układzie z jedną szczeliną ich współczynnik oporu dyfuzyjnego Sd nie powinien być większy niż 0,025 m. W przeciwnym razie dach wymaga zastosowania dwóch szczelin wentylacyjnych.

Zakłada się pozostawienie wlotu o wielkości 200 cm2 na metr długości połaci wzdłuż okapu. W praktyce oznacza to szczelinę o wysokości 2 cm. Wylot przedostającego się przez okap powietrza powinien mieć natomiast 50 cm2 na metr długości kalenicy, czyli szczelinę o szerokości 0,5 cm na każdy metr długości.

Zastosowanie siatek okapowych powoduje, że część przestrzeni wlotowej zostaje zasłonięta nawet do 50%. Dodatkowo ułożona termoizolacja potrafi zająć nawet do 30% powierzchni przekroju szczeliny wentylacyjnej poprzez wybrzuszanie. Z tego wynika, że kontrłata o wysokości 2,5 cm często okazuje się byc zbyt niska. Najlepiej stosować te o wysokości 4 cm. Wówczas wielkość przepływającego strumienia powietrza na pewno będzie wystarczająca.

Ochrona przed szkodnikami

Pokrycie to dobre schronienie dla os i szerszeni, pod połacie dostają się też kuny i tchórze, pod dachówkami czy blachą lubią również urzędować małe ptaki. Aby się przed nimi uchronić, trzeba wyposażyć okap w odpowiednie osłony. Jedną z nich jest wróblówka. To wąska listwa wentylacyjna wykonana z tworzywa sztucznego, mająca od góry elastyczny grzebień. Mocuje się ją do łaty lub klina okapowego, zabezpieczonego pasem nadrynnowym, przed zamocowaniem pokrycia. Jeśli pokrycie tworzą dachówki płaskie lub inne płaskie elementy mocowane do łat, należy zastosować listwę wentylacyjną bez grzebienia.

Jeśli dach kryjemy dachówką ceramiczną typu karpiówka, możemy zrezygnować z zastosowania wróblówek. Będzie to możliwe, jeżeli pierwszy rząd pokrycia wykonamy ze specjalnych, okapowych dachówek wentylacyjnych. Mają one wyprofilowane od spodu podłużne rowki, wpuszczające powietrze do szczeliny wentylacyjnej dachu.

Trzeba także zasłonić puste przestrzenie między kontrłatami. W tym celu najlepiej przykręcić do nich odpowiednio szeroki pas metalowej taśmy perforowanej. Taśmy takie mocuje się również między ociepleniem ścian a sztywnym poszyciem, gdy jest pod nim szczelina wentylacyjna.

Rynny w okapie

W strefie okapu mocowane są również rynny. Według zaleceń ułożenie rynny względem połaci o kącie nachylenia 35-40° kieruje zasada, zgodnie z którą rolka rynny na przedłużeniu linii pokrycia dachu, powinna się stykać z tą linią – bądź powinna być poniżej około 2-3 cm. Pokrycie dachowe zaś powinno wchodzić w rynnę maksymalnie do 1/3 jej szerokości. Dzięki temu woda podczas ulew nie przeleje się, zimą zaś rynny nie zostaną uszkodzone przez zsuwające się czapy zlodowaciałego śniegu, które przelecą nad nimi.

Przy większym kącie nachylenia dachu takie umiejscowienie rynny jest jednak zbyt niskie i umożliwiające przelewanie się wody opadowej. Nie da się też wówczas uniknąć montażu stoperów lub płotków, które będą rozbijać zsuwające się czapy śniegu.

Kalenice i naroża

Zależnie od rodzaju dachu można wyróżnić na nim kalenice i naroża (grzbiety, grady). Każde z nich pełni dwie funkcje. Z jednej strony kalenica powinna osłaniać przed podwiewanymi opadami, aby pod pokrycie nie przedostawała się woda opadowa, z drugiej natomiast – powinna umożliwiać odprowadzenie powietrza wentylującego, które przedostaje się pod pokrycie w otworach wlotowych pozostawionych w okapie. Wraz z tym powietrzem przemieszcza się para wodna, przenikająca z wnętrza domu. Stosowane od dawna taśmy podgąsiorowe jednocześnie zapewniają szczelność i możliwość przepuszczania powietrza w taki sposób, aby dach w tym miejscu nie przeciekał.

Sposób wykonania dachu w kalenicy zależy głównie od specyfiki dachu i rodzaju warstwy wstępnej. Zwykle układając membranę dachową, wykonuje się zakład wielkości co najmniej 10 cm na obie strony dachu. Pod membraną nie ma szczeliny wentylacyjnej, nie ma sensu rozcinać jej w kalenicy. Inaczej jest przy sztywnym poszyciu. Wymaga ono pozostawienia szczeliny wentylacyjnej między nim a ociepleniem.

Przy kryciu dachówką dwie ostatnie łaty powinny być montowane tak, aby ułożony gąsior opierał się na ostatnich dachówkach. Łatę kalenicową montuje się na wspornikach, których typ dobiera się do rodzaju więźby dachowej. Zwykle stosuje się uchwyty mocowane wkrętami, ale jeśli krokwie opierają się na płatwi kalenicowej, stosuje się wbijane w nią uchwyty gwoździowe. Przy kryciu blachodachówką nie stosuje się łaty kalenicowej. Gąsiory montuje się bezpośrednio do pokrycia po obu stronach dachu.

