Izolacja fundamentów czyli fundamenty bez strat ciepła

Izolacja fundamentów

Przepisy w tym względzie nie stawiają przed inwestorami dużych wymagań. Właściwie można pokusić się o stwierdzenie, że traktują je po macoszemu. W warunkach technicznych, zaostrzanych do 2021 roku, jest tylko informacja o współczynniku przenikania ciepła U dla podłóg na gruncie, który zmienił się tylko raz w 2014 roku i wynosi 0,30 W/(m2K). Dlatego to od inwestorów zależy, jak gruba będzie warstwa ocieplenia fundamentów wraz z podłogą na gruncie i czy będzie można dzięki temu zaoszczędzić na późniejszych rachunkach za ogrzewanie. Jest to o tyle ważne, że dotyczy to dość dużej powierzchni. Nie powinniśmy zapominać, że w domu o wymiarach 10x10 m podłoga parteru ma 100 m2. Decyzję dotyczącą grubości izolacji termicznej najlepiej podjąć już podczas projektowania domu, a najpóźniej – na etapie wykonania fundamentów. W gotowym domu ocieplenie podłogi na gruncie, ze względu na koszty i zakres prac, jest bardzo trudne do przeprowadzenia.

Izolacja fundamentów: jak ją zapewnić?

Utrzymanie odpowiedniego komfortu cieplnego nie jest łatwe, ponieważ istotną cechą ciepła jest to, że „ucieka” z domu szybciej lub wolniej (lub mówiąc fachowo – większym lub mniejszym strumieniem). Intensywność ucieczki ciepła zależy od tego, jakiego rodzaju przeszkodę ma ono do pokonania, i jak duża jest różnica między temperaturą na zewnątrz i wewnątrz domu. Dlatego ważny jest rodzaj i grubość materiałów zastosowanych do budowy.
Właściwie zaprojektowana przegroda to jednak nie wszystko. Ważną kwestią – która nie pozostaje bez znaczenia – jest jakość wykonania.

Izolacja fundamentów: Jak sprawdzić jakość wykonania izolacji cieplnej?

Do niedawna jakość prac w nowo wybudowanym domu sprawdzano jedynie pod względem zgodności z projektem. Trudno było jednak wskazać błędy wykonawcze, które w przyszłości mogłyby mieć wpływ na większe zużycie energii do ogrzania domu, a tym samym – wydatków na jego utrzymanie.
Obecnie jest to możliwe dzięki termowizji (termografii), wykorzystującej promieniowanie cieplne (podczerwone). Jest ona skuteczną, nieinwazyjną i dającą natychmiastowy wynik metodą diagnostyki. Dlatego badania termowizyjne są coraz popularniejsze w budownictwie, a zakres ich zastosowania – bardzo szeroki. W ten sposób łatwo można skontrolować jakość użytych materiałów i poprawność rozwiązań konstrukcyjnych oraz ocenić jakość wykonania prac, także w miejscach, które są niedostępne lub całkowicie niewidoczne, ukryte pod kolejnymi warstwami. Badanie termowizyjne można zrobić po ułożeniu ocieplenia, by sprawdzić grubość i ciągłość izolacji fundamentów. Najczęściej badania termowizyjne wykonuje się
po zakończeniu budowy domu. Zwykle jest to późna jesień lub zima, czyli najlepsza pora na takie zdjęcia. Warto je również przeprowadzić przed końcem gwarancji lub rękojmi na prace. Można wtedy domagać się od wykonawcy naprawy ewentualnych błędów lub rekompensaty za nie.

Izolacja fundamentów: ławy i ściany fundamentowe

Najpopularniejsze wciąż w Polsce fundamenty składają się z ław i ścian fundamentowych oraz – niezbędnej w tym rozwiązaniu, ale rzadko wliczanej w nie – podłogi na gruncie. Przez takie fundamenty ucieka z domu do gruntu 5-10%. Dlatego fundamenty warto solidnie ocieplić. Z pewnością ceny energii nie będą malały, raczej rosły, więc niewielka inwestycja w dodatkową izolację cieplną ścian fundamentowych zacznie przynosić korzyści. Należy pamiętać o tym, że w większości robót ociepleniowych, a szczególnie przegród przylegających do gruntu, koszt samego materiału izolacji termicznej jest znikomy w porównaniu z całkowitymi wydatkami, podczas gdy jego rola w ograniczeniu strat ciepła jest ogromna. Decyzja o przeprowadzeniu prac ociepleniowych z zastosowaniem materiału izolacyjnego o małej grubości, nie ma zatem najmniejszego sensu.

Ławy i ściany fundamentowe

Mimo że w warunkach technicznych nie ma ani słowa o izolacji termicznej ław i ścian fundamentowych, warto o nią zadbać.
Izolacja termiczna. Do ocieplania ścian fundamentowych powinny być stosowane materiały nienasiąkliwe, odporne na uszkodzenia mechaniczne, gnicie i rozwój pleśni. Dlatego najczęściej stosuje się styropian, polistyren ekstrudowany i keramzyt.
Oprócz grubości, ważne jest, aby taka izolacja nie była w żadnym miejscu przerwana i „przechodziła” w izolację ścian zewnętrznych. Chodzi o to, aby wyeliminować możliwie największą liczbę mostków cieplnych, których udział w stratach ciepła całego domu wynosi 5%. Takich newralgicznych miejsc jest sporo w tradycyjnych fundamentach i trudno jest zapewnić im wystarczającą izolacyjność. Nie jest to jednak niemożliwie. Pierwszą warstwę muru parteru warto wykonać ze specjalnych bloczków izolacyjnych. Wpływa to bezpośrednio na podniesienie temperatury na wewnętrznych powierzchniach ścian w rejonie cokołu budynku znacznie powyżej temperatury „punktu rosy” i skutecznie eliminuje ryzyko powstawania pleśni.

Izolacja fundamentów: podłoga na gruncie

Wiele obecnie wznoszonych budynków buduje się bez podpiwniczenia, więc podłoga na gruncie stanowi jednocześnie podłogę kondygnacji mieszkalnej. Zgodnie z obowiązującymi przepisami wystarczy, aby współczynnik przenikania ciepła U dla podłogi na gruncie nie przekraczał 0,30 W/(m²K). To nieco więcej niż wymagania wobec ścian zewnętrznych i aż dwa razy więcej niż w stosunku do dachu. Przy dostępnych obecnie materiałach izolacyjnych, których współczynniki przewodzenia lambda wahają się od 0,03 do 0,04 W/(mK), taka zmiana współczynnika U oznacza ułożenie jedynie 10-centymetrowej warstwy izolacji termicznej. To niewiele. Dlatego warto zdecydować się na warstwę o większej grubości izolacji termicznej, zwłaszcza że później raczej trudno będzie je zwiększyć.
W istniejącym domu ocieplenie podłogi na gruncie jest jednym z najkosztowniejszych działań termomodernizacyjnych. Konieczne jest bowiem usunięcie i najczęściej wymiana wszystkich warstw podłogi – w tym izolacji przeciwwilgociowych oraz wykonanie warstwy izolacji cieplnej, nowej izolacji przeciwwilgociowej i ponowne odtworzenie wszystkich warstw podłogi w pomieszczeniu. Ich koszt jest bardzo duży i z pewnością nie zwróci się w racjonalnym terminie. Działania takie należy planować i realizować przy okazji generalnego remontu domu.
Warto zatem dobrze przemyśleć zastosowany wariant ocieplenia. Optymalna jego grubość, przy obecnych relacjach cen materiałów budowlanych do cen energii, to z pewnością ponad 10 cm (im więcej, tym lepiej) dla materiałów o λ=0,30 W/mK. Na szczęście zdecydowana większość inwestorów decyduje się na ułożenie grubszej warstwy ocieplenia – 10-15 cm styropianu to obecnie standard, a zdarza się, że warstwa ocieplenia ma nawet 20 cm.
Izolacja termiczna. Do ocieplenia podłogi na gruncie używa się styropianu odmiany dach/podłoga, polistyrenu ekstrudowanego (ze względu na koszty rzadziej) lub keramzytu. Najlepiej, jeśli izolacja jest ułożona od strony zimniejszej, czyli pod izolacją przeciwwilgociową.