Kosz dachowy

Kosz dachowy to linia dwóch połaci dachowych, leżących obok siebie i przenikających się pod kątem mniejszym niż 180°. Połacie w koszu mogą być połączone ze sobą na różne sposoby, w zależności od rodzaju pokrycia, w jakim są zamontowane.

Największym zagrożeniem dla tego miejsca jest woda spływająca z obydwu przylegających do siebie połaci. Jeśli nie zostanie ona we właściwy sposób odprowadzona do rynien i rur spustowych lub znajdzie na swojej drodze szczelinę może dojść do przenikania wilgoci, która niszczy dach. Kosz wymaga więc wyjątkowo starannego wykonania. Na układane w nim obróbki blacharskie – nazywane rynną koszową – należy użyć trwałego materiału i ukształtować go w odpowiedni sposób. Niezwykle ważne są również właściwe przygotowanie podkładu i mocowanie rynny koszowej. Im szczelniej to będzie zrobione, tym mniejsze ryzyko przeciekania dachu.

W dachu krytym blachodachówką mamy do czynienia z blachą koszową, która podłożona jest pod zachodzącą na nią blachodachówkę. Pod spodem ranty blachy koszowej powinny być zagięte tworząc rant wodny. Ważne jest mocowanie samej rynny koszowej. Nie wolno do tego stosować gwoździ ani wkrętów. Przytwierdza się ją do łat za pomocą specjalnych klamer (zwanych haftrami lub żabkami). Do uszczelnienia połączenia kosza z blachodachówką często stosowane są uszczelki klinowe lub rozprężne.

W dachu krytym dachówką ceramiczną lub betonową stosowane są przeważnie takie same rodzaje koszy, jak do blachodachówek. Mogą się one różnić rodzajem zastosowanej blachy lub jej szerokością.

W dachu krytym karpiówką w łuskę lub koronkę można wykonać różne rodzaje miękkich koszy, nadając tym samym dachowi piękną i niepowtarzalną formę.

Wiatrownica dachowa

Wiatrownica, nazywana też górną lub szczytową, to element wykończeniowy i ochronny stosowany na dachach, wykonanych  z różnego rodzaju pokryć. Jej głównym zadaniem jest zabezpieczenie bocznych krawędzi dachu oraz estetyczne wykończenie – jest montowana na szczytowej krawędzi połaci dachowej niejako domykając jego boczną krawędź. Jej główną funkcją jest zabezpieczenie przed niepożądanym podciekaniem opadów oraz powstrzymanie silnych podmuchów wiatru, zwłaszcza bocznych. Występuje w dwóch wariantach – prawym i lewym. Specjalnie zaprojektowana konstrukcja gotowej wiatrownicy zapewnia znacznie prostszy i szybszy montaż, nie wymaga dokładnego trasowania ani idealnego kąta prostego połaci.

Komin

Większość budynków ma przynajmniej jeden komin, z reguły usytuowany w środku budynku. Przechodzi on przez wszystkie warstwy dachu, często w miejscach niełatwych do uszczelnienia. Wokół ścian komina konieczne jest więc zastosowanie dobrze dobranej i starannie wykonanej obróbki, która zapewni szczelność pokrycia i skuteczne odprowadzenie wody opadowej.

Obróbkę komina można wykonać z różnych materiałów. Wybór właściwego ma bardzo duży wpływ na trwałość zarówno samego komina, konstrukcji dachu, jak i całego budynku.

Dla zapewnienia szczelności dachu przy kominie stosuje się taśmy kominowe aluminiowe lub ołowiane, a także wszelkiego rodzaju blachy, z reguły takie same, z jakich zrobiony jest dach i pozostałe jego obróbki. Pamiętać należy, aby nie łączyć ze sobą blach o różnym składzie chemicznym, na przykład miedzianych i stalowych. Jednymi z najtrwalszych materiałów stosowanych na dach i obróbki są blachy miedziane, cynkowe, aluminiowe. Obecnie tradycyjną obróbkę z blachy można zastąpić specjalną taśmą kominową, nazywaną również obróbką miękką.

Wysokość obróbki komina powinna wynosić 15-20 cm. Chodzi o to, aby deszcz czy woda spadająca z czapki komina, odbijając się od dachu, nie sięgała powyżej obróbki.

Okna połaciowe

Podstawowym elementem do wykonania obróbki okna dachowego i jego szczelnego połączenia z pokryciem dachowym jest kołnierz uszczelniający składający się z bocznych elementów z przyklejonymi klinami uszczelniającymi, górnego elementu, a także rynienki odprowadzającej wodę oraz dolnego fartucha, który powinno dobierać się pod względem planowanego pokrycia dachu. Inny kołnierz bowiem powinien być stosowany do dachów z blachy płaskiej, a inny do dachów z blachy falistej, z dachówki z wysokimi profilami czy karpiówki. Każdy producent okien dachowych ma swój zalecany sposób montażu i obróbki okna.