Izolacja fundamentów: Ciepłe połączenie fundamentów ze ścianami

Na styku ścian fundamentowych i ścian parteru (nośnych lub działowych) dochodzi do przerwania ciągłości poziomej izolacji termicznej. Wskutek tego powstaje znaczny mostek termiczny: ciepło wchłaniane przez ściany pomieszczenia ogrzewanego może uciekać w kierunku fundamentów wykonanych z betonu, czyli materiału o niekorzystnym oporze cieplnym i współczynniku przewodzenia ciepła λ=1,7 W/(mK), a dalej do gruntu. Można temu zapobiec, wykonując pierwszą warstwę muru z bloczków izolacyjnych. Mają one bardzo wysoką izolacyjność termiczną przy jednoczesnym niskim stopniu zawilgocenia, co gwarantuje, że zachowują one swoje właściwości termoizolacyjne w kontakcie z wilgocią, a cokół pozostanie suchy i ciepły. Ze względu na niski stopień porowatości lekkiego betonu nie występuje kapilarne podciąganie wilgoci, co gwarantuje, że posadowione na bloczkach ściany nie zawilgotnieją.
Ich współczynnik λ wynosi 0,248 W/(mK), co oznacza poprawę rzędu 75-80% w stosunku do przewodnictwa muru o współczynniku λ≈1,0 W/(mK). Połączenie na pióro i wpust pozwala na łatwe ustawianie bloczków. Ponadto można stosować do nich zaprawę normalną lub cienkowarstwową. Bloczki są dostępne w szerokościach odpowiadających najczęściej stosowanym grubościom ścian.

Materiały do ocieplenia fundamentów

Powinny być odporne na zawilgocenie i nie mogą być podatne na gnicie, ani stanowić pożywki dla grzybów czy pleśni. Dobrze też, jeśli mają małą ściśliwość i dość dużą odporność na uszkodzenia mechaniczne.

Styropian, czyli polistyren ekspandowany. Jeśli ocieplenie nie będzie zabezpieczone warstwą osłonową, należy je wykonać z twardych płyt odmiany FS 20, czyli styropianu samogasnącego o ciężarze min. 20 kg/m3. Płyt nie wolno punktowo mocować na zaprawę, bo wtedy pod naporem gruntu mogłyby pękać. Klei się je do ścian wodną emulsją asfaltowo-kauczukową, która nie powoduje rozpuszczania styropianu ("znikania"), a jednocześnie stanowi dla ściany izolację przeciwwilgociową. Następnie od strony zewnętrznej płyty pokrywa się albo zaprawą klejową zbrojoną siatką z włókna szklanego, albo tłoczoną folią hydroizolacyjną. Zamiast folii można zastosować warstwę osłonową z bloczków betonowych.

Polistyren ekstrudowany. Gdy poziom wód gruntowych jest wysoki, zewnętrzną izolację cieplną najlepiej wykonać z polistyrenu ekstrudowanego. Ma on bardzo dobre właściwości ciepłochronne i znikomą nasiąkliwość. Jest też bardziej odporny na uszkodzenia mechaniczne niż styropian. Polistyren - podobnie jak styropian - należy przyklejać do ścian wodnymi emulsjami asfaltowo-kauczukowymi.

Zasypki keramzytowe. Keramzyt - kruszywo sztuczne o dobrych właściwościach izolacyjnych - można stosować jako zasypkę do ocieplania ścian fundamentowych: od strony wewnętrznej (w domach niepodpiwniczonych) lub zewnętrznej (w podpiwniczonych).

Wełna mineralna i szklana. Do izolacji ścian fundamentowych nadają się specjalne twarde płyty, które cechuje mała ściśliwość i nasiąkliwość, a także wysoka gęstość - powyżej 110 kg/m3.

W nowo budowanym domu kilkucentymetrowe ocieplenie ścian fundamentowych to nieduży wydatek, który się opłaca.

Zamiast ocieplać ściany fundamentowe można je od razu wykonać z odpowiednio "ciepłych" elementów: pustaków z wkładką styropianową albo z bloczków keramzytobetonowych.